Frjáls verslun - 01.07.1979, Blaðsíða 58

skodun
Um innlenda gjaldeyrisreikninga
á íslandi
Grein eftir Geir Haarde, hag-
fræðing, starfsmann alþjóða-
deildar Seðlabanka íslands.
I árslok 1977 var íslenzkum aðilum í fyrsta sinn
heimilað að opna og eiga reikninga í erlendum
gjaldeyri við innlenda gjaldeyrisviðskiptabanka. Var
með þessari ráðstöfun stigið nokkurt skref í átt tíl
aukins frjálsræðis í gjaldeyrismálum, en reglur um
þau mál höfðu verið óbreyttar í öllum meginatriðum
frá árinu 1960, þegar almennt innflutningsfrelsi var
tekið upp.
Óhætt er að segja, að almenningur hafi tekið þess-
ari nýbreytni mjög vel og í Ijós hefur komiö að þörf var
fyrir bankaþjónustu í þessu formi. Hefur komið á
daginn, eins og margan hafði grunað, að almenning-
ur í landinu hefur í fórum sínum drjúgan skilding er-
lends gjaldeyris, sem komizt hefur verið yfir með full-
komlega löglegum hætti, en ekki hefur verið talin
ástæða til að skila til gjaldeyrisbanka. Má gera ráð
fyrir að þær ströngu reglur, sem gilt hafa um ferða-
mannayfirfærslur til almennings og einnig almenn
verðtryggingarsjónarmið hafi komið þar við sögu.
í lok júní sl. hafði jafnvirði 2 milljarða króna verið
lagt inn á rúmlega 4000 gjaldeyrisreikninga í gjald-
eyrisviöskiptabönkunum tveim, Landsbanka (slands
og Útvegsbanka íslands. Samtals er þetta rétt innan
við 1% af samtölu peningamagns og sparifjár, M3, og
hefur stöðugt farið vaxandi. Má líklegt telja, að lítið af
þessu fé hefði komizt til skila í íslenzka banka með
öðrum hætti en á þessa gjaldeyrisreikninga. Líklegt
má einnig telja, að töluverðar fjárhæðir séu enn á
lausu meðal almennings, þar sem reikningarnir eru
enn tiltölulega nýir af nálinni og ekki örgrannt á að
almenningur telji sig hafa ástæður til nokkurrar tor-
tryggni í garð stjórnvalda í þessum efnum.
Frjálslegar reglur
Áður en lengra er haldið er rétt að lýsa íslenzku
gjaldeyrisreikningunum ögn nánar og greina frá þeim
reglum, sem um þá gilda.
Gjaldeyrisreikninga má sem stendur opna í fjórum
gjaldmiðlum, bandarískum dollurum, sterlingspund-
um, þýzkum mörkum og dönskum krónum, en rætt
hefur verið um að fjölga þessum gjaldmiðlum þegar
meiri reynsla er fengin. Flestir reikninganna eru í
mörkum og dollurum, en færri í hinum gjaldmiðlun-
um. Heimild til að opna reikninga hafa allir þeir sem
undanþegnir eru söluskyldu gjaldeyris, þ.m.t. þeir
sem eiga erlend vinnulaun eða þóknanir, þeir sem
eiga afgang af áhafna- og ferðagjaldeyri, þeir sem
taka arf erlendis frá og þeir sem flytja með sér fé viö
búferlaflutning til landsins. Eigendum flutningatækja
í millilandaviðskiptum, eigendum fyrirtækja erlendis,
svo og vátryggingarfélögum í erlendum viðskiptum er
einnig heimilt að leggja tekjur í gjaldeyri á gjaldeyris-
reikninga og er heimilt að nota þær tekjur til að standa
straum af tilteknum útgjöldum í gjaldeyri. Umboðs-
launatekjur, sem nota má til innflutnings á frílistavör-
um, má einnig leggja á gjaldeyrisreikninga.
Vert er að benda sérstaklega á, að vöruútflytjendur
og þeir sem veita þjónustu viö erlend skip, flugvélar
og ferðamenn eru ekki undanþegnir söluskyldu og
hafa því ekki heimild til að opna gjaldeyrisreikninga.
Um útborganir af gjaldeyrisreikningum gilda þær
reglur, að frjálst er að taka út af reikningunum allt að
5000 dollurum eða jafnvirði þess á ári og ráðstafa má
því fé án takmarkana til greiðslu á hvers kyns vöru
eða þjónustu, sem heimilt er að flytja til landsins.
Heimila má úttektir umfram 5000 dollara á ári t.d. til
greiðslu á arfi, vegna búferlaflutninga eða langdvalar
erlendis, eða annarra eðlilegra þarfa hins almenna
borgara.
58