Frjáls verslun - 01.05.1990, Qupperneq 66

BREF FRA UTGEFANDA
OPNAÐ TIL
ALLRA ÁTTA
Á síðustu tveimur áratugum hafa orðið gífurlegar
breytingar á efnahagskerfi íslendinga. Eftir lang-
varandi hagstjórnun, þar sem höft og viðskipta-
hömlur sátu í fyrirrúmi, tókst hinni svokölluðu
viðreisnarstjórn, undir forystu þeirra Bjarna heit-
ins Benediktssonar og Gylfa Þ. Gíslasonar, að losa
um hömlur og koma á raunverulegu viðskipta-
frelsi á íslandi. Fáir, sem ekki upplifðu þessa
hafta-og skömmtunartíma, gera sér grein fyrir
þeirri breytingu sem varð. Síðan þetta stóra skref
var tekið hefur orðið hægfara þróun í rétta átt en
ekki er þó með sanni hægt að segja að íslendingar
hafi með öllu verið samstiga því sem gerst hefur í
umheiminum. Við höfum löngum svarað fyrir okk-
ur með því að við hefðum sérstöðu og þyrftum að
verja okkur þess vegna og víst er að efnahagskerf-
ið á Islandi er svo vanþróað og veikbyggt að eðli-
legt má teljast að hvert og eitt skref sé tekið með
varúð.
Nú er hins vegar séð fram á verulega breytingu
sem kannski jafnast á við þá kerfisbreytingu sem
varð á dögum viðreisnarstjórnarinnar. Peninga-
og fjármagnsmarkaðurinn á íslandi hefur verið
lokaður til þessa og hann miðstýrt af ríkisvaldinu
sem alltaf hefur lagt áherslu á að hafa alla þræði í
hendi sér. Þar hefur verið um raunverulega haft-
astefnu að ræða og enginn stjórnmálaflokkur hef-
ur haft dug í sér til þess að slíta þessa fjötra af
þjóðinni. Ytri aðstæður gera það að verkum að nú
verður ekki lengur spyrnt á móti og við það bætist
svo að Jón Sigurðsson viðskiptaráðherra hefur
greinilega betri og meiri skilning á þessum málum
en margir fyrirrennarar hans. Sjálfsagt munu
margir spyrja hvaða tilgangi það þjóni að brjóta
fjármagnsmarkaðinn upp og gera íslendingum t.d.
kleift að eiga peninga eða eignir erlendis og sagt
hefur verið að við þurfum verulega á því að halda
að innlendur sparnaður aukist og haldist í land-
inu. Það er út af fyrir sig satt og rétt en við höfum
dæmin fyrir augum okkar varðandi það hvað lokuð
hagkerfi hafa leitt af sér. Austur-Evrópuríkin hafa
búið við slíkt kerfi og ef efnhagskerfi eru nokkurs
staðar í rjúkandi rúst þá er það þar. Því miður er
staða íslendinga ekki ósvipuð. Ætli það sé t.d.
ekki jafn erfitt að fá íslenskum krónum skipt í aðra
gjaldmiðla og að skipta rúblum?
Árið 1992 verður meginhluti Evrópu sameigin-
legt markaðssvæði. Efnahagsleg og félagsleg
landamæri munu þurrkast út. Enginn veit í raun
hvað slíkt hefur í för með sér en það er gefið mál að
erfitt verður fyrir smáþjóð eins og fslendinga að
standa utan við slíkt, ekki síst vegna þess að
markaðir í Evrópu verða okkur æ mikilvægari.
Það er vonum seinna að við reynum að aðlaga
efnahagskerfi okkar að því sem víðast er annars
staðar í hinum vestræna heimi.
En það gefur líka augaleið að sú kerfisbreyting,
sem nú er framundan, nær ekki fram að ganga
hérlendis nema veruleg stefnubreyting verði í rík-
isfjármálum okkar. Aukið frelsi í gjaldeyris-og
viðskiptamálum verður aðeins orðin tóm ef þeirri
stefnu verður ekki jafnframt breytt að ríkið taki til
sín meginhluta þess fjármagns sem bæði atvinnu-
fyrirtæki og einstaklingar skapa. Það er varla von
til þess að t.d. erlend atvinnufyrirtæki og pening-
astofnanir sjái sér hag í því að fjárfesta eða geyma
eigur sínar á íslandi við núverandi aðstæður.
Reynslan hefur raunar þegar sýnt okkur það að til
þess að erlendir aðilar fáist til þess að fjárfesta hér
þarf að bjóða þeim eitthvað allt annað en það sem
íslendingar búa við. Það er því algjör nauðsyn að
nota það tækifæri, sem nú gefst, nánast af sjálfu
sér, til þess að brjóta kerfið okkar upp. Aðeins á
þann hátt er hægt að fylgja æskilegri breytingu
eftir og skapa nýja möguleika sem nýtast munu
Islendingum í ókominni framtíð.
66