Frjáls verslun - 01.10.1995, Qupperneq 35

um að gera, ef þeir telja sig hafa í
höndunum markaðshæfa hugmynd
eða vöru, er að fara með lýsingu á
hugmynd sinni til lögbókanda hjá
sýslumannsembættinu, sem stimplar
það með orðunum „mér sýnt“ og
dagsetningu. Þetta tryggir viðkom-
andi ákveðna sönnun fyrir því að hann
hafi verið búinn að fá og móta ákveðna
hugmynd á tilteknum degi. Ef um
uppfinningu er að ræða er næsta
skref að meta hvort að líklegt sé að
hún sé yfirleitt einkaleyfishæf, t.d. að
hún uppfylli hin almennu skilyrði um
að vera ný, gagnleg og ekki augljós.
Þó að uppfinningin sé talin einkaleyf-
ishæf er ekki endilega víst að rétt sé
að sækja um einkaleyfi því það getur
verið dýrt og tekið langan tíma auk
þess sem markaðsaðstæður og
tæknilegir möguleikar samkeppnis-
aðila geta verið með þeim hætti að
það hreinlega borgi sig ekki.
Umsókn um einkaleyfi getur verið
vandaverk og er ráðlegt að leita til
sérfræðinga um slíka vinnu nema í
allra einföldustu tilvikum. Umsókn
þarf m.a. að innihalda nákvæma lýs-
ingu á uppfinningunni, skilgreiningu á
þeim þáttum sem óskast verndaðir og
verður hún auk þess að uppfylla kröf-
ur einkaleyfayfirvalda um form og
innihald að öðru leyti samkvæmt
reglugerð iðnaðarráðuneytisins.
Þegar einkaleyfastofan hefur tekið
við fullnægjandi umsókn er gerð á
hennar vegum svoköUuð nýnæmis-
könnun til þess að ganga úr skugga
um að viðkomandi uppfinning sé raun-
verulega ný og sjálfstæð, þ.e. ekki sé
fyrir hendi sama eða hliðstæð upp-
finning. Meðal þess sem fram þarf að
koma í umsókn er hversu víðtækt
einkaleyfið á að vera, þ.e. hvort það
eigi að ná tU aUrar vörunnar eða
aðeins afmarkaðra þátta hennar.
Þumalfingursreglan er sú að því víð-
tækari sem umsókn um vemd er þess
meiri líkur eru á að henni verði mót-
mælt og minni líkur á að hún fáist
skráð. Þess vegna getur verið betra
að takmarka vemdina við ákveðin
lykilatriði sem ekki verður komist hjá
að hafa með við framleiðslu á sam-
bærilegum hlut,“ segir Tómas. „Oft
er byrjað á að sækja um einkaleyfi á
íslandi og þegar það er fengið er rétt
að huga að umsóknum erlendis. Sam-
kvæmt einkaleyfalögunum og alþjóð-
legum samningum getur einkaleyfis-
umsækjandi í einu aðUdarríkja samn-
inga þessara notið svokaUaðs
forgangsréttar í öðrum aðUdarríkjum í
ákveðinn tíma frá umsóknardegi við-
komandi einkaleyfis. Á þessu tímabUi
nýtur viðkomandi uppfinning vemdar
og er mikUvægt að nota tímann sem
best tU þess að ná samningum við
framleiðendur og/eða dreifmgaraðUa
og tryggja sér lykUmarkaði ef við-
komandi hefur ekki efni á að sækja
víða um einkaleyfi en auðvitað er
aUtaf sterkast að eiga einkaleyfi sem
víðast áður en til samninga er haldið.
„KNOW HOW" - „VERKÞEKKING"
Það sem nú var sagt á við ef menn
komast að því að einkaleyfi sé besta
leiðin. En fleiri möguleikar em í stöð-
unni eins og ég sagði áðan og t.d.
getur verið skynsamlegra að koma
vörunni sem fyrst á markað og láta
samkeppnislögin nægja tU vemdar
viðskiptahagsmunun samkvæmt
reglum um atvinnuleyndarmál og
framleiðsluleyndarmál, þ.e. „know-
how“, eða verkþekkingu, sem veita
ákveðna vernd þegar ekki er um að
ræða vernd samkvæmt hugverka- og
auðkennarétti," segir Tómas. „Ef
framleiðslu- eða viðskiptakerfi hafa
verið þróuð með góðum árangri og
fjármagn og mannafli settur í það, þá
geta þessar reglur veitt vemd gegn
því að þriðji aðili geti „stoUð“ og hag-
nýtt sér slíka verkþekkingu fjárhags-
lega. Verkþekking í þessum skilningi
getur verið fólgin í sérstakri mark-
aðsþekkingu, söluskipulagi, ýmsum
aðferðum og verkferlum og/eða
tæknilegum upplýsmgum, uppdrátt-
um, lýsingu, uppskriftumogUkönum.
Þrátt fyrir að í löggjöf helstu við-
skiptalanda sé að finna sambærileg
ákvæði og reglur er hér um að ræða
mun viðkvæmari og vandmeðfamari
réttarstöðu en samkvæmt eiginleg-
um hugverkarétti. Þessvegna er t.d.
mjög mikilvægt að binda væntanlega
samningsaðila sína, strax í upphafi,
(þ.e. áður en þeir fá færi á að kynna
sér slíka verkþekkingu) við svokall-
aða leyndar- eða trúnaðarsamninga
(ýmist nefndir á ensku „Confidentiali-
ty-, Secrecy- eða Non-disclosure
Agreements") þar sem gagnaðilinn
viðurkennir að viðkomandi verkþekk-
ing sé eign hins aðilans og skuldbind-
ur sig jafnframt að fara með hana sem
atvinnuleyndarmál og hagnýta hana
ekki eða heimila öðmm að gera það án
undangengins samnings við rétthaf-
ann.
HÖNNUNARVERND
í ýmsum tilvikum er hægt er að fá
skráða hönnunarvemd samkvæmt
lögum um hönnunarvemd sem tóku
gildi í maí 1994. Slík vemd tekur til
hugverka á sviði hönnunar og á eink-
um við útlit og gerð vöm og skreyt-
ingu hennar en ekki eiginleika vör-
unnar. Þannig skiptir virkni vömnnar
ekki máli ólíkt því sem gerist um
einkaleyfi. Megin skilyrði vegna skrá-
setningar slíkra réttinda, sem fram
fer hjá Einkaleyfastofunni, er að
hönnunin sé sérstæð, þ.e. ekki þekkt
fyrir og verulega frábmgðin annarri
þekktri hönnun. í flestum stærri við-
skiptalanda okkar er um að ræða hlið-
stæða löggjöf.
VÖRUMERKIOG FIRMAHEITI -
RÉTTUR TIL AÐ AUÐKENNA
Það er auðvitað óþarfi að taka fram
um mikilvægi verndar vörumerkja og
firmanafna, þar sem allir þekkja hve
gríðarleg verðmæti geta verið falin í
viðskiptavild þeirri sem tengist
ákveðnum vörumerkjum eða firma-
heitum. Auðvitað er best er að skrá
vörumerki, sem er gert hjá vöm-
merkjaskrárritara á Einkaleyfastof-
unni, en rétt er þó að geta þess að
vörumerki geta notið vemdar þótt
þau séu ekki skráð ef þau hafa náð
tiltekinni markaðsfestu. Helstu skil-
yrði fyrir skráningu er að ekki verði
villst á vörumerkinu og öðmm þekkt-
um vörumerkjum eða firmaheitum,
skráðum sem óskráðum, og að vöru-
merkiðhafi sérkenni, þ.e. sé t.d. ekki
almennt tegundarheiti vöru. Nöfn
fyrirtækja, firmaheiti, njóta einnig
vemdar, skráð sem óskráð, sam-
kvæmt lögum um verslanaskrár,
firma og prókúruumboð og alþjóðleg-
um samningi um vernd eignarréttinda
á sviði iðnaðar, svokölluð Parísar-
samþykkt.
HÖFUNDARÉTTUR
Höfundaréttur tekur fyrst og
35