Lesbók Morgunblaðsins - 18.12.1995, Blaðsíða 23

ar ofar. Lágfóta lætur slíkt ekki á sig fá
og hefur búið sér ból þar í hömrunum.
Hafa Neðra-Áss-bræður legið á grenjum í
dalnum ásamt fleiri Hjaltdælingum og oft-
lega haft betur í baráttunni við þá stutt-
fættu.
Með birtu í bijósti og í geislum síðsumar-
sólar var riðið fram að bænum Fjalli, en
þar fyrir framan og á hægri hönd rís fjallið
Elliði. Á fjalli bjó um tíma Viglundur bróðir
Marons. Þar er nú nýlegt gangnamanna-
skáli, hesthús og aðstaða gangnamanna á
Kolbeinsdalsafrétti. Allar nefndar jarðir í
dalnum eru nú í eyði og Fjall og Skriðuland
komnar undir afrétt.
Nokkru fyrir framan Fjall var svo farið
austur yfir ána en hún hefur þvælst víða
og eru sums staðar nokkrar eyrar. Á einni
slíkri bjóst greinarhöfundur til myndatöku,
enda tilkomumikil sjón að sjá hrossin ösla
ána. Reiðskjótinn var hins vegar ekki á
sama máli og varð myndasmiður að sýna
mikið harðfylgi til að verða ekki stranda-
glópur á eyri í miðri ánni. Af því sást að
ekki er gott að á í á.
Nú voru famar grónar en grýttar grund-
ir að feiknamikilli steinrétt sem stendur
undir Heljarbrekkum. Hefur sú rétt staðið
þar frá ómunatíð en hefur látið mikið á sjá,
einkanlega af völdum mikilla hlaupa úr
Heljará, sem þarna brýst fram úr hrikalegu
klettagili, oft með ógnarkrafti. Við réttina
var áð, sprett af klárunum og snætt.
Gvendur Góði
Suðaustur úr Kolbeinsdal liggur Skíðadal-
ur og þaðan gömul þjóðleið um Þverárdal
áleiðis til Dalvíkur, en úr Kolbeinsdal er hin
foma Hólamannaleið um Barkárdal og
Hörgárdal áleiðis til Akureyrar. Upp frá
réttinni liggur svo Heljardalur, að mestu í
norður og þar upp af sjálf Heljardalsheiði,
865 metra yfir sjó.
Sagan segir að Guðmundur biskup Ara-
son góði hafi farið um heiðina ásamt fleira
fólki að vetrarlagi árið 1195. Brast þá á
A HELJU
Eftir að hafa gert nestinu góð skil var
lagt á hestana og riðið frá réttarrústunum
um mddar reiðgötur upp í Heljardal eftir
bröttum Heljarbrekkum, svo bröttum og
háum að megnið af leiðinni urðum við að
teyma hestana. Rauður foli sem Björn var
með sleit sig úr hópnum og vildi sína leið,
en Björn var harðskeyttur og sá rauði varð
að gefa sig. Þegar komið er upp brekkurnar
blasir Heljardalur við allt til upptaka sinna,
en Heljarbrekkum lýkur í háum mel sem
heitir Smérbrekka. Á hægri hönd er Heljar-
fjall, girt háum hömmm hið efra, allt upp
í 1100 metra hæð. Skammt fyrir ofan Smér-
brekku er farið yfir vað á Heljará og er þá
Strangilækur á vinstri hönd og á hann upp-
tök sín í skál vestan í fjallinu. Þegar ofar
dregur verður leiðin ákaflega stórgrýtt og
ill yfirferðar, götumar hverfa endram og
eins en hálfhmndar vörður vísa veginn.
Gamlir símastaurar verða á leið okkar, leys-
ingavatn seytlar um stórgrýtið og klappim-
ar. Hestarnir fara aðeins fetið. Hér er sein-
farið og torleiði mikið. Nú taka við fannir
og yfir hjam er að fara en stórgrýtisurð á
milli. Við fömm hjá Prestsbrekku, sem talin
er kennd við Guðmund góða. Efsta og síð-
asta brekkan er hulin hjami og mun svp
vera flest sumur. Hún er um 500 metra
löng og heitir Stóruvörðubrekka eftir heljar-
mikilli vörðu efst í skarðinu.
Stóravarða-
SVARFAÐARDALUR-
HÁKAMBAR
Við Stóruvörðu er áð. Sólin skín og létt
gola leikur um fax og vanga. Frá vörðunni
er stórkostleg útsýn yfir Svarfaðadal og um
Hákamba, 1162 m.y.s. En um Hákamba til
norðurs lá gamall fjallvegur í Unadal, til
Fljóta og Ólafsfjarðar.
Skammt suður af Stómvörðu er stein-
byrgi sem ekkert okkar kann skil á og urðu
SETIÐ á Stóruvörðu, með útsýn yfir Svarfaðardal.
Erling, Kári, Maron, ogHallfríður.
grenjandi stórhríð, svo að sumir komust við
illan leik til byggða en aðrir urðu úti.
Guðmundur hafðist við á heiðinni um
nóttina ásamt stúlkubami sem var í för
með honum og komust þau lífs af.
Það mun hafa borið við að ferðalangar
villtust á heiðinni, en fá alvarleg slys munu
hafa orðið þar. Þetta munu menn hafa þakk-
að Guðmundi góða og talið hann hollvætt
Heljardalsheiðar.
í FÓTSPOR FEÐRANNA
Nú er frá því að segja að allir emm við
ferðalangarnir að feta í fótspor feðranna á
einhvem máta; Hallfríður eins og áður sagði,
var alin upp á Skriðulandi í nábýli við heið-
ina og er nú að leggja á „Helju“ í fyrsta
sinn. Maron er fæddur og uppalinn i Svarf-
aðardal og hefur margsinnis farið hér um
og auk þess flutti bróðir hans Víglundur
búferlum yfír heiðina í tvígang. ísak er nú
að leggja á heiðina í annað sinn á 50 ámm,
en fjölskylda hans, 14 manns, flutti norðan
úr Svarfaðardal 1936. Sú ferð var að því
leyti til einstæð að þá var með í för amma
hans, gömul og farlama, og var hún borin
í rúmi sínu yfir Heljardalsheiði.
Árið 1904 fluttu hjónin Jón Zóphaníasson
og Svanhildur Bjömsdóttir, afí Kára og
amma, langafi og langamma, Bjöms, Erl-
ings og greinarhöfundar, yfir heiðina með
börnum sínum frá Bakka í Svarfaðardal að
Neðra-Ási. Allir slíkir búferlaflutningar hafa
verið vemlegt átak yfir slíkt torleiði sem
Heljardalsheiði er. Mestallur fénaður var
rekinn sömu leið, hross, sauðfé og kýr.
Meira að segja vom hænsn reidd þar yfir
í kössum. En búslóð var að hluta flutt með
skipi í Kolkuós.
uppi tilgátur um að símamenn hefðu hafst
þar við á sínum tíma. Ekki er áð lengi við
Stóruvörðu og er dmkkin kveðjuskál, því
nú skilur leiðir okkar ferðalanganna. Við
Erling verðum þó kyrrir um stund og njótum
útsýnisins, en þau hin halda niður Hnjótana
til Svarfaðardals. Hrossunum var komið
fyrir á Urðum, Hallfríður og Björn héldu
til Akureyrar en „ungu mennimir“ gistu
hjá frændum og vinum í Svarfaðardal áður
en þeir riðu vestur um Unadalsjökul og
Unadal til Skagafjarðar. Það er önnur saga.
Við frændur snéram frá vörðunni sömu leið
til baka og riðum greitt eftir því sem færi
leyfði. „Ríðum heim að Ási“ segir með réttu
í kvæðinu. Gæmskinnið sem sett var á
hnakkinn undir mig kom að góðum notum
og ég var sæll í sinni þó sitjandinn væri sár.
Eftirmáli
Sumarið 1995 fór hópur fólks, afkom-
endur Soffíu Jónsdóttur og Steins Stefáns-
sonar frá Neðra-Ási, ásamt mökum og
börnum, rúmlega 30 manns, fótgangandi
í fótspor feðranna úr Svarfaðardal yfir
Heljardalsheiði að Fjalli í Kolbeinsdal. En
viðlíka stór hópur beið göngumannanna að
Fjalli. Veður var vætusamt öðru hvoru og
talsverðar breytingar orðnar á götum á
Heljardalsheiði frá 1986. Efst í skarðinu
er skúr sem reyndist hið besta skýli til
fataskipta í vætunni. Ljósleiðari var lagður
um heiðina fyrir nokkrum ámm og var af
því tilefni ruddur ýtuslóði um heiðina. Er
hún örótt af þeim sökum en greiðfamari
en áður var. En náttúruöflin láta ekki að
sér hæða. Ár og lækir hafa rofið ýtuslóð-
ann á stórum köflum og er „Helja“ víða
illskeytt yfirferðar sem fyrr.
Mynd: Tryggvi Ólafsson.
RÖGNVALDUR FINNBOGASON
Þá skildi ég
Ég fórnaði höndum
opnum lófum
og hrópaði á Guð.
Á samri stundu flugu
tveir þrestir syngjandi
fyrir opinn gluggann
og ég heyrði
þytinn í grasinu
og fjarlægan nið sjávarins.
Þá skildi ég
að þú ert mér alltaf nálægur,
Drottinn.
Höfundur var prestur á Staðastað á Snæfellsnesi en lézt í síðasta mánuði.
JORGE LUIS BORGES
Lífsstundirnar
(Instantes)
Finnbogi Guðmundsson þýddi
Ef ég mætti lifa lífi mínu á nýjan leik,
mundi ég á því skeiði reyna að láta mér verða á fleiri mistök.
Kappkostaði ekki að vera fullkominn, heldur slakaði á;
færi oftar heimskulega að ráði mínu en ég hef gert til þessa;
tæki í raun fátt alvarlega,
hirti mig miður.
Ég tefldi oftar á tvær hættur, færi fleiri ferðir, horfði
oftar á sólsetrið, klifi fleiri fjöll, synti fleiri fljót.
Ég færi til fleiri staða en ég hef áður komið á, æti
meiri ís og minni baunir, glímdi við fleiri
raunveruleg vandamál og færri ímynduð.
Ég var einn þeirra manna, sem lifði hverja
ævistund skynsamlega og rækilega; átti auðvitað hamingjustundir.
Yrði mér afturhvarfs auðið, reyndi ég að einskorða mig við góðu
stundirnar. En lífið er, skyldirðu ekki vita það, sett saman
úr þeim, þessum stundum; og tapaðu nú ekki af þeirri
stund, sem yfir stendur.
Ég var einn þeirra, sem fór hvergi án hitamælis,
hitabrúsa, regnhlífar og fallhlífar; ef ég ætti að
lifa að nýju, ferðaðist ég léttar búinn.
Mætti ég lifa á nýjan leik, legði ég upp berfættur
snemma vors og gengi áfram allt til haustloka.
Ég færi fleiri ferðir með hringekjunni, horfði
oftar í sólina rísa og Iéki mér við fleiri börn,
ef ég ætti enn líf fyrir höndum.
En sjáðu til, ég er áttatíu og fjögurra ára og veit,
að ég er að dauða kominn.
Jorge luis Borges, 1899-1986, var argentínskt skáld, talinn með mestu skáldum Suður-
Ameríku og alls hins vestræna heims. Borges var sérstakur áhugamaður um íslenzkar
fornbókmenntir og þýddi Gylfaginningu Snorra Sturlusonar á spænsku. Hann var blind-
ur, en kom engu að síður til (slands og fór þá m.a. til Þingvaila.
LESBÓK MORGUNBLAÐSINS 18. DESEMBER1995 23