Lesbók Morgunblaðsins - 18.12.1995, Blaðsíða 14

Lesbók Morgunblaðsins - 18.12.1995, Blaðsíða 14
ilisfangið var Reykjavík. Það var frá Tinu. Long time. No see og allt það. Bréfíð var hiýlegt. Hún saknaði hans. Hann fékk tár í augun. Erindið var að fá hann suður til Ítalíu í heimsókn. Faðir hennar hefði feng- ið slag um það bil sem stríðinu lauk og hún væri heima hjá foreldum sínum, sem hefðu tekið hana í sátt. Þau væru orðin næstum öreigar eins og flestir ítalir sem hefðu ver- ið velmegandi. Nú væri það andspymu- hreyfingin sem bæri að hneigja sig fyrir. Það væm mestmegnis kommúnistar og Bandaríkjamenn væru að reyna að hjálpa til svo þeir næðu ekki stjómlegu valdi í landinu. Vopnaverksmiðjan hafði verið lögð í rúst og brennd að lokum, en móðir henn- ar hafði átt geymdan arf eftir foreldra sína og á honum lifðu þau. íslandssöngvarinn las bréfið frá Tinu mörgum sinnum og á milli geymdi hann það í veski sínu. Skömmu eftir að hann hafði ákveðið að svara og segja Tinu að hann kæmi ef hún sendi ávísun fyrir far- gjaldinu, hitti hann góðan vin sinn á göngu á Laugavegi. Hann hafði líka verið í útlönd- um snemma á öldinni og þeir höfðu hist í París. Þá þóttust þeir menn að meiri að vera utan af íslandi og veltu fyrir sér hvem- ig sveitakarlar myndu hegða sér í heims- borginni. Þessi vinur söngvarans hafði ung- ur verið tekinn í fóstur. Þá hafði hann ver- ið feijaður yfir sex mestu skaðræðisvötn á íslandi. Nú vom þeir hver með sínum hætti orðnir miðaldra menn og báðir frægir. Vin- ur hans var sem sagt afburða málari. En þeir töluðu aldrei um listir þegar þeir hitt- ust. Þeir borðuðu stundum saman á kostn- að málarans. Hann átti_ þegar þama var komið oftar peninga en íslandssöngvarinn. Þeir ákváðu að borða hádegisverð á Mat- stofu Austurbæjar, innanum leigubílstjóra, skrifstofufólk og listamenn. Litlir, vélritaðir matseðlar lágu á borðum handa gestum, en sumir vissu hvað var í matinn og hirtu ekki um seðlana. íslandssöngvarinn var mikill matmaður þótt hann hefði ekki haft alltaf mikið að borða á stríðsárunum. Nú hlakkaði hann til að borða með vini sínum á veitingahúsi og munnur hans fylltist af vatni. Þeir settust og fóru að lesa matseðl- ana. Allt í einu mddist íslandssöngvarinn til í stólum svo brakaði í honum. Hann hóf tignarlega rödd sína, sem hafði hljómað í söng víða um lönd og sagði: Hér er alltaf þetta sama fjandans friggase. Þau náðu loksins saman aftur eftir fjölda ára og heilt heimsstríð sem öllu hafði breytt í Evrópu. Tina tók á móti íslandssöngvaran- um í Milano. Þau eyddu fyrstu nóttinni á hóteli áður en þau héldu til bæjarins þar sem vopnaverksmiðjan hafði verið. Stórt tveggja hæða íbúðarhúsið stóð enn og fað- ir og móðir Tinu bjuggu þar ásamt henni. Vopnaframleiðandinn var að mestu rúm- liggjandi og íslandssöngvaranum skildist að sá lamaði mætti helst ekki sjá hann. Það fannst honum að gerði ekkert til enda var víst erfiðleikum bundið að tala við hann. Þannig hafði fylgispektin við Mussolini leik- ið föður Tinu. Islandssöngvarinn og hún bjuggu í austurenda á neðri hæð hússins, þar sem Tina hafði komið sér fyrir þegar hún fluttist til foreldra sinna frá Ameríku. Þar inni sat íslandssöngvarinn löngum milli þess hann klæddist sínum ökklasíða tví- hneppta frakka og hélt í gönguferð með eða án Tinu. Hann reyndi að lesa, en það gekk stirð- lega á ítölsku. Stundum náði hann í vasa- brotsbækur á ensku. En þær voru mest- megnis skemmtanahroði nema bækur frá Penguin. Á milli þess sem hann las drakk hann ókjör af kaffi. Tina hafði í fyrstu ekki undan að hita. Svo keypti hún sér- staka könnu handa honum, sem hann skildi ekki við sig þaðan í frá. Þetta var sívöl kanna úr gleri með sérstakri síu á teini sem þrýst var niður í könnuna eftir að kaffi og sjóðandi vatn hafði verið látið í hana. Sían þrýsti kaffikorgnum niður í botninn og hélt honum þar. íslandssöngvarinn kunni ekki það mikið í ítölsku að hann gæti sagt Tinu hvað kaffíð hét á íslensku. Það var mikið um stam og stunur við uppáhellinginn eitt sinn þegar hann var að reyna að út- skýra þetta. Min elskede, sagði hann og þagnaði. I love you, sagði hann svo. Tina deplaði ekki auga. Mia cara. Nú leit hún upp. Það heitir nefnilega korgkaffí og gangnamenn á íslandi hafa fyrir sið að drekka það. Hún hefði ekki skilið það frek- ar þótt hann hefði sagt það á ítölsku. Eftir að íslandssöngvarinn hafði dvalið nokkur ár á Pósléttunni, því gamla Lang- barðalandi, og farið í sínar daglegu göngu- ferðir, hellt upp á korgkaffi og grafíð föður Tinu, fékk hann bréf að heiman sem gladdi hann mikið. Þeir mundu þá eftir honum enn landar hans og hugsuðu til hans. Að vísu minntist hann þess ekki í svipinn að hann hafði skrifað bæjarstjóranum í Reykjavík og lýst fyrir honum hvemig var að búa á Ítalíu, í útlegðinni, eins og hann hafði orð- að það í bréfinu. Auk þess hafði hann skrif- að tveimur fyrrverandi ráðheirum. Allt vom þetta gamlir félagar hans úr miðbæ Reykja- víkur þegar hann hafði verið innanbúðar hjá Duus. Hann hafði lagt til í þessum bréf- um að hann yrði látinn gera eitthvað fyrir ísland, en frá Ítalíu væri ódýrt að ferðast til annarra landa og tala máli föðurlands- ins. Nú hafði hann fengið bréf frá utanríkis- ráðuneytinu á íslandi, sem var hætt að vera skrifstofuherbergi hjá forsætisráð- herra, þar sem honum var tilkynnt að hann væri menningarfulltrúi landsins í hálfu starfí og fengi hálf laun. Síðast hafði hann fengið laun hjá Duus svo þetta vom nokkur nýmæli. Bréfið kom síðla hausts. Honum fannst það gefa tilefni til að heimsækja vini á íslandi, en þá var orðið of áliðið til að fara þetta árið. Um veturinn var ákveð- ið að líta á ísland að vori. Tina kæmi með honum og þau ætluðu að dvelja sumar- langt. Ó, mia cara, Þessi íslensku sumur, sagði hann. Það hafði verið venjan að hafa fata- skipti áður fyrr þegar von var á skipi frá útlöndum. Bæði var að núorðið klæddist fólk betur en það hafði gert og svo hitt að skipakomur sættu minni tíðindum en áður, nema sérstakrar persónu væri von. Eða þá að sérstök sending kæmi eins og Flatöbog- en utan frá Danmörku, sem sumir héldu að héti Flatöbogen - veskú. Seinna lagðist þetta niður. Farþegaskip hættu að koma nema skemmtiferðaskip. Allir voru famir að fara í flugvélum og fólk fluttist hátíðar- laust milli landa. íslandssöngvarinn kom snemma vors með Gullfossi til landsins ásamt Tinu, sem borgað hafði farið frá Milano, með Gotthardlestinni yfir Alpana og síðan áfram norður Evrópu til Kaup- mannahafnar, þar sem þau tóku skipið. Hann náði samningum um að borga þegar komið væri til Reykjavíkur, enda kynnti hann sig sem diplomatískan fulltrúa utan- ríkisráðuneytisins. Tina hélt sig þétt upp að honum er kom að því að stíga á land í Reykjavík. Hún sá slangur af fólki á kæjan- um og henni fannst það stórvaxið og stór- skorið. Gott ef það var ekki allt í tvíhneppt- um, skósíðum frökkum. Kannski voru þetta frændur íslandssöngvarans. Niður á bryggju heilsuðu einungis örfáir og létu í ljós undrun yfír að hann skyldi kominn til landsins. Hávaxin, ljóshærð kona ofan úr Kjós gekk til þeirra og heilsaði innvirðu- lega. Jónasson kynnti Tinu fyrir henni, en stórvaxna konan virtist einungis tala dönsku fyrir utan móðurmálið. Þau tóku tal saman, Jónasson og konan, sem var klædd íslenska þjóðbúningnum, eins og sumar konur gerðu á þessum tíma. Ég er kominn til að umfaðma föðurlandið, svaraði Jónasson peysufatakonunni um erindi sitt, þessa hijúfu en yndislegu jörð forfeðra minna, társtokkna af aldalöngu harðræði á tæpustu vöðum mannlífsins. Nú er vor og nú hlýnar um heiminn. Nú blánar Esjan yfir bænum þínum og allt verður gott einu sinni enn í þessu blessaða landi. Hann þagn- aði til þess að ná andanum. Hver er þessi kona, hvíslaði Tina. Mater Islanda, sagði hann hátt og snjallt og sveiflaði hægri hendi í átt til himinbogans. Sumarið leið í fyrstu við nokkur kaffi- boð. íslandssöngvarinn heimsótti utanríkis- ráðuneytið. Honum var fálega tekið. Það höfðu enn einu sinni orðið stjórnarskipti í landinu og kominn nýr ráðherra í utanríks- ráðneytið. Hann var af yngri kynslóð og þekkti ekkert til Jónassonar annað en, að hann hafði kvatt sönginn eins og frægt var af myndinni í skopblaðinu. Jónasson varð því að tala við einhveija undirtyllu. Og yfir- leitt fannst honum, að hvar sem hann kæmi, nema til einstakra valdalausra og velvilj- aðra vina, hitti hann enga fyrir nema undir- tyllur, sem tóku honum af sömu aðgerðar- lausu kurteisinni og undirtyllan í ráðuneyt- inu. Sá hafði vitað að hann mátti ekki ljá máls á frekari fyrirgreiðslum við þennan gamla söngvara. Það höfðu verið aðrir en núverandi ríkisstjóm, hvað þá núverandi utanríkisráðherra, sem höfðu miskunnað sig yfír hann með þessu hálfa starfi, vænt- anlega í von um að íslandssöngvarinn gerði sem minnst. En hvað sem einstaka kansellí- istar höfðu vonað var engu síður staðreynd að Jónasson var kominn. Honum varð geng- ið inn á veitingahúsin í miðbænum síðdeg- is. Þau voru fá og lítilsverðir skyndibitastað- ir nema Hótel Borg. Þangað fór hann stund- um með Tinu. Æskuvinum hans hafði fækk- að mjög og það var einkum að hann gerði sér títt um málarann. Hins vegar hafði málarinn fyrir sið að hörfa út á land þegar fór að hlýna og birta og liggja úti í hraungj- ótum uppnuminn af náttúrustemningum. Vistin var því heldur dauf hjá Jónasson á köflum. Hann vissi ekki alltaf þetta sumar hvað hann var að gera á íslandi. Næstu ár kom íslandssöngvarinn í heim- sókn til lands síns eins og hann kallaði ís- land. Þeir sem þekktu til hans sögðu að hann væri eins og farfuglarnir að koma á vorin og fara á haustin. Stundum var Tina d’Adamo með honum og stundum ekki. Þegar hún var ekki bjó hann gjarnan í kvistherbergjum með kaffikönnunni og hafði lítið umleikis. Þessar heimsóknir kom- ust upp í vana og það voru raunar fáir sem létu sig varða veru hans hér nema einstöku náungar sem fannst hann sérkennilegur. Þegar leið að forsetakosningum mátti heyra að hann myndi ekki vera því mótfallinn að setjast að á Bessastöðum. Forsetasetrið væri þó altént betri staður en kvistherberg- in sem honum væri boðið upp á. Hann var stundum að sýna ítölsk blöð, en af því fáir eða engir skildu ítölsku sáu þeir ekki hvað var í þessum blöðum. Þau virtust flytja efni um stórsöngvarann Jónasson. En það var til lítils fyrir íslenska kjósendur í for- setakosningunum. Baráttan yrði ekki háð á Pósléttunni. Svo virtist sem stöðug aukning yrði á skrifum um stórsöngvarann Jónasson í ít- ölskum blöðum og tímaritum um þessar mundir. Stundum var hann nefndur aðals- maður og hans var víða minnst við hliðina á nafni íslands og il presidente. Sumarið sem kosningamar vom háðar kom íslandssöngv- arinn ekki fyrr en seint um vorið og þá með töluverðan blaðabunka, þar sem skrifað var um Jónasson. Helsta blaðið var Corriera della Sera, sem gefið er út í Milano og vitn- að er til erlendis um málefni Ítalíu. Þar birt- ist á þriðju síðu heilsíðuviðtal við íslending- inn Jónasson. Þeir sem ekki kunnu ítölsku ■vissu lítið hvað stóð í viðtalinu. En þegar þeir litu yfir síðuna sáu þeir að hvarvetna sem Jónasson kom í textanum, birtist fáein- um orðum síðar il presidente eða Garibaldi. Þegar íslandsöngvarinn var spurður hvaða erindi Garibaldi ætti í greinina svaraði hann því til ítalir þyrftu að nefna þjóðhetju sína Garibaldi til að skilja hvað Jónasson gerði fyrir ísland nú þegar hann hyggðist gegna æðsta embætti þjóðar sinnar. Þótt Jónasson léti öðru hveiju orð falla um forsetaembættið tók enginn undir við hann þannig, að honum fyndist að hann væri studdur til starfans. Þótt hann byggi ekki í landinu nema tíma úr ári fann hann á sér ýmsa þróun, sem aðrir áttuðu sig ekki á. í landinu ríkti mikið fálæti um menn og honum fannst holur hljómur í lýs- ingum þeirra á fyrirmönnum. Auðheyrt var að ákveðnir vinstri menn voru í miklum metum hjá fólki. Þeir þurftu að vera á móti ameríska varnarliðinu, fara í Keflavík- urgöngur, styðja við bakið á þeim sem vildu kauphækkanir og lægri strætógjöld og töldu Sovétríkin komin til að frelsa heiminn. Jón- asson hafði raunar aldrei hugsað um þessi mál. Það var ekki fyrr en hann skorti að hafa tekið þátt í þeim og nokkrum útifund- um að auki, að honum skildist að hann yrði aldrei forseti á Bessastöðum. Það emb- ætti var einungis ætlað vinstri mönnum. Síðan héldu hann og Tina brott um haust- ið. Hann lét það út ganga að hann langaði til að sjá nokkra vini sína við skipshlið þegar hann færi. Þeir komu nokkrir og sumir skáluðu við hann um borð. Peysufata- konan úr Kjósinni var mætt í reyksal fyrsta farrýmis, þar sem kveðjuhófið stóð. Hún virti Jónasson fyrir sér döpur í bragði, eins og hún væri að horfa á einkason láta niður í ferðatöskur sínar. Þegar gestir sýndu á sér fararsnið, bankaði hann lauslega í kaffi- bolla og viðstaddir hljóðnuðu. Vinir mínir, sagði Islandssöngvarinn, ég þakka ykkur fyrir að koma og kveðja mig, nú þegar ég og min elskeðe - mia cara, erum á leið suður á Pósléttuna. Enginn veit hvort eða hvenær við sjáumst aftur. Lífið er orðið langt hjá okkur öllum og það styttist. Ég kom hingað í vor með þá hugmynd að gera þjóð minni greiða. En nú veit ég að hún hefði hafnað honum. Þjóð mín er enn í meginatriðum föst í gamalli fátækt. Hún er orðin undarleg af sínum fyrri þrenging- um og nítjándu aldar ævintýrum af fátækt barna í hjásetu. Þess vegna er henni illa við alla sem kvarta ekki undan fátækt sinni. Þegar ég var hér á stríðsárunum erfði ég píanó eftir bróður minn. Ég hef orðið að hafa það í geymslu síðari árin. Ég hef hvergi getað komið því fyrir. íslenska þjóðin þekk- ir ekkert nema kjöt og fisk og kýs að vera snauð af öðrum veraldlegum gæðum. Kannski batnar henni. Kannski afskræmist hún. Áður hataði hún Dani. Nú hata menn hvor annan. Ég bið ykkur, vinir mínir, að láta ekki draga ykkur niður á pólitískt svið þrætu og rígs, strætisvagnagjalda og ann- arrar beijatínslu vinstri- mennskunnar. EDGAR ALLAN POE Eldoradó Guðmundur Arnfinnsson þýddi. Riddarasveinn, röskur og beinn, þeysti á skínandi skeiðjó, ferðin var löng, ljóð hann söng, í leit sinni að Eldoradó. En riddarinn knár varð gamall og grár, fölskva á æskunnar eld sló, leiðinni á ekkert land hann sá, sem líktist Eldoradó. Loks á hans braut, er þrótt hann þraut, pílagrímsvofa varð þó: „Vofa grá, greindu mér frá, hvar er þetta Eldoradó?“ „Teygðu yfir fjöll á tunglinu öll og skuggadali þinn skeiðjó. Hertu reið - þá mun gatan greið - fyrst þú ætlar til Eldoradó. “ Edgar Allan Poe, 1809-1849, er meðal fremstu rithöfunda í sögu Bandaríkj- anna. KJARTAN SIGURJÓNSSON Á jólum Hve fagurt ljómar nú Ijósafjöld sem lýsir upp grundir og fjöll. Því friður ríkir og kyrrð í kvöld og konung hyllum við öll. Hann boðar fögnuð og frið á jörð og frelsari mannanna er. 0, fagna komu hans, kristna hjörð, og kijúp við jötuna hér. Á bænarörmum vér berum nú það besta sem hugurinn kýs, að eflist drenglund og aukist trú og oss sé hamingjan vís. En hvíer harmur um heimsins slóð og hatur svo grimmt í dag? 0, heyrið englanna Ijúfust Ijóð, þann Iífs og gleðinnar brag. Hið fagra ríki um fold og geim og fullkomni veraldar drótt að stríðin hverfi úr hijáðum heim og hjálpin beríst þeim skjótt, sem hungrið þjakar og þjáningar og þarfnast nú hjálpar oss frá. O, stefndu að því að standa þar er styðja þurfandi má. Höfundur er organisti í Seljakirkju í Reykjavík. 14

x

Lesbók Morgunblaðsins

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Lesbók Morgunblaðsins
https://timarit.is/publication/288

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.