Morgunblaðið - 25.01.2001, Blaðsíða 36

UMRÆÐAN
36 FIMMTUDAGUR 25. JANÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
MIKILFENGLEG
umræða hefur að und-
anförnu orðið um nýj-
an Reykjavíkurflug-
völl, og því rifjast nú
upp sagan af þessu til-
svari. Allt virðist svo
vandalaust og engar
aðrar þarfir til að
leysa. Á hinn bóginn
eru skynsamleg sjón-
armið samgönguráð-
herra. Samkomulag
varð milli hans og
borgarstjóra um
Reykjavíkurflugvöll í
Vatnsmýrinni til nokk-
urs tíma. Eðlilegt er
að það standi og til
þess eru sterk efnahagsleg rök.
Framtíð miðstöðvar innanlands-
flugs nær þó lengra.
Framtíðarþarfir
Umræða um Reykjavíkurflugvöll
er ekki mál Reykvíkinga einna.
Hún er annars vegar um höfuðborg
okkar og hins vegar um miðstöð
innanlandsflugs sem hefur um ára-
tugi verið í höfuðborginni miðri.
Það er þó síður en svo eina hugs-
anlega staðsetningin.
Flestar röksemdir sem fram hafa
komið til stuðnings því að flytja
farþegaflugið úr Vatnsmýrinni eru
frambærilegar. Þar á meðal nauð-
syn þess að skapa rými fyrir fram-
tíðarþarfir og þróun Háskóla Ís-
lands og miðborgar Reykjavíkur.
Eflaust verður mikill ávinningur af
umtalsverðu landi til þeirra í
Vatnsmýrinni, þar með talið verð-
mæti lóða í næsta ná-
grenni núverandi mið-
borgar. Kostnaður
hlýtur á hinn bóginn
að verða mikill vegna
endurbyggingar flug-
vallarmannvirkja
allra, þ.e. flugbrauta,
flugskýla o.fl., sem
flugstarfsemi getur
ekki án verið innan
flugvallar. Nema flutt
verði til Keflavíkur-
flugvallar þar sem allt
er fyrir hendi, ekki
síst flugbrautir og
flugstöðvar. Þá eru
ónefnd talsverð um-
hverfisáhrif, því óum-
flýjanlegt er að mest af dýra- og
jurtalífi innan helgunarsvæðis flug-
vallarins flýr það þéttbýli sem hug-
myndir eru um í Öskjuhlíðum og
Vatnsmýrinni. Í Vatnsmýrinni, ljóð
og sönglag Tómasar og Sigfúsar,
verður þá öllum óskiljanlegt.
Ekki verður hjá komist að svara
framtíðarþörfum Landspítalans til
þróunar og öryggis, háskólaseturs í
læknisfræðum og stærsta og best
búna sjúkrahúss landsins sem þjón-
ar þjóðinni allri. Í því efni verður
sérstaklega að meta bæði ávinning
og ókosti við nálægð spítalans við
flugvöllinn. Hin mikla nálægð við
aðflugsstefnu einnar mestu um-
ferðarbrautar flugvallarins getur
ekki talist tryggja öryggi spítalans
né heldur til þæginda þeim sem þar
eru til hjúkrunar. Slík nálægð há-
tæknisjúkrahúss við erilsama mið-
stöð innanlandsflugs er ekki sam-
bærileg við lendingaraðstöðu
sjúkraflugs í námunda við það.
Öryggi er fyrir öllu
Framangreindar þarfir eru þó
alls ekki þær einu sem hljóta að
koma til skjalanna við þessa stefnu-
mótun. Ófullnægjandi er að ræða
staðsetningu miðstöðvar innan-
landsflugsins án tillits til þarfa
hennar sjálfrar vegna öryggis og
framtíðarþróunar í flugsamgöng-
um, að ekki sé minnst á sambýli við
millilandaflug sem ég tel óumflýj-
anlegt. Glögg merki þess að það
samhengi skortir í umræðunni um
framtíð Reykjavíkurflugvallar eru
hugmyndir um að flytja miðstöð
innanlandsflugsins suður með
Faxaflóa, til Álftaness sem með
stækkun miðborgarinnar verður í
næsta nágrenni hennar og því mjög
verðmætt byggingarland; út á
Löngusker sem þá taka fyrir inn-
siglingu til þjónustuhafnar í Kópa-
vogi og tengingu miðborgarinnar
suður yfir Skerjafjörð; til Hafnar-
fjarðar sem ekki hefur land fyrir
flugvöll á láglendi; á Vatnsleysu-
strönd sem er í næsta nágrenni
Keflavíkurflugvallar svo þaðan
verður tímafrekara að komast inn í
miðborg Reykjavíkur en til alþjóða-
flugvallarins!
Nokkur hluti innlendra flugfar-
þega hefur beina hagsmuni af því
að komast örugglega til áfanga-
staðar að morgni og heim aftur að
kvöldi. Þar á meðal margir starfs-
menn Háskóla Íslands, Landspít-
alans og fleiri stofnana sem einnig
sinna störfum norðan heiða, á Vest-
fjörðum og Austurlandi og sama á
við um starfsmenn fyrirtækja og
stofnana þar sem eiga erindi í borg-
inni. Þessi hópur þarf að vera fljót-
ur í förum á áfangastað og enn mik-
ilvægara er honum þó að komast
örugglega bæði í áfangastað að
morgni og aftur til baka að kvöldi.
Þetta öryggi er miklu meira á
Keflavíkurflugvelli en Reykjavíkur-
flugvelli. Þeir sem segjast treysta
Reykjavíkurflugvelli umfram
Keflavíkurflugvöll hygg ég hafi lítt
kynnt sér staðreyndir um tíðni lok-
unar flugbrauta og varabrauta.
Engar varabrautir verða á Reykja-
víkurflugvelli.
Innlendir og erlendir ferðamenn
eru mjög stór og vaxandi hópur í
flugi sem öðrum samgöngum inn-
anlands. Yrði innanlandsflug skipu-
lagt út frá þörfum þessa hóps yrði
miðstöð þess ekki á Reykjavíkur-
flugvelli heldur á Keflavíkurflug-
velli í sambýli við millilandaflugið.
Hann er stærstur, best búinn og
öruggastur íslenskra flugvalla. Frá
Keflavíkurflugvelli eru reglu-
bundnar tíðar ferðir til Reykjavík-
ur, bráðlega um hraðbrautina tvö-
falda Reykjanesbraut. Fjölmiðlar
höfðu nýlega eftir samgönguráð-
herra að milljarðakostnaður hljót-
ist af flutningi innanlandsflugs til
Keflavíkurflugvallar. Ekki er ég
viss um að reiknað hafi verið það
sem óumflýjanlegt er, að Ísland
mun í framtíðinni bera kostnað af
rekstri Keflavíkurflugvallar sem
við notum fyrir allt okkar milli-
landaflug en berum lítinn kostnað
af. Þegar að því kemur að við kom-
umst ekki undan þeim kostnaði
mun enginn taka í mál að leggja
meira fjármagn í nýjan flugvöll við
Faxaflóa til þess eins að eiga sér-
stakan innanlandsflugvöll í ná-
munda við Reykjavík og þó enn
nær alþjóðaflugvellinum. Nýr flug-
völlur sem ætti að ná sama öryggi
og Keflavíkurflugvöllur mundi
kosta tugi milljarða króna í bygg-
ingu og milljarða í rekstri á ári
hverju. Augljóslega er hagkvæmast
og öruggast að flytja miðstöð inn-
anlandsflugsins til Keflavíkurflug-
vallar. Hann er eini flugvöllur
landsins sem stenst strangar kröf-
ur um afkastagetu og öryggi, raun-
ar margrómaður og margverð-
launaður fyrir öryggi sem Ís-
lendingar annast. Sá flutningur
svarar í framtíðinni þörfum flug-
samgangna innanlands og þess
fólks sem notar þær. Í nágrenni
Landspítalans má byggja lending-
araðstöðu sjúkraflugs ef hraðbraut-
in milli Keflavíkur og Reykjavíkur
nægir ekki. Hún nægir hins vegar
öllum venjulegum ferðalöngum,
innlendum sem erlendum.
Skrifaðu flugvöll, góði!
Árni Ragnar
Árnason
Flug
Augljóslega er hag-
kvæmast og öruggast,
segir Árni Ragnar
Árnason, að flytja mið-
stöð innanlandsflugsins
til Keflavíkurflugvallar.
Höfundur er alþingismaður
Sjálfstæðisflokksins fyrir
Reykjaneskjördæmi.
ÞEGAR hugsanlega
aðild Íslands að ESB
ber á góma heyrast
ávallt úrtöluraddir sem
telja slíkt ekki koma til
greina. Úrtölumenn
telja sig vera að verja
fullveldi og sjálfstæði
þjóðarinnar sem og
framtíðarhagsmuni ís-
lensks sjávarútvegs.
Slíkar úrtöluraddir
voru einnig háværar
þegar umræðan um
aðild Íslands að EFTA
og EES stóð sem
hæst. Íslendingar
brutu niður múra
kyrrstöðusamfélags-
ins, tóku skref fram á við og ákváðu
að vinna að hagsmunum sínum inn-
an vébanda EFTA og EES. Úrtölu-
menn sögðu að Íslendingar yrðu
ekki lengur sjálfstæð og fullvalda
þjóð og að íslenskur sjávarútvegur
biði hnekki af þátttökunni í þessu
samstarfi. Sagan hefur því farið
óblíðum höndum um hræðsluáróður
þeirra.
Löngum hefur því verið haldið
fram að Íslendingum
sé fyrirmunað að
ganga til liðs við ESB
sökum sjávarútvegs-
stefnu sambandsins.
Hafa boðberar þessa
sjónarmiðs haldið því
fram að við aðild
myndu erlend fiskiskip
fá nánast frjálsan að-
gang að íslensku fisk-
veiðilögsögunni. Stað-
reyndirnar eru þær að
Íslendingar myndu,
hér eftir sem hingað
til, svo til einir hafa
rétt til að nýta fiski-
miðin umhverfis land-
ið. Varnarbarátta úr-
tölumanna snýst þessa stundina
einkum og sér í lagi um ákvörðun
hámarksafla á Íslandsmiðum, ætt-
um við fulla aðild að ESB, og
flökkustofna.
Ákvörðun
hámarksafla
Þvert á úrtöluraddir gengur
smærri ríkjunum mjög vel að
tryggja sérhagsmuni sína gagnvart
stærri ríkjunum. Flest aðildarríkin
eru svokölluð smáríki og sérhags-
munir þeirra eru fáir og yfirleitt
skýrt afmarkaðir og rík hefð er fyr-
ir gagnkvæmri virðingu á þessum
tilteknu sviðum. Þótt dæmi séu til
um undanþágur og klæðskerasaum-
aðar sérlausnir fyrir aðildarríki er
ekki raunhæft að gera ráð fyrir að
Íslendingar geti staðið fyrir utan
sjávarútvegsstefnuna í einu og öllu
til frambúðar – enda óvíst að slíkt
myndi þjóna hagsmunum Íslend-
inga til langframa. Það liggur því í
hlutarins eðli að endanleg ákvörðun
um hámarksafla á Íslandsmiðum
yrði tekin í ráðherraráðinu ættum
við aðild að ESB. Sem fyrr myndi
sjávarútvegsráðherra móta tillögur
um hámarksafla í samvinnu við
hagsmunaaðila. Hann myndi bera
upp tillöguna meðal kollega sinna í
ráðherraráðinu og þar yrði hún
samþykkt. Engin önnur þjóð ætti
hagsmuna að gæta við þessa
ákvörðun og því óhætt að fullyrða
að ráðherraráðið færi ekki að
hringla í tillögum íslenska
sjávarútvegsráðherrans. Þrátt fyrir
þessa staðreynd er þetta ákvörð-
unartökuferli eitur í beinum margra
Íslendinga og nánast eitt og sér nóg
til að útiloka hugsanlega aðild Ís-
lands að ESB að þeirra mati. Í
skýrslu utanríkisráðherra um stöðu
Íslands í Evrópusamstarfi segir:
„Þótt ekki sé ólíklegt að hugmynd-
um Íslendinga um heildarafla yrði
fylgt væri ekki hægt að koma í veg
fyrir að öðrum hagsmunum yrði
blandað saman við slíka ákvarðana-
töku en önnur ríki geta haft áhrif á
niðurstöðuna...“ Það sem hér er átt
við er að t.d. Spánverjar, Ítalir og
Grikkir gætu blandað ákvörðun er
varðar ólífuræktun við ákvörðun um
hámarksafla á Íslandsmiðum!
Markmiðið væri að stunda hrossa-
kaup í ráðinu með þeim afleiðingum
að ákvörðun, er varðar grundvall-
arhagsmuni Íslendinga, og snýst um
fiskveiðar, yrði tekin gegn vilja okk-
ar. Þess eru engin dæmi í sögu ESB
að ákvarðanir séu teknar þvert á
augljósa sérhagsmuni eins aðildar-
ríkis enda gæti slíkt haft alvarlegar
afleiðingar í för með sér. Ef slíkt
ætti sér stað myndi annað af tvennu
gerast: Viðkomandi ríki myndi hóta
að yfirgefa sambandið og slík uppá-
koma gæti haft fordæmisgildi. Hinn
möguleikinn er sá að ríkið myndi
svara með mikilli stífni og ósveigj-
anleika á öllum stigum í ákvörð-
unartökuferli sambandsins í öllum
málaflokkum. Hvort tveggja myndi
trufla starfsemi sambandsins og
skaða það verulega burt séð frá
stærð ríkisins sem hlut ætti að máli.
Með þessar staðreyndir í huga geta
lesendur spáð í líkurnar á því að
teknar yrðu ákvarðanir í ráðherra-
ráðinu sem snerta augljósa grund-
vallarhagsmuni Íslendinga þvert á
vilja þeirra.
Flökkustofnar
Það er ljóst að nánast allur sá afli
sem heimilt yrði að taka úr sjó við
strendur Íslands félli Íslendingum í
skaut. Í áðurnefndri skýrslu utan-
ríkisráðherra segir: „Aftur á móti
myndi Ísland þurfa að tryggja sér
sinn hlut í flökkustofnum, þ.e. loðnu,
norsk-íslenskri síld, úthafskarfa,
kolmunna og makríl[…]. Gera má
ráð fyrir að þess yrði krafist að skip
ESB geti veitt sinn hlut úr þessum
tegundum innan íslensku fiskveiði-
landhelginnar, sérstaklega varðandi
loðnu og úthafskarfa, en bestu veiði-
svæðin eru þar.“
Komi til aðildarviðræðna er mjög
líklegt að ESB fari fram með kröfu
um að fá að veiða hluta af kvóta sín-
um í ofangreindum stofnum innan
íslenskar lögsögu. ESB gæti hins
vegar ekki rökstutt slíka kröfu á
grundvelli veiðireynslu í íslenskri
lögsögu. Auk þess eru bestu kol-
munna- og makrílmiðin á alþjóða
hafsvæði og í lögsögu ESB. Í þeirri
stöðu hefðu Íslendingar um tvo
kosti að velja: Að hafna kröfu ESB
alfarið með vísan til þeirrar grund-
vallarforsendu að engin veiðireynsla
sé fyrir hendi. Hinn kosturinn er að
fara fram með gagnkröfu á hendur
ESB og krefjast aðgangs að lögsögu
sambandsins í tilgreindum stofnum.
Hér er um að ræða sameiginlega
stofna og gagnkvæmur aðgangur að
fiskveiðilögsögum myndi tryggja að
kvótaupptakan færi fram með
lægstum mögulegum tilkostnaði og
skilaði mestum mögulegum verð-
mætum.
Hagsmunir og áhrif
Reynslan hefur kennt okkur að
aðildin að EFTA og EES voru hvort
tveggja gæfuspor sem hafa bætt
efnahag og lífsgæði Íslendinga. Við-
skipti hafa vaxið og höftum hefur
verið rutt úr vegi og samkeppni
aukist neytendum og framleiðend-
um til góða. Samvinna innan fjölda
málaflokka hefur ýtt undir framþró-
un og nýsköpun og fjölgað tækifær-
um Íslendinga í víðum skilningi.
Við fulla aðild fengju Íslendingar
samstundis tillögu- og atkvæðisrétt
í öllum nefndum, vinnuhópum og
stofnunum ESB og gætu fylgt mál-
um eftir frá upphafi til enda og
þannig aukið og styrkt fullveldi sitt í
samfélagi við aðrar þjóðir sem sett
hafa sér áþekk markmið. Í ljósi sér-
stöðu Íslendinga á sviði sjávarút-
vegs er óhætt að fullyrða að vægi
okkar í öllum vinnuhópum og nefnd-
um tengdum sjávarútvegi innan
stofnana ESB yrði mikið værum við
aðilar að sambandinu. Samfara því
að tryggja hagsmuni okkar í sjávar-
útvegi gætum við haft veruleg áhrif
á framtíðarþróun sjávarútvegsstefn-
unnar því þrátt fyrir smæð þá er Ís-
land stórveldi á sviði sjávarútvegs.
Evrópusambandsaðild –
gæfuspor fyrir Ísland
Úlfar
Hauksson
ESB
Aðildin að EFTA og
EES voru hvort
tveggja gæfuspor, segir
Úlfar Hauksson, sem
hafa bætt efnahag og
lífsgæði Íslendinga.
Höfundur er stjórnmálafræðingur.
Mörkinni 3, sími 588 0640G
læ
si
le
ga
r
gj
af
av
ör
ur
Kampavíns-
glas
kr.1.590
Opið mán.-fös. frá kl. 12-18.
Lau. frá kl. 11-14
Með prentara og án prentara
Fyrir rafhlöðu og 220 V AC
RÖKRÁS EHF.
Kirkjulundi 19, sími 565 9393
Hágæða vogir á góðu verði