Morgunblaðið - 24.02.2001, Blaðsíða 46

MINNINGAR
46 LAUGARDAGUR 24. FEBRÚAR 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Í
kosningabaráttunni á
síðasta ári var oft gert
grín að forsetaefninu
vegna þessa. Sumir sáu
þó ekkert spaugilegt við
þennan ágalla forsetans og
bentu á að hann gæti valdið
ægilegum alþjóðlegum kreppum
ef honum yrði fótaskortur á
tungunni í viðræðum við leið-
toga annarra ríkja. Allir vissu
að hann væri illa að sér í al-
þjóðamálum, en þar leyndist
mörg púðurtunnan sem hætt
væri við að forsetinn kveikti í
með ógætilegu orðavali. Banda-
ríkjamenn
gætu meira
að segja orð-
ið að athlægi
á alþjóð-
legum vett-
vangi.
Þeir ættu
að líta sér
nær, sem hafa áhyggjur af að
ógætilegt orðaval kveiki í púð-
urtunnum. Í Bandaríkjunum
eru nefnilega sum orð svo ræki-
lega á bannlista, að menn geta
fyrirgert pólitískum frama að
eilífu með því að setja út úr sér
eitthvað sem líkist þeim. Þannig
fór til dæmis fyrir aðstoð-
armanni borgarstjórans í Wash-
ington fyrir réttum tveimur ár-
um. Hann var að lýsa því fyrir
samstarfsfólki sínu að nú þyrfti
að spara á öllum vígstöðvum til
að ná tökum á fjármálum borg-
arinnar. Aðstoðarmaðurinn
sagði að til að ná árangri þyrfti
að vera „niggardly“ í öllum
ákvörðunum sem vörðuðu fjár-
útlát.
Hann hafði vart sleppt orðinu
þegar púðurtunnan fuðraði upp.
Það var alveg sama hve margir
fræðingar komu fram á sjón-
arsviðið og sóru og sárt við
lögðu að þetta orð hefði ekkert
með skammaryrði yfir svarta að
gera, heldur þýddi einfaldlega
að vera nánasarlegur, saman-
saumaður eða sparsamur. Orðið
var of líkt skammaryrðinu. Það
er hægt að líkja þessu við að
menn lægju undir ámæli fyrir
að nota orðið „skynvilla“, af því
að það er svo líkt orðinu „kyn-
villa“, sem enginn upplýstur
maður notar lengur.
Í öllum hamaganginum
bauðst maðurinn til að segja af
sér. Þá var nú meira að segja
samtökum blökkumanna, NA-
ACP, nóg boðið og þau báðu
honum griða. Borgarstjórinn
þorði hins vegar ekki öðru en
að láta þennan ómögulega mann
fara.
Nýlega komst aðstoðarrík-
isstjóri Kaliforníu í fréttir
vegna ræðu nokkurrar sem
hann flutti í Sacramento, höf-
uðborg ríkisins. Tilefnið var að
febrúarmánuður er tileinkaður
sögu svartra Bandaríkjamanna.
Í ræðunni þuldi aðstoðarrík-
isstjórinn upp ýmis samtök
svartra, þar á meðal mörg sem
höfðu orðið „negro“ í heiti sínu.
Það var gott og blessað, en í
eitt skiptið í ræðunni mismælti
hann sig og sagði „N-orðið“.
Reyndar sagði hann víst aldrei
orðið allt, en byrjunin hljómaði
líkt og hann hefði ætlað að
segja það í stað „negro“.
Fjölmiðlar ruku upp til handa
og fóta og skýrðu nákvæmlega
frá atburðum. Í fréttatímum
sjónvarps og útvarps og í dag-
blöðunum var ræða aðstoðarrík-
isstjórans rakin, skýrt frá við-
brögðum almennings, pólitískra
samherja hans og andstæðinga
og rætt við hann fram og til
baka um þessi heiftarlegu mis-
tök, sem hann sór og sárt við
lagði að hefðu einfaldlega verið
mismæli. Hvergi í þessum frétt-
um öllum kom fram hvaða ægi-
lega orð hann hafði sagt, eða
næstum sagt. Það var þó auð-
velt að ráða í það af samheng-
inu að hann hafði sagt, eða
næstum sagt, „nigger“.
Þetta orð þykir vissulega
ákaflega niðrandi og svartir
Bandaríkjamenn segja tengsl
þess við þrælahald svo órjúf-
anleg, að það hljóti ávallt að
vera versta orð sem hægt er að
velja yfir blökkumenn. Banda-
rískir fjölmiðlar segja að við-
urkennt sé um allan heim, að
þetta sé hið hraklegasta smán-
aryrði. Þar gætu þeir þó ofmet-
ið tilfinningu útlendinga fyrir
bandarískum menningarheimi,
til dæmis er vart hægt að
reikna með að íslenskir ungling-
ar, sem hafa hlustað á svarta
rappara, allt frá Niggers With
Attitude fyrir áratug og fram á
þennan dag, og nota orðið nán-
ast sem gæluheiti yfir kynþátt-
inn, átti sig almennilega á
þessu.
Aðstoðarríkisstjórinn mun að
öllum líkindum ekki hrekjast úr
starfi fyrir N-orðið, enda við-
urkenna allir að hann hefur ver-
ið manna iðnastur allan sinn
feril við að efla skilning og
tengsl milli kynþátta. Það var
jú ástæða þess að hann var
fenginn til að halda ræðuna.
Það er ekki víst að hún sleppi
eins vel konan, sem stjórnar
bókasafni í Sacramento þar sem
sett var upp sýning til að heiðra
sögu Bandaríkjamanna af jap-
önskum uppruna. Hún rifjaði
upp sögu japanskra innflytjenda
í Sacramento og nefndi meðal
annars að þeir hefðu búið í
hverfi sem gekk undir ákveðnu
heiti. Og þar mun hún hafa not-
að „J-orðið“. Auðvitað kom
aldrei fram berum orðum í fjöl-
miðlum hvað hún sagði, en lík-
lega hefur hún talað um „Jap“
hverfið.
Enn varð allt vitlaust. Enginn
deilir um að bæjarhlutinn var
kallaður þessu heiti áður fyrr,
en nú er „J-orðið“ niðrandi
skammarheiti og bannað að
taka það sér í munn. Þykir þar
litlu skipta þótt um sé að ræða
sögulega upprifjun.
Kannski væri best fyrir for-
setann orðheppna að halda sig í
útlöndum!
Á hálu
svelli
George W. Bush Bandaríkjaforseti þykir
ekkert sérstaklega orðheppinn maður.
Hann á það til að tafsa dálítið,
stundum finnur hann ekki réttu orðin
og þá segir hann eitthvað allt annað
en hann kannski ætlaði sér.
VIÐHORF
Eftir Hönnu
Katrínu
Friðriksson
hkfridriksson-
@ucdavis.edu
✝ RagnheiðurÁgústa Túbals
fæddist í Múlakoti í
Fljótshlíð 13. desem-
ber 1907. Hún lést á
heimili sínu, Kirkju-
hvoli á Hvolsvelli, að
kvöldi 17. febrúar síð-
astliðins. Foreldrar
hennar voru Guð-
björg Aðalheiður
Þorleifsdóttir, f. 27.7.
1870, d. 1958, og Karl
Túbal Magnússon, f.
30.12. 1867, d. 1946.
Systkini Ágústu voru:
Guðbjörg Lilja, f.
23.5. 1894, d. 6.1. 1975; Ólafur, f.
13.6. 1897, d. 27.3. 1964; og Þur-
íður Soffía, f. 22.1. 1902, d. 20.6.
1997. Uppeldissystur hennar voru
Vigdís Eyjólfsdóttir, f. 26.8. 1893,
látin, og Soffía Gísladóttir, f. 31.12.
1915.
Ágústa giftist 6.1. 1935 Hjörleifi
Gíslasyni, f. 16.4. 1913, frá Langa-
gerði í Hvolhreppi. Foreldrar hans
voru Guðrún Halldórsdóttir, f.
15.3. 1878, d. 3.7. 1961, og Gísli
Gunnarsson, f. 1.11. 1868, d. 14.2.
1954. Börn Ágústu og Hjörleifs
eru: 1) Guðbjörg Karlotta, f. 23.8.
1940, maki Hörður Björgvinsson, f.
25.6. 1940. Þeirra börn eru: Hjör-
leifur, f. 27.6. 1961, maki Þórunn
Alexandersdóttir, f. 21.2. 1963, og
eiga þau þrjú börn;
Ragnheiður Björg, f.
10.5. 1964, maki Ás-
geir Arnar Jónsson,
f. 23.4. 1962, og eiga
þau tvær dætur. 2)
Júlí Heiðar, f. 21.2.
1942, maki Auður
Helga Jónsdóttir, f.
5.7. 1940. Dætur
þeirra eru: Margrét,
f. 22.2. 1964, maki
Andrés Guðbjörn
Kolbeinsson, f. 22.7.
1960, og eiga þau tvö
börn; Anna Berglind,
f. 27.8. 1968, maki
Halldór Kristinn Viðarsson, f. 19.4.
1965, og eiga þau einn son. Þá átti
Júlí fyrir dótturina Guðbjörgu,
sem ólst upp hjá þeim Ágústu og
Hjörleifi. Maki hennar er Kristinn
Jónsson og eiga þau fimm börn.
Móðir Guðbjargar er Sigríður
Konráðsdóttir, f. 20.2. 1937.
Ágústa og Hjörleifur áttu sitt
fyrsta heimili í Vestmannaeyjum,
en 1937 hefja þau búskap á Búð-
arhóli í Landeyjum. Árið 1946
flytjast þau í Fljótshlíðina, í Efri-
Þverá, og til Þorlákshafnar 1960.
Á dvalarheimilinu Kirkjuhvoli
hafa þau átt heimili síðan 1986.
Útför Ágústu fer fram frá
Breiðabólstaðarkirkju í Fljótshlíð í
dag og hefst athöfnin klukkan 14.
Það var fallegur dagur, snemma
sumars árið 1954, er við Bogi föður-
bróðir minn riðum inn Fljótshlíðina.
Reka skyldi fé inn á Emstrur, afrétt
Hvolhreppinga, og var okkur ætlað
það hlutverk að fara með hestana inn
í Þórólfsfell, en þangað var fénu ekið.
Rétt vestan við Hlíðarenda var stefna
tekin að litlum bæ uppi í hlíðinni.
Þetta er nú Efri-Þverá, segir Bogi og
nú skulum við athuga hvort ekki er
heitt á könnunni hjá henni Gústu.
Húsmóðirin var ein heima og innan
stundar var kaffið til og hlaðið borð af
meðlæti. Þetta voru mín fyrstu kynni
af minni góðu tengdamóður, en varla
hefur henni þá dottið í hug frekar en
mér, hve oft eg ætti eftir að njóta
gestrisni hennar á komandi árum.
Gústa fæddist og ólst upp í Múla-
koti í Fljótshlíð, dóttir hjónanna Guð-
bjargar Þorleifsdóttur og Karls Túb-
als Magnússonar, sem þar bjuggu og
ráku gistiheimili ásamt hefðbundn-
um búskap þess tíma. Þá nýtti Guð-
björg hverja stund sem gafst til að
byggja upp garðinn sinn og ávann sér
að launum hylli allra þeirra sem
gróðri unna.
Gústa leit alltaf með stolti til
bernskustöðvanna í Múlakoti og
garðsins sem móðir hennar gerði,
enda erfði hún ríkulega áhugann á
öllum gróðri, utandyra sem innan.
Henni runnu því vissulega til rifja
þau örlög sem staðurinn hefur hlotið
hin síðari ár.
Árið 1960 flytjast þau Gústa og
Hjölli til Þorlákshafnar, en þangað
hafði fjölskylda mín einnig flutt árið
áður. Þá gerðist eg tíður gestur á
heimili þeirra og lagður var grunnur
að samleið okkar á lífsins braut. Í
Þorlákshöfn byggðu þau hjón sér hús
á Oddabraut 21 og áttu sér þar fallegt
heimili. Eins og móðir hennar nýtti
Gústa hverja stund sem gafst til að
vinna í lóðinni, kom upp fallegum
garði og uppskar viðurkenningu fyr-
ir.
Það segir sína sögu um dugnað og
áræði hennar, að 54 ára gömul tók
hún að sér nýfædda sonardóttur sína
og ól hana upp.
Hvert sumarleyfi nýttu þau hjón til
að ferðast um landið, eftir að þau
settust að í Þorlákshöfn, nokkuð sem
ekki hafði gefist tækifæri til áður. Þá
gafst þeim tvisvar tækifæri til að
koma með okkur til Þýskalands. Þar
naut hún Gústa sín vel í gróðursæld-
inni og talaði oft um fegurðina þar.
Upplifði hún gjarna ævintýrið með
því að skoða myndböndin frá ferð-
unum.
Þau voru fyrstu íbúar sem fluttu
inn á dvalarheimilið Kirkjuhvol á
Hvolsvelli, bæði komin í nágrenni við
æskustöðvarnar. Hin síðari ár var
heilsa Gústu á þrotum enda árin orð-
in mörg. Hún andaðist á heimili sínu
17. þ.m., 93 ára gömul.
Að leiðarlokum vil eg þakka minni
ástkæru tengdamóður samfylgdina
og bið góðan Guð að blessa minningu
hennar og gefa tengdaföður mínum
styrk í sorg sinni.
Hörður.
Nú þegar ég kveð hana Ágústu
tengdamóður mína hinsta sinni leitar
margt á hugann á langri leið, hátt í
fjörutíu ára samfylgd, sem nú er að
ljúka. Hún tók mér svona með varúð í
fyrstu, en eftir því sem árin urðu
fleiri þróaðist vinátta okkar og vænt-
umþykja sem hélst til síðasta dags.
Atvikin höguðu því svo til að stutt var
á milli heimila okkar og oft var hlaup-
ið milli húsa, bara svona til að hittast
og eiga tal saman, eða staldra við með
henni í garðinum, sem hún unni svo
og naut sín best við að hlúa að blóm-
um og gróðri. Hún var svo sannar-
lega með græna fingur og allt sem
hún tók að sér lifnaði við í höndum
hennar. Þetta voru hennar bestu
stundir, innan um blóm og runna. Og
hún fékk svo sannarlega að sjá ár-
angur, því þar sem áður var sandur
og auðn fóru nú tré að rísa upp og
gleðja augað. Þetta voru góð ár og
gaman að hugsa til baka.
Oft var farið saman í ferðalög og
útilegur, sem hún tók þátt í af lífi og
sál og hvergi leið henni betur en þeg-
ar farið var inn á fjöll og afrétt, langt
frá ys og þys, og dvalið í kyrrð og friði
öræfanna. Árin líða og fólk eldist,
tíminn líður hratt og í kring um 1985
taka tengdaforeldrar mínir sig upp
frá Þorlákshöfn og flytja á gamlar
slóðir, en nú á Dvalarheimili aldraðra
á Hvolsvelli, sem þá var verið að taka
í notkun og voru þau fyrstu vistmenn
sem þar fluttu inn. Þar áttu þau
heima síðan og þar áttu þau góða
daga, við fjallasýn sem var þeim svo
kunnugleg. Saman áttum við sælu-
reit inni í Fljótshlíð. Í túninu heima,
gat hún Gústa sagt, því þar var hún
fædd og þar ólst hún upp á miklu
myndarheimili, þar sem skáld og
listamenn gengu um garða og það var
ekki amalegt fyrir unga heimasætu
að alast upp við þær aðstæður. Múla-
kot var nafli alheimsins í sveitinni og
þar var oft margt um manninn og
fólk sótti þangað heim. Fallegur
gróður og fallegt landslag hefur sjálf-
sagt laðað að og góðir húsráðendur,
það var gaman að heyra hana rifja
upp liðna tíma og sárt þótti henni að
sjá hvað tímans tönn var búin að
vinna á þessu myndarlega býli, en
það er svo önnur saga. Þarna í túninu
hennar eyddum við saman átján
sumrum og allir frídagar notaðir til
að geta átt þar stund saman. Það var
líka alltaf sól og blíða í minningunni.
Fegurð jökuls og fjalla óendanleg,
tíminn nánast staðið í stað, við fugla-
söng og fossanið. Ég sá í blaði fyrir
nokkum árum fallegt ljóð sem á svo
vel við þennan stað og heitir Haust-
kvöld í Fljótshlíð.
Frá bernsku hefur mig haustið heillað
hin hljóðlátu rökkurkvöld.
Er litadýrðin í laufum trjánna
ljómar og tekur völd.
Þá ilmar sætast hinn einæri gróður
sem endar sitt stutta skeið.
Öllu sem lifir er afmörkuð stundin
og er því á sömu leið.
Haustdagur liðinn, til hafsins er blika
á himinn roða slær.
Brekkugróðurinn breytir litum
og blágresið töfra fær.
Sæl er stundin um sólarlagið
til saknaðar þó ég finn.
En aftur að morgni mun árdegisbirtan
uppljóma jökulinn.
(P.E.)
Öll erum við sem gróður sem vex
og dafnar og fellur svo að lokum. Hún
Gústa mín náði háum aldri og það tók
líka sinn toll, líkaminn þreyttur og lú-
inn og ég veit að hún þráði líka hvíld-
ina. Eitt langar mig sérstaklega að
þakka, það hve vel var hugsað um
hana síðustu árin, þegar hún var hætt
að geta séð um sig sjálf. Allar þær
góðu starfsstúlkur sem sýndu henni
ástúð og umhyggju og nærgætni, það
eitt gleymist ekki og ætti að vera bet-
ur metið í þjóðfélaginu. Að leiðarlok-
um biðjum við henni blessunar í nýj-
um heimkynnum og þökkum langa
samfylgd.
Helga.
Elsku amma mín.
Mig langar með örfáum orðum að
kveðja þig, það er sárt til þess að
hugsa að þú sért farin og komir aldrei
aftur.
En við getum þó huggað okkur við
að þú varst orðin þreytt og áttir skilið
hvíld. Þú áttir langa og góða ævi og
það var gott að eiga þig fyrir ömmu
og langömmu.
Þú varst búin að lofa mér því að
deyja ekki fyrr en ég kæmi til Íslands
og við það stóðstu.
Við munum sakna þín mikið. Guð
geymi þig elsku amma.
Ég þakka þau ár sem ég átti
þá auðnu að hafa þig hér.
Og það er svo margs að minnast
svo margt sem um huga minn fer.
Þó þú sért horfin úr heimi
ég hitti þig ekki um hríð,
þín minning er ljós sem lifir
og lýsir um ókomna tíð.
(Þórunn Sig.)
Kveðja,
Margrét, Andrés og börn.
Elsku amma.
Það hefur nú aldrei verið mín
sterkasta hlið að hripa orð niður á
blað en það er ekki erfitt þegar ég
hugsa til þín og skrifa mínar bestu
minningar um þig. Það er mikil bless-
un að hafa fengið að alast upp með
ömmu í næsta húsi. Þær voru nú ekki
svo fáar ferðirnar sem ég skoppaði
„austurí“ til þín. Og iðulega þegar ég
labbaði inn um hliðið á Oddabraut 21
varst þú á hnjánum að snyrta blóma-
beðin. Hvergi sá maður fallegri garð
en garðinn þinn. Það var nú ekki mik-
ið til af garðskreytingum á þessum
tíma, en þú varst nú ekki í neinum
vandræðum hvað það snerti því að
allir kuðungarnir og allar skeljarnar
fannst mér heimsins fallegasta
skraut. Eftir að þið afi fluttuð á
Hvolsvöll var ansi skrítið að labba
framhjá húsinu, geta ekki stokkið inn
og hitt þig amma mín í eldhúsinu og
séð afa liggjandi á svefnbekknum
undir stóra og fallega veggteppinu.
Enn þann dag í dag dreymir mig að
ég sé stödd í gamla húsinu ykkar og
þesssi sjón blasir við mér. Ég gleðst
RAGNHEIÐUR
ÁGÚSTA
TÚBALS