Morgunblaðið - 27.04.2001, Blaðsíða 33

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 27. APRÍL 2001 33
ÞAÐ er í hæsta máta fróðlegt
og kemur á óvart að Benjamin
Britten hafi aldrei fellt sig við að
stjórna og talið að hann væri
ómögulegur stjórnandi. Og að
hann, sem var úrvals píanóleikari,
hafi þurft koníak til að róa sig
niður fyrir einsöngstónleika með
Peter Pears. Samt hafi hann
gengið jafn skjálfandi út að tón-
leikunum loknum og hann kom
inn. Um þetta má lesa í fróðleg-
um bæklingi.
Vanalega tíunda menn ekki
galla flytjenda heldur kosti og
draga þá ekkert undan svo að hér
er um harla óvenjulegan inngang
að ræða. Á hverju á maður von?
Óöruggum flutningi stjórnað af
manni sem líður verulega illa á
hljómsveitarstjórapalli og hefur
allt á hornum sér? Paul Kildea,
höfundur texta í bæklingi, telur
hins vegar kosti Brittens sem
hljómsveitarstjóra á tónleikum
vera ýmsa og ótvíræða og hafi
Britten oft tekist að móta tónlist-
ina fallega og skapa mikla spennu
þótt spennan sú hafi e.t.v. ekki
alltaf verið af músíkölskum toga.
Kildea velur sem sé þau óhefð-
bundnu efnistök að fjalla á gagn-
rýninn hátt um flutninginn. Sem
er góð hugmynd. Maður getur svo
eftir atvikum verið sammála eða
ósammála greinar-
höfundi.
Þetta er áhuga-
verður tónleikadisk-
ur, annað verður ekki
sagt. Hann hefst á
The Building of the
House sem var samið
fyrir vígslu The Malt-
ings, Snape, tónleika-
húss Aldeburgh-tón-
listarhátíðarinnar,
sem Britten stóð fyr-
ir um árabil ásamt
Imogen Holst. Fyrr-
nefndur Kildea bend-
ir okkur á að kórinn
mæti hér galvaskur
til leiks hálftóni of
hátt og þannig syngi þau af öllum
lífs og sálar kröftum alla fyrstu
hendinguna. Það komi hins vegar
lítið að sök því flutningurinn í
heild sé svo rafmagnaður. Ekki
skal deilt um það, þetta er sann-
kallað sýningarstykki sem stjórn-
að er af myndugleika og andagift.
Á diskinum eru tvö verk eftir
Frank Bridge, kennara Brittens í
tónsmíðum. Það fyrra, The Sea,
er vel lýsandi en nokkuð fyrirsjá-
anlegt verk um þetta mikilfeng-
lega náttúruafl. Það er í síðróm-
antískum stíl mjög áferðarfallegt
og hin notalegasta hlustun. Þegar
Britten heyrði það fyrst sem ung-
lingur hafði það djúpstæð áhrif á
hann og þær myndir sem hann
málaði af hafinu seinna á tón-
skáldaferlinum eru sannarlega
meistaralegar (t.d. í Peter Grimes
og Billy Budd). Fróðlegt er t.d. að
bera saman storminn hjá Frank
Bridge og Storminn úr Peter
Grimes – ekki leikur á því vafi að
eitthvað hefur skilað sér frá
meistara til lærisveins. Britten
stjórnar verkinu af alúð eins og
við er að búast þegar um er að
ræða verk sem hafði svo sterk
áhrif á hann. Í seinna
verki Bridges, raps-
ódíunni) Enter
Spring, er tónmálið
nokkuð nútímalegra
en í The Sea. Hér
virðist Britten líka
vera í essinu sínu í
lifandi og glaðlegum
flutningi á sérlega
glæsilegu verki. Ör-
stuttur konsert Gust-
avs Holst fyrir flautu,
óbó og strengi, A
Fugal Concerto op.
40, nr. 2, er hér
hreint meistaralega
fluttur af Ensku
kammersveitinni,
Richard Adeney og Peter Graeme
en hér kemur Britten hvergi við
sögu heldur er það dóttir tón-
skáldsins Imogen Holst sem
stjórnar. Svolítið sérkennilegt ef
titill plötunnar er hafður í huga
en ekki óviðeigandi þegar tillit er
tekið til samstarfs þeirra Brittens
og Imogen Holst og þeirrar virð-
ingar sem hann bar henni. Flutn-
ingi hins verksins eftir Holst,
Egdon Heath, lýsir Kildea sem
nöturlegum og ósveigjanlegum.
Erfitt er að ímynda sér túlkun
þessa dökka verks öðruvísi en
rétt hefur hann fyrir sér að því
leyti að spilamennska Lundúna-
sinfóníunnar gæti verið betri. Víst
er að undirritaður hefur sjaldan
heyrt atvinnumenn spila eins öm-
urlega og hér í upphafi tónverks-
ins. Kildea telur vandamálið vera
í innviðum hljómsveitarinnar
frekar en hjá stjórnandanum.
Ekki verður því mótmælt hér.
Ég vil mæla með þessum diski
af heilum hug. Hann er merkileg
heimild um eitt af mestu tón-
skáldum 20. aldarinnar í hlutverki
sem hann vildi alls ekki vera í –
sem flytjandi tónlistar. Og hér
heyrast tónverk sem hreint ekki
liggja á lausu á markaðnum.
SEINT verður það staðhæft
um hljómsveitarstjórann, auðkýf-
inginn, húmoristann og lífs-
nautnamanninn Sir Thomas
Beecham að hann hafi átt það
sameiginlegt með landa sínum
Benjamin Britten að vera hrædd-
ur við að koma fram. Þvert á
móti: hafi einhver notið þess út í
ystu æsar þá var það Beecham.
Það staðfestir þessi yndislegi tón-
leikadiskur svo ekki verður um
villst.
Hér er um að ræða tónleika
sem hljóðritaðir voru í nóvember
1959. Hér má heyra vandaðan
hljómsveitarleik og svo ótrúlega
spilagleði að ekki verður á betra
kosið. Og öllu þessu stýrir svo
hinn magnaði Beecham með sínu
óviðjafnanlega músíkalíteti og til-
finningu fyrir mótun tónverk-
anna. Efnisskráin þetta kvöld í
Royal Festival Hall var af léttara
taginu, ein bjartasta sinfónía
Beethovens, sú sjöunda, sjald-
heyrður Melusine-forleikur
Mendelssohns, bráðskemmtileg
ballettsvíta, Carte Blanche eftir
John Addison auk þriggja dæmi-
gerðra „lollipops“ – eins og
Beecham orðaði aukalögin sín. Og
ekki skaðar húmorinn sem ávallt
er skammt undan hjá Beecham
bæði í stuttum kynningum hans
milli aukalaganna og í sjálfri tón-
listinni, þegar það á við. Ég leyfi
mér að efast um að menn hafi
heyrt aðra eins útgáfu af dansa-
sinfóníu Beethovens. Verkið
hreinlega spriklar í taumlausri
gleði sinni þökk sé geysilega
snarpri hljómsveitarstjórn Beech-
ams og hljómsveitinni sem í bók-
staflegum skilningi var hljóðfærið
hans. Konunglegu fílharmóníu-
sveitina í Lundúnum stofnaði
hann, „átti“ og rak áratugum
saman. Hljóðfæraleikararnir
svara slögum hans betur en nokk-
ur Berlínarfílharmónía undir
svipuhöggum Karajans. Áheyr-
endur eru greinilega á nálum í
hóstahléunum milli kaflanna,
spennan og eftirvæntingin er
meiri en ég minnist að hafa fund-
ið fyrir á geisladiski. Enda ærast
áheyrendur bókstaflega í lok
flutningsins.
Graham Melville-Mason bregð-
ur upp skýrri mynd í bæklingi af
þessum makalausa, sjálfmenntaða
hljómsveitarstjóra. Og vitnar m.a.
til hlýlegra ummæla Jacks Brym-
er fyrsta klarínettuleikara hljóm-
sveitarinnar. Brymer sagði að ef
hann ætti að velja grafskrift fyrir
Beecham þá yrði hún líklega: „He
let them play“.
Hann leyfði þeim svo sannar-
lega að spila!
Um þennan Beecham-disk á ég
ekki nógu stór orð. Þennan disk
verða þeir að eignast sem þekkja
Beecham, þekkja hann af afspurn
einni, eða þekkja hann alls ekki.
Er þá nokkur eftir?
ÚR FÓRUM BBC
Benjamin
Britten
TÓNLIST
S í g i l d i r d i s k a r
Benjamin Britten: Overture The
Building of the House, op. 79.
Frank Bridge: The Sea, Enter
Spring. Gustav Holst: A Fugal
Concerto, op. 40 No. 2. Egdon
Heath, op. 47. Hljómsveitir: Engl-
ish Chamber Orchestra, London
Symphony Orchestra, New Phil-
harmonia. Kór: Chorus of the East
Anglian Choirs. Einleikur: Rich-
ard Adeney (flauta), Peter Graeme
(óbó). Hljómsveitarstjórar: Benja-
min Britten og Imogen Holst.
Útgáfa: BBC BBCB 8007-2.
Heildarlengd: 70́09.
Verð: kr. 1.799. Dreifing: Japis.
BRITTEN THE
PERFORMER
Ludwig van Beethoven: Sinfónía
nr. 7 í A dúr op. 92. Felix Mendels-
sohn-Bartholdy: „Zum Märchen
von der schönen Melusine. John
Addison: Carte Blanche. Camille
Saint-Saëns: Danse des prétresses.
Claude Debussy: Cortege et air de
danse. Clarles Gounod: Le Somm-
eil de Juliette. Breski þjóðsöng-
urinn. Hljómsveit: Royal Phil-
harmonic Orchestra.
Hljómsveitarstjóri: Sir Thomas
Beecham. Hljóðritun: Tónleika-
upptaka BBC frá Royal Festival
Hall, London, 8. nóvember 1959.
Heildarlengd: 75’09. Útgáfa: BBC
Legends BBCL 4012-2. Verð: kr.
1.799. Dreifing: Japis.
SIR THOMAS BEECHAM
Valdemar Pálsson
KRISTJÁN Jónsson opnar sjöttu
einkasýningu sína í dag, föstudag,
kl. 16, í Stöðlakoti við Bókhlöðustíg.
Öll verkin á sýningunni eru unnin
á þessu ári og sérstaklega með rými
Stöðlakots í huga. Um er að ræða
málverk unnin með blandaðri tækni
og með baklýsingu þ.e. úr verða
nokkurs konar myndrænir ljósa-
kassar þar sem ljósið tekur þátt í að
teikna og forma verkin.
Auk einkasýninga hefur Krist-
jáns tekið þátt í nokkrum samsýn-
ingum. Sýningin er opin alla daga
nema mánudaga frá kl. 14 –18 og
lýkur 13. maí.
Unnið með rými
Stöðlakots