Morgunblaðið - 27.04.2001, Blaðsíða 34

LISTIR
34 FÖSTUDAGUR 27. APRÍL 2001 MORGUNBLAÐIÐ
MÁLÞINGIÐ hefst kl. 13 á morgun,
laugardag, en að því standa meðal
annarra Félag íslenskra bókaútgef-
enda, Filmundur, Kvikmyndasjóður
Íslands og Háskólabíó. Er hér um að
ræða lokaviðburð kvikmyndahátíðar
sem haldin var í Viku bókarinnar,
þar sem sýndar voru kvikmyndir
byggðar á íslenskum skáldsögum.
Á málþinginu munu margir af
okkar virtustu rithöfundum og
fræðimönnum halda fyrirlestra. Ein-
ar Már Guðmundsson flytur opnun-
arerindi þingsins en fyrirlestur hans,
„Sagnagerð augans“, fjallar um
handritagerð. Jafnframt verða flutt
sjö erindi um átta kvikmyndir sem
allar eru sóttar í íslenska bók-
menntahefð: Ástráður Eysteinsson
fjallar um Kristnihald undir jökli;
Dagný Kristjánsdóttir um Ungfrúna
góðu og Húsið; Eggert Þór Bern-
harðsson um Djöflaeyjuna; Geir
Svansson um 101 Reykjavík; Guðni
Elísson um Engla alheimsins; Krist-
ján B. Jónasson um 79 af stöðinni og
Land og syni; og Matthías Viðar Sæ-
mundsson mun fjalla um Myrkra-
höfðingjann.
Málþingið er að mörgu leyti nið-
urstaða þess starfs sem ýmsir aðilar
á sviði bókaútgáfu og menningar
hafa tekið höndum saman um í tilefni
af Viku bókarinnar. „Markmiðið með
þessum þætti bókavikunnar var að
stefna saman þessum ólíku miðlum
og vekja nokkurs konar umræðu um
samspil bókmennta og kvikmynda í
bókalandi,“ segir Guðni Elísson, sem
er umsjónarmaður málþingsins.
Þorfinnur Ómarsson, sem er einn að-
standenda kvikmyndahátíðarinnar,
tekur undir þetta og bendir jafn-
framt á að með málþinginu sé leitast
við að draga umræðuna saman og
velta henni upp í nýju ljósi. „Þeir
sem hafa séð einhverjar myndanna
og lesið bækurnar getið komið og
hlustað á þá sem hafa virkilega rýnt í
báða miðlana og samspil þeirra í
þessum verkum,“ segir Þorfinnur.
Auk þess að beina sjónum að sam-
spili bókmennta og kvikmynda er
málþinginu ætlað að vera mikilvægt
innlegg í fræðiumræðu um íslenskar
kvikmyndir. „Viðfangsefnið er bæði
verðugt og skemmtilegt og fer vel á
því að takmarka hana við ákveðið
sjónarhorn. Ég tel að það beri að
fagna allri fræðilegri umræðu um ís-
lenskar kvikmyndir, en það má alls
ekki nálgast hana með einhverju há-
tíðlegu yfirbragði. Með því að setja
hlutina upp eins og hér er gert er
ætlunin einmitt að höfða til sem
flestra,“ bendir Þorfinnur á og Guðni
tekur undir það. „Menn vilja oft
gleyma þessari mikilvægu hlið
menningarinnar og til þess að ís-
lenskar kvikmyndir fái að njóta sín
verður að skapa henni umræðusvið,“
segir Guðni. „Það má nefna tvo fyrir-
lestrana sem dæmi um það hversu
virk og lifandi þessi umræða getur
verið. Eggert Þór Bernharðsson
sagnfræðingur hefur til dæmis verið
að rannsaka braggamenninguna á
Íslandi og í ljósi þeirrar vitneskju
ætlar hann að fjalla um Djöflaeyj-
una. Þá verður forvitnilegt að sjá
hvernig Matthías Viðar Sæmunds-
son bókmenntafræðingur les saman
Píslarsögu síra Jóns Magnússonar
og Myrkrahöfðingjann, en Matthías
hefur legið í rannsóknum á Píslar-
sögunni og nú í vikunni kom hún út í
nýrri og glæsilegri útgáfu undir hans
ritstjórn.“
Samspil ólíkra miðla
„Afstaða manna til kvikmyndaað-
lögunar er og hefur verið mjög mis-
munandi,“ svarar Guðni þegar hann
er spurður um hið flókna samspil
bókar og kvikmyndar. „Margir líta á
það sem skyldu kvikmynda að nálg-
ast þann raunveruleika sem skáld-
sagan býður uppá. Í öðrum tilvikum
vilja menn líta á þetta sem mjög að-
greinda og óskylda miðla. Það verð-
ur að athuga að kvikmynd getur ver-
ið mjög góð, þó að aðlögunin geti
talist vond, út frá sjónarhorni upp-
runalega textans.“
Þorfinnur segist hallast frekar að
síðara viðhorfinu, enda sé um ólíka
miðla að ræða. „Það á ekki að líta svo
á að annaðhvort sé verið að skrifa
myndina, eða mynda bókina, heldur
er verið að búa til nýtt verk, byggt á
misjafnlega líkum hugmyndum.
Stundum eru aðeins teknar ákveðn-
ar hugmyndir úr bókmenntaverkinu
og annað nýtt fundið í staðinn. Þetta
er reyndar breytilegt, en algengara
er að menn fari nokkuð frjálsum
höndum um efnið sem notast er við.
„Sú aðferð þarf ekki að koma illa
við skáldverkið,“ bætir Guðni við.
„Því sterk skáldverk þola margar að-
laganir. Það sjáum við ekki síst þeg-
ar litið er á Shakespeare, þar sem sí-
fellt er verið að gera kvikmyndir
sóttar í höfundarverk hans. Bók-
menntaverk kalla alltaf á nýjar túlk-
anir og kvikmyndir fela í sér slíka
túlkun“.
Þeir Þorfinnur benda á að mjög
fróðlegt sé að líta á hvernig samspili
bóka og kvikmynda sé háttað í ís-
lensku samhengi. „Það er t.d. for-
vitnilegt að velta fyrir sér hvers kon-
ar bækur eru kvikmyndaðar og
hverjar ekki,“ segir Guðni. „Menn
hafa t.d. ekki þorað að snerta á
mörgum af mikilvægustu bókmennt-
um Íslendinga, en mikil ástæða fyrir
því hlýtur að vera að menn hafi
hreinlega ekki treyst sér í það með
þá tækniþekkingu og það fjármagn
sem fyrir er.“
Þorfinnur samsinnir þessu. „Kvik-
myndagerð á Íslandi hefur verið að
fara í gegnum ákveðinn faglegan
þroska og það má segja að í dag hafi
menn náð tökum á kvikmyndaform-
inu sem slíku, bæði á frásagnarmáta
kvikmyndarinnar og allri tækni-
vinnu. Djöflaeyjan og Englar al-
heimsins eftir Friðrik Þór Friðriks-
son eru t.d. dæmi um það þegar
tekin hafa verið bókmenntaverk sem
eru mjög ástsæl meðal þjóðarinnar
og búin til úr þeim kvikmynd, sem
engu að síður ber sterk höfundarein-
kenni kvikmyndagerðarmannsins,“
segir Þorfinnur.
Þeir Guðni og Þorfinnur benda að
lokum á að í þessu ljósi verði for-
vitnilegt að sjá hver þróunin verði í
samspila bókmennta og kvikmynda í
framtíðinni. Um þær spurningar og
fleiri verður nánar rætt á mál-
þinginu, þar sem fjallað verður um
kvikmyndir sem gerðar hafa verið á
ólíkum tímabilum kvikmyndagerðar
á Íslandi, eftir bókmenntaverkum af
ýmsu tagi.
Málþingið verður haldið í sal 3 í
Háskólabíói á morgun og stendur
það frá kl. 13 til 18.
Á morgun verður haldið
viðamikið málþing um
bókmenntir og kvik-
myndir í Háskólabíói í
tengslum við Viku bók-
arinnar. Heiða Jóhanns-
dóttir spjallaði af því til-
efni við tvo aðstandend-
ur málþingsins, þá
Guðna Elísson lektor
og Þorfinn Ómarsson,
framkvæmdastjóra
Kvikmyndasjóðs. Morgunblaðið/Þorkell Þorkelsson
Þorfinnur Ómarsson og Guðni Elísson.
Vilja vekja umræðu
um samspil bók-
mennta og kvikmynda
heida@mbl.is
ÞAÐ er liðinn rúmur mánuður
síðan ljóst var að Rico Saccani
kæmi ekki til að sinna stjórnunar-
störfum á tónleikum Sinfóníuhljóm-
sveitar Íslands og sagt vera vegna
veikinda. Það hefur ekki verið gefin
út nein tilkynning um fjarveru
Saccani og hafa því margir verið
með ýmsar getgátur og ein er sú, að
gerð hafi verið könnun meðal hljóð-
færaleikara sveitarinnar, sem hugs-
uð var sem ábending til stjórnar
hljómsveitarinnar og átti að vera
trúnaðarmál á milli hljómsveitar og
stjórnar. Dagstjórnarmenn munu
hafa tjáð Saccani um niðurstöðu
könnunarinnar og lái honum hver
sem vill, ef svo er, að honum hafi
þótt sér misboðið. Það er í raun
nauðsynlegt að stjórn SÍ geri grein
fyrir fjarveru Saccani því áskrif-
endur eiga rétt á að vita það sem
rétt er, varðandi framvindu kom-
andi tónleika, sem þeir greiddu fyr-
ir í upphafi starfsárs.
Á tónleikum Sinfóníuhljómsveitar
Íslands í gærkveldi hljóp í skarðið
fyrir Saccani, ungur hljómsveitar-
stjóri, Rolf Gupta, að nafni og verð-
ur að segja eins og er að hann stóð
sig vel og náði t.d. að magna upp
kraftmikinn flutning á fyrstu sin-
fóníunni, eftir Brahms. Tónleikarnir
hófust á Haydn tilbrigðunum, sem
var fyrsta hljómsveitarverk meist-
arans, er sló í gegn og hefur síðan
notið mikilla vinsælda. Það er byggt
á sérkennilegu stefi, sem er alls
ólíkt þeim stíl sem Haydn er þekkt-
ur fyrir, bæði hvað varðar tón- og
lotuskipan og því hafa fræðimenn
dregið í efa að stefið sé eftir Haydn.
Tilbrigðin hjá Brahms eru sérlega
fallega unnin og á köflum glæsileg
en þótt leikurinn í heild væri fallega
útfærður vantaði nokkuð á þá reisn
sem þetta verk býr yfir og má vera
að hljómsveitarstjórinn hafi viljað
stilla flutningum í hóf og draga
fram það fínlega í verkinu.
Annað viðfangsefni tónleikanna
var tvíleikskonsert fyrir fiðlu og
selló, sem er í raun sinfónía, hvað
snertir vinnubrögð, fallegt verk,
sem var að mörgu leyti vel flutt,
sérstaklega af sellistanum, Tsu-
yoshi Tsutsumi, sem í raun réð
gangi verksins. Fiðluleikarinn,
Adele Anthony, var allt of hlutlaus í
leik sínum, svo að fiðluröddin féll að
miklu leyti í skuggann af töluvert
tilþrifamiklum flutningi Tsutsumi.
Hljómsveitin var á köflum nokkuð
um of sterkt hljómandi, þó einnig
megi kenna um skorti á hljómstyrk
hjá einleikurunum.
Lokaverk tónleikanna var fyrsta
sinfónía meistarans og þótt flutn-
ingurinn færi nokkuð gætilega af
stað, var flutningurinn sífellt áhrifa-
meiri er á leið og síðasti kaflinn var
að mörgu leyti vel leikinn og auð-
heyrt að hljómsveitin vildi að svo
væri. Rolf Gupta stjórnaði af öryggi
og einnig mátti merkja óþol hins
unga stjórnanda, sem birtist á ein-
staka stað í vaxandi hraða, er jók
spennuna á köflum. Hljómsveitin
stóð sig mjög vel, þótt á nokkrum
stöðum í konsertinum mætti
merkja, sérstaklega í háröddunum,
sára inntónun, sem er ekki það
sama og spila falskt en gerir tón-
ferlið hljómvana og sárt. Hornin og
básúnurnar áttu sérlega fallega
hljóman í stefi Clöru Schumanns í
sinfóníunni og kóralnum (takti 47 í
4. þætti). Tempóin að undanteknum
hæga þættinum, voru góð, svo að
rétt er þakka Rolf Gupta fyrir
ágæta stjórn, hafandi hlaupið í
skarðið með stuttum fyrirvara og
standa sig þetta vel.
AÐ HLAUPA Í SKARÐIÐ
Jón Ásgeirsson
TÓNLIST
H á s k ó l a b í ó
Flutt voru verk eftir
Johannes Brahms.
Einleikarar voru Adele Anthony
og Tsuyoshi Tsutsumi.
Stjórnandi var Rolf Gupta.
Fimmtudagurinn 26. apríl, 2001.
SINFÓNÍUTÓNLEIKAR
Morgunblaðið/Ásdís
„Það er í raun nauðsynlegt að stjórn SÍ geri grein fyrir fjarveru Sacc-
ani, því áskrifendur eiga rétt á að vita það sem rétt er varðandi fram-
vindu komandi tónleika,“ segir Jón Ásgeirsson.