Morgunblaðið - 27.04.2001, Blaðsíða 45

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 27. APRÍL 2001 45
ÍSLENDINGAR
eru miklir áhugamenn
um tónlist og aðra
menningu. Við eigum
fjöldann allan af frá-
bærum rithöfundum,
leikurum, dönsurum,
kvikmyndagerðar-,
myndlistar- og tónlist-
arfólki. Við getum ver-
ið stolt af þessu fólki.
Gróska í menningar-
starfsemi stuðlar að
heilbrigðu þjóðlífi og
er ómetanleg til fjár.
Þess vegna er mikils
um vert að eins vel sé
búið að menningunni
og mögulegt er.
Óperustarfsemi hefur verið
stunduð um nokkra áratugi á Ís-
landi, með umtalsverðum árangri.
Skemmst er að minnast frábærrar
sýningar Íslensku Óperunnar á La
Boheme, sem var öllum aðstandend-
um hennar til mikils sóma.
Aðsóknin að þessari uppfærslu
sýndi einnig að áhugi almennings á
þessari starfsemi er mjög mikill.
Það seldist upp á allar sýningarnar
á örstuttum tíma. Það kemur reynd-
ar engum á óvart, því
söngur hefur alltaf
notið mikilla vinsælda
á Íslandi.
Vinsældir söngsins
koma meðal annars
fram í þeim fjölda
ungs fólks sem leggur
fyrir sig söngnám. Við
höfum eignast mjög
marga góða söngvara á
síðustu árum. Því mið-
ur eru tækifærin á Ís-
landi fá, og þess vegna
neyðast þeir sem vilja
gera sönginn að lif-
brauði sínu til að hasla
sér völl erlendis. Það
er ekki víst að allir
geri sér grein fyrir því hversu
margir íslenskir einsöngvarar starfa
við erlend óperuhús. – Það skal upp-
lýst hér með, að samkvæmt síðustu
tölum sem mér eru kunnugar, eru
þeir á milli tuttugu og þrjátíu.
Nú hillir undir fastráðningu
söngvara við Íslensku óperuna. Þar
með verður í fyrsta sinn hægt að
tala um atvinnumennsku í óperu-
flutningi á Íslandi.
Óperuunnendur hljóta að fagna
þessum tímamótum og þakka sér-
staklega skilning og velvilja Björns
Bjarnasonar menntamálaráðherra.
Án hans atbeina hefði þetta ekki
getað orðið að veruleika. Þó er eitt
sem skyggir á: Íslenska óperan býr
við algert aðstöðuleysi.
Heimili hennar, Gamla bíó er ekki
óperuhús og verður það því miður
aldrei.
Það vita allir sem vita vilja. Það
er ekki hægt að flytja nema til-
tölulega fáar óperur í húsinu, ein-
faldlega vegna þess að sviðið er of
lítið og tæknilega vanbúið. Það
sama má segja um hljómsveitar-
gryfjuna. Af þessum sökum er til
dæmis ekki vinnandi vegur að flytja
eina einustu af óperum Wagners í
þessu húsi.
Það gerist aftur og aftur að fjöl-
menn atriði flæða um allan áheyr-
endasalinn, vegna þess að ekki er
hægt að koma öllum þátttakendum
fyrir á sviðinu. Þetta gerðist til að
mynda í La Boheme núna síðast.
Sem betur fer var sýningin mjög vel
unnin og flestir tóku því vel, að kór
og einsöngvarar færu öðru hverju
út á meðal áheyrenda. Það breytir
samt ekki þeirri staðreynd að slíkt
er neyðarlausn, sem eingöngu var
notuð vegna þess að sviðið dugði
ekki. Önnur lausn sem oft hefur
verið notuð, til að vinna á móti
plássleysinu á sviðinu, er að gera
sviðsmynd á tveimur hæðum. Slíkt
var t.d. notað í La Traviata, Rak-
aranum frá Sevilla, Carmen og fleiri
sýningum.
Nú, þegar við erum í þann mund
að koma óperustarfsemi okkar af
áhugamennskustiginu upp í at-
vinnumennskuna, er brýnasta vek-
efnið að koma Óperunni í þannig
húsnæði að sýningarnar njóti sín.
–Það er aðeins eitt slíkt hús til á
landinu. Það er Þjóðleikhúsið. Ann-
ar möguleiki sem lengi var litið til,
var fyrirhugað Tónlistarhús. Nú er
talað um, að ekki verði gert ráð fyr-
ir því að óperur verði fluttar í því
húsi. Það er sem sé búið að loka á
þann möguleika. Tónlistarhúsið á að
vera heimili Sinfóníuhjómsveitar Ís-
lands, og annað ekki. Þessi kviksaga
fer að vísu ekki sérlega hátt.
Opinber umræða um þetta er
nánast engin. Þess vegna langar
mig að spyrja: Eru yfirvöld menn-
ingarmála á Íslandi ánægð með þá
aðstöðu sem Íslenska óperan býr
við í Gamla Bíói? Ég veit að 99% ís-
lenskra óperusöngvara eru mjög
óánægð með hana, þótt þeir séu
greinilega of hógværir til að viðra
þá skoðun sína opinberlega. Margir
þeirra, m.a. Kristján Jóhannsson
hafa meira að segja aftekið það með
öllu að syngja í Gamla Bíói. Ef ráða-
mönnum finnst aðstaða óperunnar í
Gamla Bíói boðleg, þá er ákvörð-
unin um óperulaust Tónlistarhús
skiljanleg. – Að öðrum kosti er hér
um fullkomlega óskiljanlega og
fáránlega ráðstöfun að ræða.
Fyrir allnokkrum árum, þegar
Samtök um byggingu tónlistarhúss
störfuðu af sem mestum krafti, var
oft leitað til mín og annarra söngv-
ara til aðstoðar.
Okkur fannst ekkert sjálfsagðara
en að leggja málefninu lið með því
að gefa vinnu okkar, rétt eins og
aðrir tónlistarmenn. Við litum svo á,
að við værum að vinna að sameig-
inlegu markmiði okkar allra. Þess
vegna finnst mér síðustu fréttir af
gangi þessara mála heldur kuldaleg-
ar, svo ekki sé meira sagt.
Ég vil að lokum skora á alla ís-
lenska söngvara, svo og áhugafólk
um óperuflutning, að láta í sér
heyra varðandi þetta mál. Að öðrum
kosti verður að álykta sem svo að
þeir séu sammála því að óperulistin
í þessu landi eigi ekki betri aðstöðu
skilið en þá sem hún hefur í Gamla
Bíói.
Óperulaust Tónlistarhús?
Kristinn
Sigmundsson
Tónlist
Brýnasta verkefnið, að
mati Kristins Sigmunds-
sonar, er að koma Óp-
erunni í þannig húsnæði
að sýningarnar njóti sín.
Höfundur er óperusöngvari.
Sjávarbyggðirnar
allt í kringum landið
eru farnar að finna
fyrir áhrifum sjó-
mannaverkfalls af full-
um þunga. Fiskiskip
liggja bundin við
bryggju, fiskvinnslu
er sjálfhætt og fyrr en
varir heyrist tóma-
hljóð í sveitarsjóði
þegar útsvarstekjur
dragast saman. Fjár-
hagsáætlanir heimil-
anna og sveitarfélag-
anna ganga úr
skorðum.
Það er ekki aðeins
mikilvægt fyrir sjómenn og útgerð-
armenn að ná sátt í deilu sinni um
kaup og kjör, það er einnig mik-
ilvægt vegna byggðar í landinu.
En sátt um hvað? Skoðum nánar
kröfu sjómanna um að allur fiskur
verði seldur á fiskmarkaði og
tengsl útgerðar og fiskvinnslu
verði þannig rofin. Ef þetta verður
gert í einu vetfangi má fullyrða að
sú aðgerð ein og sér muni valda
mun meiri byggðaröskun en nýleg
dæmi eru um hér á landi. Af
hverju?.
Þau fyrirtæki sem stunda fisk-
vinnslu í stórum stíl hafa í lang-
flestum tilfellum byggt vinnslu sína
upp með hráefni frá eigin útgerð.
Dæmin eru mörg, ÚA, HB á Akra-
nesi, ýmis fyrirtæki á Snæfellsnesi
o.s.frv. Fyrirtækin stýra því hve-
nær bátar þeirra fara til veiða og
hvenær þeir koma að landi með
hagsmuni fiskvinnslu sinnar að
leiðarljósi og hafa byggt upp sam-
þætt gæðakerfi í fiskhúsum og um
borð í fiskiskipunum. Innan fyr-
irtækjanna vinna sjómenn og fisk-
vinnslufólk sameiginlega að því að
tryggja gæði afurðanna.
Það er ekki hægt að
ganga að því sem vísu
að þessi fyrirtæki
muni vilja treysta al-
farið á fiskmarkaði
fyrir hráefnisöflun.
Þau hafa ekki gert
það hingað til. Tölur
sem ég aflaði fyrir ör-
fáum misserum á
Snæfellsnesi sýndu að
einungis um þriðjung-
ur þess afla sem fór
um fiskmarkaðina fór
til vinnslu á svæðinu.
En stærsti hluti þess
sem ekki fór á fisk-
markað var unninn
heima fyrir. Í nýlegri skýrslu
Byggðastofnunar um sjávarbyggðir
(mars 2001) segir Sigfús Jónsson:
„Mörg fiskvinnslufyrirtæki á lands-
byggðinni geta ekki lengur keppt
um aflann á fiskmarkaði. Mikið af
þeim afla sem landað er t.d. af
trillubátum á Vestfjörðum er ekið í
burtu til fiskvinnslu annars stað-
ar.“
Ef klippt verður á tengsl veiða
og vinnslu í einu vetfangi er líklegt
að veruleg uppstokkun verði í allri
fiskvinnslu. Þegar slíkt gerist
munu sumir sjá tækifæri en aðrir
ógnanir, og það er allt eins líklegt
að sum fiskvinnslufyrirtæki muni
hætta vinnslu og önnur hefja
vinnslu. Vandinn felst í því að við
getum ekki spáð fyrir um hvernig
þetta muni koma niður á ein-
stökum byggðarlögum. Atvinna
mun dragast saman í sumum
byggðarlögum en aukast í öðrum.
Því er mjög mikilvægt að samn-
ingsaðilar sýni samfélagslega
ábyrgð og knýi ekki fram snöggar
breytingar.
Frá sjónarhóli sveitarfélags
skiptir jafnmiklu máli ef ekki
meira máli hvar sjómenn búa held-
ur en úthlutaðar fiskveiðiheimildir
skipa sem gerð eru út frá byggð-
arlaginu. Tekjur sveitarfélaganna
byggjast að langstærstum hluta á
útsvari íbúa, þ.e ákveðinni hlut-
deild í tekjum þeirra. Þar sem laun
sjómanna eru yfir landsmeðaltali
er það fengur fyrir sveitarfélög að
fá þá til búsetu. Þannig er ekki víst
að aukning fiskveiðiheimilda í einu
byggðarlagi skili sér í auknum
tekjum sveitarsjóðs ef sjómennirn-
ir búa ekki í byggðarlaginu. Þannig
er þessu víða háttað og ekki heim-
ilt að skilyrða ráðningu við búsetu.
Viðkomandi sveitarfélag verður af
tekjum og hefur minni möguleika á
að gera byggðarlagið meira aðlað-
andi til búsetu.
Að lokum, ekki þarf að hafa
mörg orð um að brýnt er að kjara-
deilan leysist sem fyrst, en einnig
þarf að árétta að kröfugerð sjó-
manna varðar ekki einungis þá,
heldur einnig sjávarbyggðinar allt í
kringum um Ísland.
Munu sjómenn ráða
byggðaþróun næstu ára?
Sigríður Finsen
Sjómannaverkfall
Það er ekki aðeins mik-
ilvægt fyrir sjómenn og
útgerðarmenn að ná
sátt í deilu sinni um
kaup og kjör, segir Sig-
ríður Finsen, það er
einnig mikilvægt vegna
byggðar í landinu.
Höfundur er hagfræðingur og odd-
viti sveitarstjórnar í Grundarfirði.
Bankastræti 3,
sími 551 3635
Póstkröfusendum
24 stunda dag- og næturkrem
fyrir þurra og viðkvæma húð
Þú ert örugg með BIODROGA
BIODROGA
Lífrænar jurtasnyrtivörur
SMÁAUGLÝSINGAR
DULSPEKI
Sálarrannsókna-
félag Suðurnesja
Skyggnilýsingarfundur
María Sigurðardóttir, miðill,
verður með skyggnilýsingarfund
í húsi félagsins, Víkurbraut 13, í
Keflavík, sunnudaginn 29. apríl
kl. 20.30. Húsið verður opnað
kl. 20.00. Allir velkomnir.
Stjórnin.
TILKYNNINGAR
Sálarrannsóknarfélag Íslands
Sálarrannsóknar-
félagið Sáló 1918—
2000, Garðastræti 8,
Reykjavík
Laugardaginn 28. apríl verður
Samverustund með syrgjend-
um í Garðastræti 8, kl. 14—16.
Miðlarnir Þórunn Maggý og
Friðbjörg Óskarsdóttir og Haf-
steinn Guðbjörnsson heilari
segja frá störfum sínum. Jórunn
Sigurðardóttir leiðir stutta hug-
leiðslu og Agnes Þórhallsdóttir
flytur bæn.
Umsjón: Jónína Leósdóttir.
Athugið — Vegna takmarkaðs
húsrýmis verða þeir sem hyggj-
ast mæta á samverustundina að
skrá þátttöku sína með því að
hringja á skrifstofu Sálarrann-
sóknarfélags Íslands, s. 551 8130
frá kl. 10—15 virka daga.
SRFÍ.
FÉLAGSLÍF
I.O.O.F. 1
1824278½
Dd.
I.O.O.F. 12
1824278½
Dd.
Útivist
Sunnudagur 29. apríl
Fjallasyrpan 1. ferð: Helgafell
(215 m y.s.) og Reykjafell
(288 m y.s.) Við byrjum á þægi-
legum fjallgöngum. Verð 1.200
kr. f. félaga og 1.400 kr. f. aðra.
Mánud. 30. apríl kl. 19.00
Reykjavegur 1. áfangi (auka-
ferð). Reykjanestá — Stóra-
Sandvík.
Skoðið heimasíðu: www.utivist.is
og textavarp bls. 616.
Í kvöld kl. 21 heldur Halldór
Haraldsson erindi: „Neti og iti“ í
húsi félagsins, Ingólfsstræti 22.
Á laugardag kl. 15—17 er opið
hús með fræðslu og umræðum,
en kl. 15.30 sýnir Jón L. Arnalds,
myndband frá Adyar og ræðir
um Indland.
Á sunnudögum kl. 17—18 er
hugleiðingarstund með leiðbein-
ingum fyrir almenning.
Á fimmtudögum kl. 16.30—
18.30 er bókaþjónustan opin
með miklu úrvali andlegra bók-
mennta.
Guðspekifélagið hvetur til sam-
anburðar trúarbragða, heim-
speki og náttúruvísinda. Félagar
njóta algers skoðanafrelsis.
Sunnud. 29. apríl kl. 10.30:
Gengið milli heimsálfa, um
Prestastíg, forna varðaða
þjóðleið á Reykjanesi, sem
liggur yfir flekaskil. Um 5 klst
ganga eftir varðaðri götu. Verð
1.700. „Fast þeir sóttu sjóinn“ —
áfangi 2. Heimsókn í Hafnir og
hugað að útgerðarsögu og minj-
um þar. Um 2—3 klst. ganga um
þorpið og næsta nágrenni. Verð
1.500. Brottför frá BSÍ og Mörk-
inni 6. Fararstjórar Ólafur Sig-
urgeirsson og Jónas Haraldsson
Sunnud. 29. apríl kl. 13.00:
Fuglaskoðun og gönguferð á
Heiðmörk í samstarfi með
Skógræktarfélagi Reykjavíkur.
Rúta frá Mörkinni 6 kl. 13.00. Far-
gjald 500. Brottför frá áningar-
stað við Helluvatn kl. 13.00.
Þriðjud. 1. maí kl. 10.30:
Ferð á Hengil. Verð 1.500. Far-
arstjóri Sigurður Kristjánsson.
Takið þátt í spurningaleikn-
um á heimasíðu FÍ. Dagsferðar-
miði dreginn út í hverri viku.
www.fi.is, textavarp RUV
bls. 619.
Flísar
og
parketBorgartúni 33, Reykjavík • Laufásgötu 9, Akureyri