Morgunblaðið - 27.04.2001, Blaðsíða 26

ERLENT
26 FÖSTUDAGUR 27. APRÍL 2001 MORGUNBLAÐIÐ
TVEIR grænlenskir þingmenn
hafa gert kröfu til danskra
stjórnvalda um að þau staðfesti
hafréttarsáttmála Sameinuðu
þjóðanna svo að Grænland geti
gert kröfu til hluta Norðurpóls-
ins. Annar þingmannanna,
Hans Pavia Rosing, segir ann-
ars vera hættu á því að svæðið
falli til Norðmanna og/eða
Rússa en báðar þjóðirnar hafa
gert kröfu til Norðurpólsins.
Efnahagslögsaga Grænlend-
inga er nú 200 sjómílur en und-
irriti Danmörk hafréttarsátt-
málann er hægt að gera kröfu
um allt að 360 sjómílur. Segir
Rosing að með því sé hægt að
tryggja réttindi til olíu og gass
sem finnast kunni á svæðinu,
auk þess sem það gefi Græn-
lendingum möguleika á aukn-
um fiskveiðum austur af Græn-
landi. Annars kunni
Grænlendingar að missa af
miklum verðmætum. „En þetta
er einnig spurning um virðingu;
að eiga hluta Norðurpólsins,“
segir Rosing.
Í svari forsætisráðuneytisins
frá því í gær segir að í undir-
búningi sé að staðfesta hafrétt-
arsáttmálann en það sé þó ekki
hægt fyrr en leystur verði
ágreiningur um skilin á haf-
svæðinu milli Borgundarhólms
og Póllands.
Græn-
lendingar
vilja hluta
Norður-
pólsins
Kaupmannahöfn. Morgunblaðið.
RÚSSAR hafa varað Dani og Græn-
lendinga við því að leyfa að hluti eld-
flaugavarnarkerfis Bandaríkja-
stjórnar verði í Thule-herstöðinni á
Grænlandi. Þá hafa Grænlendingar
krafist þess að vera hafðir með í ráð-
um þegar samið verður um málið en
dönsk stjórnvöld fara með utanrík-
ismál Grænlendinga. Hafa sumir
þeirra raunar krafist þess að samn-
ingurinn um Thule-stöðina frá 1951
verði breytt, íbúum svæðisins í hag,
en þeir voru fluttir nauðungarflutn-
ingum frá svæðinu á sjötta áratugn-
um.
Thule-herstöð Bandaríkjamanna
verður að öllum líkindum mikilvægur
hlekkur í fyrirhuguðu eldflaugavarn-
arverkefni Bandaríkjanna þótt
danskur fræðimaður hafi raunar full-
yrt fyrr í vikunni að mögulegt væri
að setja slíkt kerfi upp án þess að
vera með búnað á Grænlandi.
Rússar hafa sett sig upp á móti
eldflaugaáætluninni og hafa m.a.
mótmælt harðlega fyrirhuguðum
varnarkerfum í Thule. Hafa þeir látið
að því liggja að með því kunni stöðin
að verða skotmark langdrægra eld-
flauga Rússa. Thulestöðin var rædd í
þaula á þingfundi í danska þinginu á
þriðjudag og þar ítrekuðu Rússar að-
varanir sínar. Júrí Kapralov, hátt-
settur embættismaður í rússneska
utanríkisráðuneytinu, sagði þar að
„ef ekki yrði tekið tillit til Thule-her-
stöðvarinnar yrði um líf og dauða að
tefla“, að því er segir í frétt Ritzau.
Umræður um hið áformaða
eldflaugavarnarkerfi Bandaríkjanna
Rússar ítreka
viðvaranirnar
vegna Thule
Kaupmannahöfn. Morgunblaðið.
BANDARÍSK áhöfn eftirlitsflugvél-
ar heyrði samtal flugmanns vélar
bandarískra trúboða, sem var skotin
niður í Perú fyrir viku, við flugturn
nálægs flugvallar og reyndi að vara
flugmann orrustuþotu flughers Perú
við áður en hann skaut á vél trúboð-
anna, að sögn bandarískra embætt-
ismanna sem hafa hlýtt á hljóðritanir
á samtölum flugmannanna.
Einn embættismannanna sagði að
flugmaður herþotunnar hefði gert
árásina nánast um leið og áhöfn eft-
irlitsvélarinnar reyndi að vara hann
við. Flugmaður vélar trúboðanna
heyrðist síðan hrópa: „Þeir eru að
drepa okkur!“
Tveir bandarískir flugmenn eftir-
litsvélarinnar hrópuðu til fulltrúa
flughers Perú, sem var í vélinni og í
fjarskiptasambandi við flugmann
herþotunnar, og báðu hann að gefa
fyrirmæli um að árásinni yrði hætt.
„Ekki meira, ekki meira,“ sagði þá
fulltrúi flughers Perú við flugmann
herþotunnar.
Bandarískir embættismenn eru
enn að rannsaka hljóðritanir og
myndbandsupptöku af atburðinum.
Bandarísk kona og sjö mánaða dóttir
hennar biðu bana í árásinni og flug-
maðurinn særðist. Honum tókst þó
að lenda vélinni og eiginmaður kon-
unnar og sonur þeirra komust lífs af.
Eftirlitsflugi hætt
í Kólumbíu
Orrustuþotan og bandaríska eft-
irlitsvélin tóku þátt í sameiginlegum
aðgerðum Bandaríkjanna og Perú til
að stöðva eiturlyfjasmygl með flug-
vélum á svæðinu. Slíku eftirlitsflugi
bandarískra flugvéla yfir Perú og
Kólumbíu hefur nú verið hætt.
Flugmenn bandarísku vélarinnar
tóku fyrst eftir vél trúboðanna og
ákváðu að benda herþotunni á hana
þótt þeir teldu ólíklegt að hún tengd-
ist eiturlyfjasmygli, að sögn banda-
rísku embættismannanna. Flug-
mennirnir drógu þá ályktun vegna
þess meðal annars að vélin fór ekki
sömu leið og vélar eiturlyfjasmygl-
ara eru vanar að fara og reyndi ekki
að komast undan.
Að sögn heimildarmannanna varð
bandarísk áhöfn eftirlitsvélarinnar
mjög hissa þegar flugmaður herþot-
unnar gerði árásina án þess að ganga
úr skugga um hvort um eiturlyfja-
smyglara væri að ræða, m.a. með því
að kanna skráningarnúmerið.
Ekki var ljóst í gær hvort fulltrúi
Perúhers í eftirlitsvélinni vissi af vís-
bendingunum um að litla vélin
tengdist ekki eiturlyfjasmygli.
Reuters
Flak trúboðavélarinnar maraði enn í hálfu kafi í Amazon-fljóti í norðurhluta Perú á miðvikudag.
Farþegaflugvélin sem var skotin niður í Perú
Reyndu að hindra árás-
ina á síðustu stundu
Washington. AP.
JUNICHIRO Koizumi, nýkjörinn forsætisráð-
herra Japans, tilnefndi í gær ráðherra í stjórn sína,
þeirra á meðal fyrstu konuna í embætti utanrík-
isráðherra. Þykir val hans staðfesta að hann vilji
knýja fram efnahagsumbætur og breytingar á
flokki sínum, Frjálslynda lýðræðisflokknum.
Koizumi komst til valda með miklum stuðningi
grasrótarinnar í stjórnarflokknum sem óttast að
flokkurinn bíði ósigur í kosningum til efri deildar
þingsins í júlí. Koizumi tekur við af Yoshiro Mori,
einum óvinsælasta forsætisráðherra í sögu lands-
ins. Stjórn Moris sagði af sér í gærmorgun og Koiz-
umi var kjörinn ellefti forsætisráðherra landsins á
13 árum í atkvæðagreiðslu á þinginu.
Konur í þriðjungi
ráðherraembættanna
„Ég vil tilnefna þá sem leggja kapp á umbætur,“
sagði nýi forsætisráðherrann eftir atkvæðagreiðsl-
una og tilkynnti skömmu síðar að fimm konur
fengju sæti í stjórninni, fleiri en nokkru sinni fyrr.
Konur eiga að gegna þriðjungi ráðherraembætt-
anna og teljast það mikil tíðindi í Japan þar sem
konur eru aðeins 10% þingmannanna. Konurnar fá
allar áhrifamikil embætti og eiga að fara með utan-
ríkis-, dóms-, samgöngu-, heilbrigðis- og mennta-
mál.
„Þetta er byltingarkennd stjórn,“ sagði Makiko
Tanaka, sem var tilnefnd í utanríkisráðuneytið.
Hún er dóttir Kakuei heitins Tanaka, sem var for-
sætisráðherra og einn áhrifamesti stjórnmálamað-
ur Japans eftir síðari heimsstyrjöld, kom m.a. sam-
skiptum landsins við Kína í eðlilegt horf.
Skoðanakannanir hafa hvað eftir annað bent til
þess að hún sé vinsælasti stjórnmálamaður Japans
en nokkrir stjórnmálaskýrendur sögðust efins um
að hún hefði næga pólitíska reynslu til að takast á
við svo mikilvægt embætti.
Sjö ráðherrar í fráfarandi stjórn halda embætt-
um sínum, þeirra á meðal tveir ráðherrar tveggja
samstarfsflokka Frjálslynda lýðræðisflokksins.
Koizumi hefur lofað að breyta starfsháttum
flokks síns, sem hafa einkennst af leynimakki for-
ystumanna hinna ýmsu fylkinga flokksins. Athygli
vakti að stærsta fylkingin fékk aðeins tvö ráðherra-
embætti af 17 og þau eru bæði fremur valdalítil.
Val Koizumis á fjármálaráðherra kom mörgum á
óvart, en við því embætti tekur Masajuro Shiok-
awa, 79 ára fyrrverandi samgöngu- og mennta-
málaráðherra. Nokkrir stjórnmálaskýrendur
sögðu hann eiga glæsilegan stjórnmálaferil að baki
en aðrir efuðust um að hann væri rétti maðurinn í
embættið.
Heizo Takenaka, hagfræðiprófessor við Keio-há-
skóla í Tókýó, var falið að fara með efnahagsmál í
stjórninni og mæltist það vel fyrir á fjármálamörk-
uðunum, enda hefur hann beitt sér fyrir erfiðum en
nauðsynlegum efnahagsumbótum.
Nobuteru Ishihara, 44 ára umbótasinnaður þing-
maður, á að annast stjórnsýsluumbætur
Óttast málamiðlanir
Koizumi sagði í stefnuyfirlýsingu, sem birt var í
gær, að hann stefndi að „sveigjanlegum og róttæk-
um“ aðgerðum til að breyta stjórnarflokknum og
blása lífi í efnahaginn. Margir telja að hann hyggist
reyna að koma á umbótum án þess að valda miklum
titringi í stjórnarflokknum.
Efasemdamenn óttast að Koizumi standi ekki við
loforð sín um efnahagslegar umbætur og semji um
málamiðlanir til að halda stuðningi manna eins og
Asos, sem eru hlynntir því að ríkisútgjöldin verði
aukin frekar, í því skyni að koma í veg fyrir enn
meiri efnahagssamdrátt. Margir fjármálasérfræð-
ingar eru efins um að ráðherralið Koizumis búi yfir
nægri reynslu, seiglu og kænsku til að breyta
stjórnarflokknum og hafa betur í baráttunni við
skriffinna og áhrifamikla stjórnmálamenn í flokkn-
um.
Nýr forsætisráðherra Japans velur umbótasinna í stjórn sína
Fimm konur tilnefndar
í valdamikil embætti
Tókýó. Reuters, AP.
AP
Junichiro Koizumi, forsætisráðherra Japans
(t.h.), ásamt ráðherrum stjórnar sinnar. Við
hlið hans er Chikage Ogi samgönguráðherra
en í efri röðinni eru, f.v.: Hakuo Yanagisawa,
ráðherra fjármálaþjónustu, Makiko Tanaka
utanríkisráðherra og Toranosuke Katayama,
sem fer m.a. með póst- og fjarskiptamál.
SAS hyggst ekki innkalla 51 vél af
gerðinni Boeing 737, þrátt fyrir að
framleiðandinn hafi varað við því að
galli kunni að vera í hæðarstýri vél-
arinnar og hvatt til skoðunar. Vél-
arnar, sem eru af undirgerðunum
600, 700 og 800 verða skoðaðar næstu
tíu daga, segir Ulf Thorné, talsmaður
SAS.
Boeing verksmiðjurnar vöruðu á
mánudag við því að bolti í hæðarstýri
vélanna virkaði ekki sem skyldi í öll-
um vélunum og því bæri flugfélögum
að skoða hæðarstýri vélanna sérstak-
lega með tilliti til þessa. Alls hafa um
800 vélar af þeirri gerð sem um ræðir
verið framleiddar. Þrjú bandarísk
flugfélög hafa lent í erfiðleikum
vegna þessa en skrúfist boltinn í
hæðarstýrinu ekki rétt á, hefur það
áhrif er vélin hækkar og lækkar flug-
ið. Hafa sænskir fjölmiðlar eftir tals-
manni bandaríska loftferðaeftirlits-
ins að slíkt geti orðið til þess að
flugmaður missi stjórn á henni.
Thorné segir SAS ekki hafa metið
það svo að gallinn setti öryggi flug-
farþega í hættu og því hefði verið
ákveðið að kalla flugvélarnar ekki
inn.
Gallar í hæðarstýri?
Kaupmannahöfn. Morgunblaðið.