Morgunblaðið - 26.07.2001, Side 21

um. Fyrir kom að frú Graham varð
einnig fyrir slíkum árásum. Slíkur
þrýstingur hefði orðið til þess að
margur útgefandinn hefði afráðið
að taka völdin á ritstjórninni en það
gerði frú Graham ekki. Þess í stað
studdi hún Bradlee ritstjóra og lið
hans dyggilega. Um það bil tveimur
árum síðar, að hluta til sökum festu
blaðsins, neyddist Nixon forseti til
að segja af sér.
Frú Graham var jafnframt harð-
ákveðin kaupsýslukona sem aldrei
hvikaði frá því sjónarmiði að blaða-
mennska í háum gæðaflokki yrði
ekki stunduð án þess að blaðið skil-
aði hagnaði. Þessi staðreynd var
ekki síður mikilvæg fyrir framgang
blaðsins. Hún beindi kröftum sín-
um mjög að því að ná árangri í
rekstri blaðsins og var í farar-
broddi þegar erfitt verkfall skall á
um miðjan áttunda áratuginn á
sama tíma og hún stjórnaði frekari
útþenslu útgáfufyrirtækisins The
Post Co. sem bætti við sig sjón-
varps- og kapalstöðvum í stjórnar-
tíð frú Graham.
Þessar ákvarðanir allar hefðu
dugað til að skjóta sérhverjum for-
stjóra skelk í bringu og orðið til
þess að auka enn frekar á einsemd
hans. Þetta átti ekki síður við í til-
felli frú Graham þegar haft er í
huga hversu óvenjuleg staða henn-
ar var. Nú gera margir sér ef til vill
ekki grein fyrir hversu óvenjulegt
var að kona sinnti þessu starfi en í
mörg ár var hún eina konan sem
komst inn á lista Fortune yfir 500
stærstu fyrirtæki Bandaríkjanna.
Menn fá betri tilfinningu fyrir því
hversu undarleg staða hennar var
þegar haft er í huga að hún var
stórvelgefin og hafði lokið prófi frá
Chicago-háskóla auk þess sem hún
hafði starfað við blaðamennsku
bæði hér á blaðinu sem annars
staðar. Samt var það svo að þegar
að því kom að faðir hennar afhenti
næstu kynslóð veldissprotann var
það Philip Graham, eiginmaður
KATHERINE Graham,
sem var stjórnarformað-
ur útgáfufyrirtækis
bandaríska dagblaðsins
The Washington Post ár-
in 1973-1993, lést hinn 17.
þessa mánaðar á sjúkra-
húsi í Idaho, 84 ára að
aldri. Eftirfarandi for-
ystugrein birtist í The
Washington Post daginn
eftir andlát hennar.
„EITT af dásamlegum
undrum blaðamennsk-
unnar er sú staðreynd að
þótt þörf sé á kunnáttu
þúsund manna til að
framleiða tölublað dags-
ins öðlast sérhvert dag-
blað eigin sérkenni. Þau
sérkenni kunna að mótast
af fólki sem lesendur hafa
heyrt um - af framúrskar-
andi ritstjóra, góðum
dálkahöfundi, aðal stjórn-
málaskýranda, fréttarit-
ara heima í héraði – og af
fólki sem lesendur þekkja næstum
því ábyggilega ekki: fréttastjórum,
auglýsingasölufólki, prenturum og
starfsfólki við dreifingu. Fáir hér á
„Póstinum“ myndu halda öðru
fram en að blaðið okkar sé það sem
það er í dag fyrst og fremst sökum
einnar konu. Hér ræðir um Kather-
ine Graham sem lést á þriðjudag,
84 ára að aldri.
Áhrif frú Graham komu til sök-
um gildismats hennar sem mótaði
blaðið og vegna þeirra mikilvægu
ákvarðana sem hún tók varðandi
stjórnun og stefnu blaðsins. Bæði á
„Póstinum“ og Newsweek réð hún
til starfa mikilhæfa ritstjóra á borð
við Ben Bradlee á The Washington
Post. Hún tryggði þessum mönnum
það sjálfstæði og þá fjármuni sem
þeir þurftu á að halda til að fá hald-
ið uppi öflugri blaðamennsku. Hún
studdi þá einnig á úrslitastundum
þegar starf þeirra var dregið í efa
og þeir sættu árásum af hálfu
valdamikilla aðila innan ríkisstjórn-
ar og utan. Tvö slík mál mótuðu all-
an feril hennar og The Washington
Post: sú ákvörðun hennar að berj-
ast gegn tilraunum ríkisstjórnar-
innar til að hefta birtingu Penta-
gon-skjalanna og stuðningur
hennar við umfjöllun blaðsins um
Watergate-hneykslið.
Sú ákvörðun hennar árið 1971 að
birta hið leynilega yfirlit varnar-
málaráðuneytisins um stríðið í Ví-
etnam var jafnvel erfiðari en hún
virðist nú þegar horft er til baka.
Alríkisdómstóll hafði þá þegar
komið í veg fyrir að The New York
Times birti skjölin. Í þessum skjöl-
um var ekkert að finna sem skaðað
gat öryggishagsmuni Bandaríkj-
anna en Nixon-stjórnin hélt hinu
gagnstæða fram og undirsátar for-
setans hikuðu ekki við að hóta The
Washington Post Co. því að fyrir-
tækið yrði svipt leyfum til sjón-
varpsrekstrar. Lögfræðingar frú
Graham ráðlögðu henni að birta
ekki skjölin; þeir sögðu að ákvörð-
un í þá veru gæti riðið fyrirtækinu
að fullu. En eftir að hún hafði hlýtt
á röksemdir með og á móti sagði
frú Graham: „Við gerum það. Við
skulum birta þau.“ Hún taldi að við
slíkar aðstæður gæti ríkisstjórnin
ekki sagt dagblaði fyrir verkum.
Þessa afstöðu sína ítrekaði hún
ári síðar þegar blaðið sætti enn
gríðarlegum þrýstingi af hálfu
stjórnvalda er ritstjórn þess leitað-
ist, nánast ein síns liðs, við að upp-
lýsa baksvið innbrotsins í Water-
gate-bygginguna. Starfsmenn
forsetaembættisins fullyrtu að
fréttir „Póstsins“ væru rangar og
hófu skipulegar árásir á blaðið,
bæði duldar og fyrir opnum tjöld-
hennar, sem tók við
stjórninni. Þetta þótti
engum furðuleg ráðstöf-
un og síst af öllum henni.
Frú Graham tók ekki við
blaðinu fyrr en eiginmað-
ur hennar dó; hún lýsir
því vel hversu óörugg hún
var sökum þeirra um-
skipta í ævisögu sinni,
„Personal History“, en
fyrir hana fékk hún
Pulitzer-verðlaunin.
Með tímanum varð frú
Graham þekkt í sam-
kvæmislífinu. Hún bauð
forsetum (þar á meðal
þeim sem nú ræður ríkj-
um í Hvíta húsinu), her-
foringjum og utanríkis-
ráðherrum að sækja sig
heim í Georgetown-hverf-
inu í Washington eða í
sumarhúsið á Martha’s
Vineyard. Hún hafði af
þessu gaman – frú Gra-
ham taldi sig ekki hafna
yfir slúðrið og hún taldi að stjórn-
málalífið í Washington ætti, ásamt
öðru, að vera skemmtilegt. En þátt-
takan í samkvæmislífinu hafði einn-
ig á sér alvarlegri hlið. Undir glys-
kenndu yfirborðinu var að finna
gamaldags föðurlandshyggju; þá
trú að vinstri sinnar og íhaldsmenn,
repúblikanar og demókratar og
jafnvel blaðamenn og stjórnmála-
menn ættu sameiginlegt háleitt
verkefni sem væri mikilvægara en
ágreiningur þeirra og gerði að
verkum að þessir aðilar ættu að
geta starfað saman. Hæfileikar
hennar til að laða fólk til samstarfs
nutu viðurkenningar ekki síst sök-
um þess að hún gætti þess jafnan í
hvívetna að misnota ekki aðstöðu
sína (svo ekki sé talað um forystu-
greinar) í því skyni að bæta fjár-
hagsstöðu sína eða fyrirtækja
sinna. Hið sama átti við um störf
hennar að mannúðarmálum; hún
studdi stofnanir og áhugasamtök
rausnarlega bæði innan og utan
Washington en sóttist ekki eftir
viðurkenningu fyrir framlög sín.
Þegar frú Graham ákvað að setj-
ast í helgan stein eins og hún kall-
aði það af gamansemi sinni virtist
hún aðeins verða enn meira önnum
kafin. Þegar sjálfsævisaga hennar
kom út þar sem hún fjallaði um líf
sitt af sláandi heiðarleika og
raunsæi varð útgefandinn þekkti að
enn frægari rithöfundi. En þótt hún
væri þekkt kona gortuðum við hér
á blaðinu okkur af því að þekkja
hana mun betur en aðrir. Það vor-
um við sem nutum góðs af fjárfest-
ingum hennar, ár eftir ár, í hágæða
framleiðslu: nýir efnisþættir litu
dagsins ljós, nýjar ritstjórnarskrif-
stofur voru opnaðar heima og er-
lendis, nýtt fólk með fjölbreytta og
mikla hæfileika var ráðið til starfa.
Við nutum góðs af því hvernig hún
rétti veldissprotann næstu kynslóð,
í áföngum og af virðuleika. Hjá
henni virtust þau umskipti næsta
auðveld en reynsla annarra mikilla
dagblaðafjölskyldna kennir að fara
þarf mjög varlega í þeim efnum ef
vel á til að takast. Við fengum að
heyra þegar hún fjallaði um upp-
skrúfaða fræga fólkið í Washington
og dró ekkert undan í dómum sín-
um. Málfarið var slíkt að það
gleymist engum sem á hlýddi. En
einkum og sér í lagi gafst okkur
tækifæri til að fylgjast með þeirri
virðingu sem heiðarleg blaða-
mennska öðlaðist sökum fram-
göngu hennar og þeirra væntinga
sem hún gerði til ritstjórnarinnar
um að slík vinnubrögð væru jafnan
stunduð. Sú virðing var miklu
meira en gagnkvæm. Við munum
sakna hennar sárlega.
Katherine Graham minnst í The Washington Post
Katherine Graham ásamt hinum þekkta ritstjóra
The Washington Post, Ben Bradlee, sem stjórnaði
fréttaflutningi blaðsins af Watergate-málinu.
Festa og sjálfstæði
gagnvart valdhöfum
Reuters
Slíkur þrýstingur hefði
orðið til þess að margur
útgefandinn hefði afráðið
að taka völdin á ritstjórn-
inni en það gerði frú
Graham ekki. Þess í stað
studdi hún Bradlee
ritstjóra og lið hans dyggi-
lega. Um það bil tveimur
árum síðar, að hluta til
sökum festu blaðsins,
neyddist Nixon forseti til
að segja af sér.
ERLENT
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 26. JÚLÍ 2001 21