Morgunblaðið - 09.08.2001, Blaðsíða 32

MINNINGAR
32 FIMMTUDAGUR 9. ÁGÚST 2001 MORGUNBLAÐIÐ
ÝMSIR kunningjar mínir hafa
spurt mig að undanförnu um veru
mína í stjórn Lyfjaverslunar Íslands
um þriggja mánaða skeið á sl.vori.
Hvers vegna ég hafi tekið þar sæti,
og um hvað var í raun verið að deila í
stjórn Lyfjaverslunar Íslands. Þeir
hafa sumir hverjir átt erfitt með að
átta sig á staðreyndum þrátt fyrir þá
miklu umfjöllun sem
um málið hefur verið
frá því í júnímánuði.
Kannske fremur vegna
hennar. Ég hef sagt
þeim söguna eins og
hún veit við mér. En
vegna þess ég næ ekki
til annarra en þeirra
sem hafa samband við
mig, en hugsanlega
vilja fleiri vita, er eft-
irfarandi sett á blað og
Morgunblaðið beðið
um að birta.
Nokkrar ástæður
liggja að baki þess að
ég féllst á að taka sæti í
stjórn Lyfjaverslunar
Íslands. Í fyrsta lagi hef ég lengi haft
áhuga á heilbrigðismálum, einkum
umönnun aldraðra. Sjálfsagt vegna
þess að ýmsir mér nákomnir hafa
þurft á umönnun að halda á stofn-
unum síðustu ár ævinnar. Þótt við
þessa aðila hafi í flestu verið vel gert
hefur mér orðið æ ljósara að margt
mætti betur fara. Ég átti þess einnig
kost fyrir atbeina Jóhanns Óla Guð-
mundssonar að fylgjast með hinu
svonefnda Sóltúnsverkefni frá því
það fór af stað. Ég varð strax mjög
hrifinn af því hvernig að því öllu var
staðið. Fyrst af hálfu ríkisstjórnar-
innar undir forystu þáverandi heil-
brigðisráðherra, Ingibjargar Pálma-
dóttur, og svo af hálfu þeirra sem
áttu lægsta tilboð í verkið, þ.e. Ís-
lenskra aðalverktaka og Securitas,
nú Frumafl. Þar var ekkert til spar-
að þegar menn lögðu grunn að bygg-
ingu og rekstri slíks heimilis sem
Sóltún verður. Mér þótti vænt um að
fá að fylgjast með þróun verkefnis-
ins og jafnvel á stundum að leggja
orð í belg.
Í öðru lagi nefni ég sem ástæðu
fyrir því að ég varð við beiðni um að
taka sæti í stjórn Lyfjaverslunar Ís-
lands að mér var vel kunnugt um
áhuga þáverandi stjórnarmanna að
Lyfjaverslun haslaði sér frekari völl
á sviði heilbrigðismála og höfðu þess
vegna ákveðið að kaupa Frumafl.
Margir fundir og alls kyns minnis-
blöð liggja að baki þeirri ákvörðun
og ég minnist þess sérstaklega þegar
ég spurði um það á sameiginlegum
fundi Frumaflsmanna og stjórnar-
manna Lyfjaverslunar Íslands sum-
arið 2000 hvort órofa samstaða væri
um þessar fyrirætlanir. Ég var full-
vissaður um að svo væri og í því heið-
ursmannasamkomulagi sem þarna
var gert voru stjórnarmennirnir
Margeir Pétursson og Örn Andrés-
son engir eftirbátar – þeir hinir
sömu og síðar áttu eftir að snúa svo
rækilega við blaðinu. Í október síð-
astliðnum átti ég þess síðan kost að
sitja sérstakan fund með stjórninni
og nokkrum fleirum þar sem farið
var yfir þá framtíðarsýn sem átti að
verða að veruleika fyrir Lyfjaversl-
un Íslands með kaupunum á Frum-
afli. Þar voru allir á einu máli; að
þessu skyldi unnið af heilindum.
Auðvitað vissu menn af pólitískum
deilum sem uppi voru um svonefnda
einkavæðingu í heilbrigðisgeiranum.
Jafnframt gerðu menn sér ljóst að
allt væri það viðkvæmt mál, en til
muna hlyti það að vera auðveldara
fyrir alla aðila að slíkur rekstur sem
Sóltún yrði í höndum félags sem
skráð væri á markaði og í eigu mikils
fjölda hluthafa. Þar er allur rekstur
gegnsær og uppi á borðum og upp-
lýsingagjöf því talsvert frábrugðin
því sem tíðkast í einkahlutafélögum.
Því ætti það að vera til framdráttar
þessum mikilvæga málaflokki að
skráð hlutafélag yrði rekstraraðili,
þótt slíkt geti aldrei orðið neitt skil-
yrði.
Þá nefni ég í þriðja lagi þá ástæðu
að ég er ekki lengur í föstu starfi,
hættur þingmennsku og kominn á
eftirlaun. Ekki var ég að leita mér að
nýju launuðu starfi,
enda stjórnarseta í fyr-
irtæki ekki annað en
trúnaðarstarf. Hins
vegar þótti mér sem
áratuga reynsla í opin-
beru starfi, fyrst sem
sveitarstjórnarmaður
fyrstu starfsárin að
loknu lögfræðiprófi, og
síðan sem alþingismað-
ur í 28 ár, hefði aflað
mér þekkingar sem
mætti nýta, m.a. á sviði
heilbrigðismála. Satt
að segja vildi ég gjarn-
an að þátttaka mín
myndi leiða það í ljós að
talverð reynsla í bland
við áhuga minn og rúman tíma, gæti
nýst og um leið orðið öðrum hvatn-
ing til þess að sækjast eftir þekkingu
og sjónarmiðum þeirra sem eldri eru
og lokið hafa mestu vinnuskyldun-
um. Of algengt er t.d. að þeir sem
hætta á þingi, komnir á þann aldur
að þeir fara ekki í nýtt launað starf,
hafi fátt fyrir stafni og lítið sem ekk-
ert sé sóst eftir reynslu þeirra, sem
t.d. gæti nýst í stjórnarsetu fyrir-
tækja og félagasamtaka sem starfa á
sérstöku áhuga- eða reynslusviði
þeirra.
Af þessum ástæðum sem ég hef
hér nefnt að framan varð ég við
beiðni um að taka sæti í stjórn Lyfja-
verslunar á síðastliðnu vori. En það
varð stutt í þessari stjórnarsetu, að-
eins rúmir þrír mánuðir. Ástæða
þess var aðeins ein: Ráðandi hlut-
hafar, undir forystu þess stærsta,
stóðu ekki við orð sín og undirritaðar
yfirlýsingar. Sú leikflétta sem þar
var spunnin kom meirihluta stjórn-
arinnar, sem kjörin var 2. apríl sl. og
fór frá á hluthafafundi 10. júlí sl., í
opna skjöldu. Þegar ég tók sæti í
þessari stjórn hafði ég alls enga
ástæðu til að efast um heilindi
stjórnarmanna og einhug um stefnu
og framtíðarsýn Lyfjaverslunar Ís-
lands. Menn höfðu sammælst um að
vinna að því að ganga formlega frá
áður ákveðnum kaupum á Frumafli
og Thorarensen Lyfjum. Frá kaup-
um á A. Karlssyni hafði áður verið
gengið. Fyrir þessu höfðum við ein-
róma álit þeirra sem tóku þátt í áð-
urnefndum stefnumótunarfundi í
október sl. og til viðbótar undirskrif-
aða pappíra frá fyrrverandi stjórn og
Aðalsteini Karlssyni. Síðar ákváðu
tveir stjórnarmanna, þeir Lárus
Blöndal og Örn Andrésson, að ganga
á bak orða sinna og undirskrifa.
Hvað okkur hina varðaði, þ.e. und-
irritaðan, Grím Sæmundsen, stjórn-
arformann félagsins sl. þrjú ár, og
Óskar Magnússon, ásamt vara-
stjórnarmönnunum Ásgeiri Bolla
Kristinssyni og Ólafi Jónssyni, geng-
um við allir til þessa verks með það
að markmiði að vinna að heill Lyfja-
verslunar og hluthafa félagsins.
Því miður kom í ljós að innistæða
var ekki fyrir þeim einhug sem
margsinnis var látinn í ljós innan
stjórnarinnar. Lárus Blöndal,
stjórnarformaður A. Karlssonar hf.
og nú stjórnarmaður í Lyfjaverslun
Íslands, hóf leikinn í stjórninni með
hótunum um lögsókn á okkur hina ef
við staðfestum kaupin á Frumafli.
Honum kæmi ekkert við hvað Að-
alsteinn Karlsson eða stjórnarmenn
í fyrri stjórn hefðu skrifað undir
þrátt fyrir að hann hafi tekið þátt í að
semja plaggið og verið viðstaddur
undirritun þess. Síðar bættust opin-
berlega í þennan hóp fyrrverandi
stjórnarmenn, þeir Margeir Péturs-
son, Sverrir Sverrisson, Örn And-
résson og Ólafur Njáll Sigurðsson.
Grímur Sæmundsen, stjórnarfor-
maður, tók ekki þátt í þeim leik.
Eftirleikurinn er þekktur. Stór-
meistarafléttur voru hannaðar til
þess að hrifsa völdin í Lyfjaverslun
Íslands og koma í veg fyrir að staðið
væri við áður gerða samninga við
Frumafl. Í þessari refskák var einsk-
is svifist og menn hikuðu ekki við að
ráðast að mannorði Jóhanns Óla
Guðmundssonar og í leiðinni okkar
hinna sem vildum standa við gefin
loforð og undirritaða pappíra. Látið
var heita svo að deilan snerist um
verðið á Frumafli, sem þessir sömu
menn höfðu þó samþykkt. Allt annað
réði ferð. Þegar litið er til baka blasir
það við að átökin snerust um völd til
þess að gæta persónulegra hags-
muna fárra stórra hluthafa á kostnað
heildarinnar – hinna fjölmörgu smáu
eigenda fyrirtækisins. Peðin voru
nýtt af mikilli kunnáttu og náðu al-
veg upp í borð. Þegar skákinni lauk
eftir miklar leikfléttur og fórnir stóð
kóngur uppi sem ótvíræður sigur-
vegari. Það var kallað sigur lýðræð-
isins. Þáttur Margeirs Péturssonar,
núverandi stjórnarformanns Lyfja-
verslunar Íslands, var mikill í þess-
ari atburðarás. Hann var sem þáver-
andi stjórnarmaður Lyfjaverslunar
öflugur þátttakandi í kaupunum á
Frumafli – rétt eins og hann var í
fylkingarbrjósti þeirra sem sneru við
blaðinu.
Ég tók þátt í stjórnmálum í um
fjóra áratugi. Oft hef ég heyrt talað
um að á þeim vettvangi sé mikið um
um baktjaldamakk og óheiðarleg
vinnubrögð. Rétt er það að hluta en
margt líka ýkt eða ósatt. Og eitt er
alveg víst: Þar vita menn hvar þeir
hafa hvern annan. Menn skipa sér í
stjórnmálaflokka eftir lífsskoðunum.
Þar sem annarsstaðar hafa menn
fulla heimild til að skipta um skoðun.
Það er þá gert fyrir opnum tjöldum.
Ég kynntist allt öðru í minni
stuttu stjórnarsetu í Lyfjaverslun
Íslands. Þar vissi ég ekki annað en
allir væru að vinna að sameiginlegu
markmiði fyrr en alveg undir lokin,
eða í júní sl. Þá kom allt annað í ljós.
Ég kann ekki að skýra hvernig menn
geta samvisku og sjálfsvirðingar
sinnar vegna horfið frá fyrri ákvörð-
unum sínum og hvorki kannast við
pappíra sem þeir hafa sett upphafs-
stafi sína á né heldur við undirrit-
aðar yfirlýsingar í votta viðurvist.
Mér er fyrirmunað að skilja hvernig
viðskiptasiðferði af þessu tagi fær
þrifist. Raunar trúi ég því að það
gangi ekki til lengdar. Sá tími kemur
að það hittir þá sem því beita.
Metnaðarfull framtíðarsýn Frum-
afls á sviði einkavæddrar öldrunar-
þjónustu felur í sér mikil tækifæri
fyrir íslenska heilbrigðisgeirann.
Fyrirtækið mun halda sínu striki við
uppbyggingu og rekstur Sóltúns-
heimilisins. Sannfærður er ég um að
þar verði um mikið framfaraspor að
ræða, sem verði hvatning til áfram-
haldandi þróunar í átt til einkavæð-
ingar innan heilbrigðisgeirans. Von-
andi er einnig að Lyfjaverslun
Íslands nái fyrri styrk sínum þannig
að hinn almenni hluthafi skaðist ekki
vegna átaka og ákvarðana undanfar-
inna vikna.
HVERS VEGNA
- OG UM HVAÐ?
Ólafur G. Einarsson
Mér er fyrirmunað að
skilja, segir Ólafur G.
Einarsson, hvernig við-
skiptasiðferði af þessu
tagi fær þrifist.
Höfundur er fyrrverandi alþing-
ismaður og sat í stjórn Lyfjaversl-
unar Íslands á síðastliðnu vori.
✝ Helgi TraustiHjartarson fædd-
ist í Reykjavík 15.
janúar 1924. Hann
lést af völdum heila-
blóðfalls á Grensás-
deild Landspítalans
22. júlí síðastliðinn.
Foreldrar hans voru
Hjörtur Hansson stór-
kaupmaður, f. 24.8.
1883, d. 1.10. 1956, og
Una Brandsdóttir, f.
1.3. 1894, d. 29.12.
1975. Helgi var yngst-
ur fjögurra systkina
en hin eru: 1) Hans
Adolf, framkv.stj. Smjörlíkisgerð-
arinnar Ljómi, f. 29.9. 1912, d. 21.l.
1951, k.h. Guðrún Havstein, f. 15.3.
1919, d. 14.8. 1968. 2) Hjörtur, for-
stjóri J. Þorláksson og Norman, f.
6.4. 1915, d. 2.1. 1992, k.h. Anna M.
Þorláksson, f. 21.7. 1915, d. 24.9.
1974. 3) Anna, f. 31.10. 1917, gift
Hannesi Þorsteinssyni, fv. útibús-
stjóra og aðalféhirði Landsbanka
Íslands, f. 7.12. 1918.
Hinn 22. desember 1946 kvænt-
ist Helgi Auði Stefánsdóttur fv.
bankastarfsm., f. 5.6. 1923. Þau
slitu samvistir. Foreldrar hennar
voru Ingveldur Ólafsdóttir, f. 30.5.
1894, d. 5.2. 1991, og Stefán Ólafs-
son frá Kálfholti, forstj. Ullarverk-
smiðjunnar Framtíðin, f. 6.2. 1897,
d. 29.12. 1974. Börn Auðar og
Helga eru: 1) Inga, flugfreyja, f.
24.9. 1947, maki Sverrir Þórhalls-
son verkfræðingur, f. 31.7. 1944.
Þeirra börn eru Auður, verkfræð-
ingur, búsett í Dan-
mörku, f. 18.12. 1974,
og Þórhallur, kerfis-
fræðingur hjá Ný-
herja, f. 27.3. 1976. 2)
Stefán Ólafur, for-
stöðumaður hjá
Reiknistofu bank-
anna, f. 16.5. 1951,
k.h. Elín Vilhelms-
dóttir, uppeldisfr. og
kennari, f. 17.1. 1950.
Þeirra börn eru
Finnur Freyr, nemi,
f. 29.10. 1983, og
Garðar Þór, nemi, f.
26.5. 1986. Stefán á
Hjördísi, háskólanema, f. 19.9.
1979. Elín á Guðrúnu Árnýju Guð-
mundsdóttur hjúkrunarfr.
Helgi varð stúdent frá Verzlun-
arskóla Íslands 1945 í sjö manna
hópi fyrstu stúdenta skólans. Hann
hóf störf sama ár hjá Magnúsi Víg-
lundssyni og dvaldi í Leicester í
Englandi á hans vegum í tæp tvö ár
við nám í rekstri og uppbyggingu
prjónavéla. Hann var forstöðu-
maður og síðar meðeigandi Magn-
úsar að fata- og sokkaverksmiðju.
Helgi stofnaði síðan eigin prjóna-
og fataverksmiðju 1955 og var með
umfangsmikinn rekstur ásamt eig-
inkonu sinni til ársins 1964 er heils-
an brást. Hann vann með hléum
hjá Iðntæknistofnun sem ráðu-
nautur, hjá Prjónastofu Önnu
Þórðardóttur og Pólarprjóni á
Blönduósi.
Útför Helga fór fram í kyrrþey
frá Garðakirkju 3. ágúst.
Íslensk náttúra skartaði sínu
fegursta þegar mér barst fregnin
um að Helgi móðurbróðir minn
væri látinn, 22. júlí síðastliðinn. Ég
stóð í endalausri skeljasandsfjöru,
Snæfellsjökul bar við himin og ég
fann hve þessi umgjörð hæfði
Helga. Þegar hann var svo borinn
til grafar í kyrrþey á Görðum á
Álftanesi var heiðríkja, fuglasöng-
ur og öldugjálfur. Landið var að
þakka einum af sínum framsæknu
sonum er ruddu okkur braut inn í
nýja öld tækni og iðnaðar. Helgi
var frumkvöðull á sviði prjónaiðn-
aðar, sótti þekkingu út fyrir land-
steinana og tók virkan þátt í upp-
byggingu nútímasamfélags á
árunum eftir heimsstyrjöldina síð-
ari. Allt sem laut að tækni var hon-
um sem opin bók, á því sviði nutu
sín vel gáfur hans og hugmynda-
auðgi. Allt of snemma þurfti Helgi
að rifa seglin vegna þungbærra
veikinda, en hann tókst á við þau af
reisn þess sem kann að skipuleggja
og vill hafa vald á lífi sínu. Síðustu
árin kaus Helgi að búa í húsi Ör-
yrkjabandalagsins við Hátún og
var það áreiðanlega rétt ákvörðun.
Þannig gat hann dregið sig í hlé á
stundum, eins og sjúkdómurinn
krafðist, en sinnt áhugamálum sín-
um og notið samvista við fólk þess
á milli. Þá var hann veitandi frem-
ur en þiggjandi, ætíð tilbúinn að
hjálpa öðrum og ráða þeim heilt.
Með sitt rólega yfirbragð, hlýtt en
þó ákveðið, var hann fastur punkt-
ur í tilveru nágranna sinna í Há-
túni. Nú sakna margir vinar í stað.
Þetta veit ég, því ég var svo lán-
söm að eiga vinnustað í næsta húsi.
Oft hlýnaði mér um hjartarætur
við að heyra „sæl, frænka“ er ég
gekk um ganga. Eins og hans var
háttur var kveðjan oftast stutt,
svona eins og staðsetningarpunkt-
ur í tilverunni, en fyrir kom að
faðmlag létti mér eril dagsins.
Móður minni, Önnu, er enn í
fersku minni er Helgi kom í heim-
inn, yngstur systkina, eftirlæti for-
eldra og stolt stóru systur. Hann
var stórt barn, fallegur og bráðger.
Fjölskylduböndin hafa alltaf verið
sterk. Sú venja hefur haldist allt
fram á þennan dag, að hittast í
kaffi á sunnudagsmorgnum, fyrst
hjá ömmu Unu og síðar hjá
mömmu. Nú er stóllinn hans Helga
auður og mamma hefur með trega
séð á bak öllum bræðrum sínum
þremur.
Við sendum Ingu og Stefáni,
öðrum í fjölskyldunni og öllum vin-
um Helga innilegar samúðarkveðj-
ur.
Guðrún og Vilhjálmur.
Elskulegur föðurbróðir minn og
vinur, Helgi Hjartarson, er látinn.
Hann fékk heilablóðfall og lést á
Grensásdeild Landspítalans tveim-
ur dögum síðar án þess að komast
til meðvitundar.
Líf Helga hafði lengi verið hon-
um og hans nánustu erfitt vegna
langvarandi veikinda hans. Hann
skilaði samt góðu dagsverki, bæði
sem sjálfstæður iðnrekandi og
starfsmaður hjá öðrum. Í því sam-
bandi kemur mér í hug afburða
verklagni hans, samviskusemi og
vinnusemi.
Þegar veikindin ágerðust forð-
aðist hann öll mannamót en oftast
kom hann þó í morgunkaffi til
Önnu systur sinnar og Hannesar á
sunnudögum þar sem fjölskyldu-
meðlimir hittast yfir kaffibolla og
góðu „bakkelsi“. Þennan ánægju-
lega sið hafði Una, föðuramma
mín, tekið upp á sínum tíma.
Ófá voru skiptin sem hann kom á
heimili mömmu og okkar bræðra,
bæði til að spjalla en ekki síður til
að rétta hjálparhönd ef eitthvað
þurfti að lagfæra sem ungar hend-
ur réðu ekki við.
Við Helgi áttum þess oft kost að
ræða saman um hin fjölbreyttustu
mál. Var hann einstaklega við-
ræðugóður og vel heima í mörgu.
Alltaf sýndi hann hlýju og áhuga á
því sem maður var að fást við og
auðvitað bar heilsu hans oft á
góma. Þar var aldrei uppgjafartón
að heyra. Smám saman tókst hon-
um að „finna taktinn“ í hinu dag-
lega lífi og fá eins mikið út úr því
og aðstæður leyfðu.
Þótt það sé alltaf sárt að sjá á
eftir ástvinum sínum má þakka
fyrir hvernig frændi minn og vinur
fékk að fara, án þjáninga og með
fullri reisn.
Við Gulla og fjölskylda sendum
Ingu, Stefáni og fjölskyldum þeirra
sem og Önnu okkar innilegustu
samúðarkveðjur.
Blessuð sé minning hans.
Gunnar.
Rúmlega 60 ára vináttusamband
er á enda runnið. Helgi Hjartar-
HELGI TRAUSTI
HJARTARSON
SKOÐUN