Morgunblaðið - 24.11.2001, Blaðsíða 31

LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 24. NÓVEMBER 2001 31
Skólavörðustíg 4a, sími 551 3069 og
Laugavegi 53b, sími 551 4884
Lagersala á Skólavörðustíg
Opið frá kl. 12-18 virka daga,
laugardaga frá kl. 12-16.
Norræna húsið Óperan Tannhäuser
og söngvarakeppnin á Wartburg,
eftir Richard Wagner, verður sýnd
af myndbandi kl. 13. Steinn Jónsson
læknir flytur inngangsorð. Upp-
færslan er frá árinu 1978 eftir Götz
Friedrich frá Festspielhaus í Bay-
reuth. Hljómsveitarstjóri er Sir Col-
in Davis. Gwyneth Jones fer með
bæði hlutverk Elísabetar og Ven-
usar. Tannhäuser er sunginn af Spas
Wenkoff, Hermann landgreifi af
Hans Sotin.
Það er Richard Wagner-félagið á Ís-
landi sem stendur að sýningunni.
Aðgangur er ókeypis.
Listhús Ófeigs, Skólavörðustíg 5
Fimm ungir listamenn opna sam-
sýningu kl. 16. Listamennirnir eru
Hafsteinn Michael Guðmundsson,
Helgi Snær Sigurðsson, Karl Emil
Guðmundsson, Sírnir H. Einarsson
og Stella Sigurgeirsdóttir og sýna
þau verk sem unnin eru í ólíka miðla.
Sýningin stendur til 12. desember og
er opin virka daga frá kl. 10–18 en
einnig verður opið um helgar í des-
embermánuði.
Næsta gallerí, Ingólfsstræti 1a
Ómar Stefánsson opnar sýningu á
nýjum verkum kl. 17. Ómar hefur
haldið fjölda einkasýninga og tekið
þátt í mörgum samsýningum. Sýn-
ingin stendur til áramóta.
Gallerí Reykjavík Glerlistakonan
Ebba Júlíana Lárusdóttir opnar
stuttsýningu kl. 16. Ebba hefur lagt
stund á glerlist frá 1988, verk henn-
ar eru aðallega unnin úr flotgleri.
Sýningin stendur til 1. des. og er op-
in virka daga frá kl. 12–18, laug-
ardaga kl. 11–16 og sunnud. 14–17.
Gallerí Geysir Eyþór Árnason opn-
ar ljósmyndasýningu sem hefur yf-
irskriftina ,,Mynd í myrkri“. Á sýn-
ingunni verða um 19 myndir og
munu þær hanga uppi út desem-
bermánuð.
Bókabúð Máls og menningar við
Laugaveg Lesið verður úr nýjum
barnabókum í barnabókadeildinni
kl. 11. Auður Jónsdóttir og Þórarinn
Leifsson lesa úr bókinni Algjört
frelsi, Draumey Aradóttir les úr
bókinni Þjófur og ekki þjófur og les-
ið verður upp úr bók Josteins Gaard-
er: Í spegli, í gátu.
Lágafellsskóli Barnakór Lágafells-
skóla heldur sína fyrstu tónleika í
nýjum sal skólans kl. 17. Gestir
kórsins verða Álafosskórinn og Ís-
landsbankakórinn. Stjórnandi kór-
anna er Helgi R. Einarsson.
Borgarskjalasafns Reykjavíkur
Sýning á skjölum og myndum
tengdum ástinni, kærleikanum og
vináttunni er opin kl. 13 til 17 og kl.
10–16 alla virka í nóv. og des.
Þjóðarbókhlaða Vísindi á 18. öld er
yfirskrift málþings sem hefst kl.
13.30. Erindi flytja Þorsteinn Vil-
hjálmsson, prófessor í eðlisfræði og
vísindasögu: Átjánda öldin í vís-
indum: Öld efnafræðinnar? Páll
Halldórsson jarðeðlisfræðingur:
Hugmyndir manna um jarðskjálfta á
18. öld. Þór Jakobsson veðurfræð-
ingur: Stakar sagnir af hafís á 18.
öld og Sigurður Steinþórsson, pró-
fessor í jarðfræði: Steinafræði Jóns
Ólafssonar úr Grunnavík.
Aratunga Lögreglukór Reykjavíkur
og Karlakór Hreppamanna halda
sameiginlega tónleika kl. 21.
Systrakaffi, Kirkjubæjarklaustri
Guitar Islancio leikur kl. 15 og kl. 20
á Halldórskaffi í Vík í Mýrdal.
Tríóið skipa þeir Björn Thoroddsen,
gítar, Gunnar Þórðarson, gítar, og
Jón Rafnsson á kontrabassa.
Í DAG
40 VIKUR er
skáldsaga eftir
Ragnheiði Gests-
dóttur.
Bókin fjallar um
Sunnu. Hún er að
ljúka 10. bekk og
framundan er
áhyggjulaust sum-
ar og hin frjálsu
menntaskólaár. En fyrst er venjan að
gera sér dagamun. Þá hittir Sunna
Bigga, sætasta strákinn í bekknum.
Um nóttina eru þau saman heima hjá
Sunnu. Þegar líður á haustið fær Sunna
þann grun sinn staðfestan að nóttin
með Bigga hafi dregið dilk á eftir sér.
Ragnheiður fékk Íslensku barna-
bókaverðlaunin árið 2000 fyrir bókina
Leikur á borði en hefur auk þess skrif-
að og myndskreytt fjölda bóka af ýmsu
tagi.
Útgefandi er Mál og menning. Bókin
er 189 bls., prentuð í Odda hf. Erlingur
Páll Ingvarsson hannaði kápuna. Verð:
2.490 kr.
Skáldsaga
BRÉF Vestur-
Íslendinga hefur
Böðvar Guð-
mundsson valið
og búið til prent-
unar, auk þess að
rita formála og
skýringar.
Á blómaskeiði
íslenskrar bréfrit-
unar, 19. öld og fram á þá tuttugustu,
fluttu þúsundir landsmanna vestur
um haf og námu land í Kanada og
norðanverðum Bandaríkjunum. Bréfin
sem landnemarnir skrifuðu heim
skiptu hundruðum þúsunda og hluti
þeirra er varðveittur á skjalasöfnum
eða í einkaeign.
Í kynningu segir m.a.: Í þessari bók
eru bréf 65 Íslendinga sem fluttu
vestur um haf á árunum 1873-1887.
Sendibréf íslensku landnemanna í
Kanada eru dýrmæt heimild um ís-
lenskt alþýðumál á 19. öld og áhrifin
sem kynnin við hinn enskumælandi
heim höfðu á tungutak þeirra.“
Útgefandi er Mál og menning. Bók-
in er 685 bls., prentuð í Odda hf.
Kápu hannaði Erlingur Páll Ingvars-
son. Verð: 4.990 kr.
Sendibréf
STELPA stattu á
þínu er eftir
breska höfundinn
Tricia Kreitman í
þýðingu Ragn-
heiðar Sigurð-
ardóttur.
Í kynningu segir
m.a.: „Þetta er
eins konar sjálfs-
hjálparbók fyrir unglingsstúlkur og
miðast að því að hvetja þær til að láta
skoðanir sínar í ljós og segja nei ef
þeim sýnist svo.
Í bókinni eru heilræði um hvernig
stelpur geta styrkt sjálfsímynd sína,
staðið keikar gagnvart strákum og
sagt hug sinn á hverju sem gengur.
Bókin er einnig gagnleg fyrir foreldra
og aðra sem vilja styðja við bakið á
ungum stúlkum í lífsbaráttunni.“
Útgefandi er Salka. Bókin er 204
blaðsíður, prentuð í Danmörku. Verð:
2.180 kr.
Unglingar
HEIMUR þjóðtrúar og sagna er
ótrúlega fjölbreyttur, heillandi
skemmtilegur og hrollvekjandi, oft
ljóðrænn, erótískur og stundum eins
og besti krimmi. Sé að gáð blasa
næstum við hvert fótmál einhverjar
minjar þessarar merkilegu trúar.
Óteljandi eru hólar, steinar og klett-
ar þar sem huldufólk bjó og býr
kannski enn, tjarnir og vötn með
nykri eða skrímslum, hellar, sem
hýst hafa tröll eða útilegumenn og
svo eru allir draugarnir, sendingar,
uppvakningar, útburðir, fylgjur og
kannski fleiri sortir. Þá gegna
galdramenn ekki litlu hlutverki í
þessum heimi.
Þetta er eins og sjá má heil fræði-
grein og hún flókin og erfið viður-
eignar. Nokkra fræðimenn höfum
við Íslendingar vitaskuld átt í þess-
ari grein. Er þar helst að minnast
hinna þriggja stóru, Jóns Árnasonar,
Ólafs Davíðssonar og Sigfúsar Sig-
fússonar, auk fjölmargra minni spá-
manna. En allir eru þessir löngu
gengnir á vit feðra sinna. Og nýir
tímar krefjast nýrra viðhorfa, nýrra
aðferða og nýrrar framsetningar.
Nú er upprisinn einn mikill þjóð-
trúarfræðingur í nýjum stíl. Hann
lætur sér ekki nægja að safna sög-
um, heldur skoðar
staðina, tekur af þeim
myndir og færir inn á
kort. Hið eina sem
vantar er GPS-tækið.
Þessi maður er Bjarni
Harðarson og er vett-
vangur hans Árnes-
þing. Árangur vinnu
hans liggur nú fyrir í
glæsilegri bók á fjórða
hundrað blaðsíður,
barmafullri af mynd-
um, kortum og að
sjálfsögðu sögnum.
Eftir fjóra yfirlits-
kafla (Draugar í Ár-
nessýslu; Álfar, álaga-
blettir og dysjar; Tröll, risa-
blendingar og firna stórir fornmenn;
Jarðgöng og skrímsli) hefst yfirreið
um sýsluna eftir hreppum og bæj-
arfélögum. Byrjað er í Selvogi og
endað í Skeiðahreppi. Alls verða
þetta fimmtán kaflar. Í upphafi
hvers kafla er kort af svæðinu, listi
yfir þjóðtrúarstaði (númeraðir á
korti) og táknmyndir um tegund fyr-
irbæra á hverjum stað. Síðan hefjast
frásagnir. Eru þær yfirleitt stytt
endursögn úr rituðum heimildum.
Talsvert er raunar einnig um áður
óskráðar sögur eftir heimildamönn-
um. Er í lok hverrar frásagnar ræki-
leg vísun til heimilda. Getur því hver,
sem vill, fundið söguna óstytta. Gríð-
arlegur fjöldi mynda er í bókinni.
Flestar teknar af höfundi, að því er
mér sýnist. Má vera að sumum þyki
myndir of margar. Auk sagnanna
eru margar ritgerðir og smápistlar
eftir ýmsa höfunda og
erindi, sem aðalhöfund-
ur hefur flutt við ýmis
tækifæri innan héraðs.
Eru erindin flest í gam-
ansömum og glettnum
tón. Sumar þessara rit-
gerða eru hinar prýði-
legustu og góð bókar-
bót, svo sem yfirlits-
ritgerð Arnórs Karls-
sonar um reimleikana í
Hvítárnesskálanum.
Í bókarlok eru miklar
skrár yfir Prentaðar
heimildir, Munnlegar
heimildir (með ólíkind-
um margar), Óprentað-
ar heimildir (og hygg ég að örnefna-
skrár vegi þar þungt) og loks eru
skrár yfir Staði, Persónur og fyrir-
bæri.
Engum sem skoðar þesa bók get-
ur dulist, að á bak við hana liggur
margra ára vinna bæði til heimilda-
öflunar, ferðalaga og frágangs. Til
þess að vinna slíkt verk þarf vissu-
lega þrotlausa elju og ódrepandi
áhuga. Hér hefur líka hvergi verið
kastað til höndum. Öll útgerð bók-
arinnar er einstaklega vönduð.
Einhvers staðar í bókinni kallaði
höfundur hana „lexikon“ og má það
til sanns vegar færa. Hún er lexikon
yfir sagnir, en einnig um örnefni. Er
það ekki lítils vert að gefa örnefnum
þannig nýtt líf. Án sagna, sem þeim
fylgja, er hætt við að þau gleymist og
er þá miður farið.
Þjóðtrú Árnesinga
BÆKUR
Þjóðfræði
Kortlagðir álagablettir og byggðir trölla,
álfa, drauga, skrímsla og útilegumanna í
Árnesþingi skráð af Bjarna Harðarsyni.
Sunnlenska bókaútgáfan, Selfossi,
2001, 313 bls.
LANDIÐ, FÓLKIÐ OG ÞJÓÐTRÚIN
Bjarni Harðarson
Sigurjón Björnsson
MARGRÉT Haraldsdóttir Blöndal
myndlistarmaður hefur komið
verkum sínum fyrir í Vesturbæ
Reykjavíkur. Verkin eru staðsett
hér og þar á húsum við Ægisgötu,
Bárugötu, Ránargötu, Stýri-
mannastíg og Öldugötu. Sýning
Margrétar er sú áttunda í röð sýn-
inga á vegum útilistaverkefnisins
„Listamaðurinn á horninu“.
„Ég hugsaði mér listamanninn á
horninu og varð hann sjálfur, því
tók ég hornið mitt og radíusinn frá
því. Sýningin fjallar þá um ferð og
tengsl húsanna. Skuggar af heim-
ilishlutum eru málaðir með ólífu-
olíu á bleik blöð, skuggarnir eru
ekki þekkjanlegir, frekar eins og
blettir, þó ekki smánar, heldur nær-
ingarríks safa. Þetta er sérpressuð
jómfrúarolía sem kemur ekki til
með að sjást frá götunni en þegar
fólk tekur eftir einu flöktandi blaði
fylgir kannski annað í kjölfarið,“
segir listamaðurinn um sýninguna.
Með hugmyndinni „listamað-
urinn á horninu“ er ætlunin að
hreyfa við viðteknum hugmyndum
um samspil lista og samfélags og
leita nýrra leiða til að virkja lista-
menn til mótunar á sínu nánasta
umhverfi. Einnig að gera tilraun til
þess að hafa áhrif á hversdagsleika
borgarsamfélagsins án þess að vera
innan ákveðinna ramma eða af-
markaðra svæða s.s listasafna,
lystigarða.
Menningarborgarsjóður styrkti
vettvangsverkefnið. Umsjónar-
menn þess eru þau Ásmundur Ás-
mundsson og Gabríela Friðriks-
dóttir myndlistarmenn.
Vísbending Listamannsins á horninu.
Hornið mitt og
radíusinn frá því
Réttarsálfræðing-
urinn – saga Gísla
H. Guðjónssonar
er rituð af Önnu
Hildi Hildibrands-
dóttur.
Nafn Gísla teng-
ist mörgum umtöl-
uðustu dóms-
málum síðustu
áratuga, s.s. máli fjórmenninganna
frá Guildford, sexmenninganna frá
Birmingham, Birgittumálinu í Noregi
og nú síðast, morðinu á sjónvarps-
stjörnunni Jill Dando. Gísli hefur sér-
hæft sig í lygamælingum, fölskum og
óáreiðanlegum játningum og sérþörf-
um viðkvæmra einstaklinga innan
refsivörslukerfisins. Hann starfar
jöfnum höndum fyrir lögreglu, ákæru-
valdið og verjendur. Auk þess vinnur
hann að meðferð geðsjúkra, sinnir
kennslu og skriftum. Anna Hildur
Hildibrandsdóttir lauk BA-prófi í
íslensku frá HÍ 1990 og meist-
aranámi í útvarpsvinnslu frá Gold-
smith’s College í London 1995.
Útgefandi er Mál og menning. Bók-
in er 232 bls., prentuð í Odda hf.
Ámundi Sigurðsson hannaði kápu.
Verð: 4.490 kr.
Endurminningar
Listasafn
Reykjavíkur – Hafnarhús
Sýningunni Lífræna – vél-
ræna í lýkur á sunnudag. Þar
eru til sýnis innsetningar eftir
Einar Má Guðvarðarson og
Bjarne Lönnroos. Frítt verður í
Hafnarhúsið laugardaga fram að
jólum og leiðsögn um sýningarn-
ar alla sunnudaga kl. 16.
Sýningarlok
og leiðsögn