Morgunblaðið - 24.11.2001, Blaðsíða 29

HEILSA
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 24. NÓVEMBER 2001 29
MUNUR á heilsufari karla og
kvenna eykst með hverju árinu.
Karlar deyja fyrr en konur og hver
einasta af 15 helstu dánarorsökum
er líklegri til að verða þeim að ald-
urtila nú en áður. Sálræn vandamál
eru algengari meðal karla en áður og
karlar eru líklegri til að að deyja fyr-
ir hendi glæpamanna. Karlar snið-
ganga lækna þegar þeir veikjast og
forðast fyrirbyggjandi lækniseftirlit
þegar þeir eru heilbrigðir. Eru karl-
ar með öðrum orðum í útrýmingar-
hættu? Þessi spurning liggur fyrir
þátttakendum á First World-ráð-
stefnunni í Vín sem nú stendur yfir.
Verður þörf fyrir
karla í framtíðinni?
„Verður yfirleitt þörf fyrir karl-
menn?“ spyr Siegfried Meryn, lækn-
ir og forseti ráðstefnunnar, í nýjasta
hefti breska læknatímaritsins Brit-
ish Medical Journal. „Á tímum sæð-
isbanka, glasafrjóvgunar, tækni á
sviði kynvals, frjóvgunar eggja með
líkamsfrumum, einræktunar manna
og hjónabanda samkynhneigðra, er
ekki ástæðulaust að velta fyrir sér
framtíðarhlutverki karlmanna í sam-
félaginu.“
Þegar fyrst var farið að halda töl-
ur yfir lífslíkur kynjanna árið 1920
voru konur aðeins einu ári langlífari
en karlar. Upp frá því hefur ævi
kvenna lengst hraðar en karla.
„Spurningin á ekki að snúast um
það hvers vegna konur lifa lengur en
karlar. Það á að spyrja að því hvers
vegna auknar lífslíkur karla haldast
ekki í hendur við hraðari aukningu á
lífslíkum kvenna,“ segir vísindamað-
urinn Jean Bonhomme við Emory-
háskólann í Bandaríkjunum. Svarið
felist í því að karlar fái ekki reglu-
bundna og fyrirbyggjandi heilsu-
gæslu í sama mæli og konur, að hluta
til vegna þess að þeir sækist ekki eft-
ir slíkri þjónustu.
„Strax í barnæsku er kynjunum
kennt að bregðast við sársauka á
mismunandi hátt,“ segir Bonhomme.
„Strák, sem fær fleiður á hnéð, er
sagt að hætta að gráta og taka þessu
eins og maður. En þegar strákurinn
er orðinn fimmtugur og fær verk fyr-
ir brjóstið hugsar hann með sér að
þetta séu líklega bara meltingar-
truflanir. Honum hefur verið kennt
að gera lítið úr sársaukanum. Margir
karlar bregðast ekki við þótt þeim
líði illa. Það skiptir sköpum í lækn-
ingum að hefja meðferð við sjúkdóm-
um snemma. Karlar missa oft af lest-
inni,“ segir Bonhomme.
Ekki hluti af
karlmennskuímyndinni
John F. Kasson, sagnfræðingur og
sérfræðingur í bandarískri menning-
arsögu, segir að skilgreining karla á
sjálfum sér í vestrænum menning-
arheimi leiki þarna líka stórt hlut-
verk. Stór hluti af því sem við teljum
vera karlmennsku tengist því að
vera frjáls og stjórna eigin örlögum.
Hann segir að almennt eigi karlar
erfitt með að tengjast sínum eigin til-
finningum. Að viðurkenna þörfina
fyrir hjálp og sækjast eftir hjálp er
ekki hluti af karlmennskuímyndinni.
Bonhomme segir að líklegra sé að
störf karla séu hættuleg eða líkam-
lega erfið en störf kvenna. Því verði
það nauðsynlegur hluti af afkomu
karlsins að neita að horfast í augu við
sársauka. Utan vinnutímans skýtur
síðan upp nákvæmlega sömu afstöð-
unni til sársaukans.
„Karlmenn stunda hættulegri
störf en konur og bandarískir
blökkumenn stunda enn hættulegri
störf en hvítir Bandaríkjamenn,“
segir hann og bendir á að heilsufar
blökkumanna er almennt verra og
líkur á langlífi minni en meðal hvítra.
En hvað er til ráða? „Körlum
finnst það viðurkenning á veikleika
eða getuleysi að leita læknishjálpar.
Þvert á móti ætti þeim að finnast það
styðja við karlmennsku sína að sækj-
ast eftir fyrirbyggjandi heilsugæslu
– það ætti að hjálpa þeim að viðhalda
sjálfstæði sínu, krafti og virkni í
samfélaginu. Ekki má stuðla að því
að karlmenn og drengir skammist
sín fyrir að finna til sársauka.“
Afneitun á sársauka
dregur úr lífslíkum karla
Morgunblaðið/Kristján
Karlmenn eru gjarnir á að af-
neita sársauka og þráast við að
leita til læknis. Fyrir vikið hefur
munur á heilsufari karla og
kvenna verið að aukast.