Morgunblaðið - 24.11.2001, Blaðsíða 34

34 LAUGARDAGUR 24. NÓVEMBER 2001 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
AFSTAÐA
FRAMSÓKNARFLOKKS
TIL SJÁVARÚTVEGSMÁLA
Sjávarútvegsmálin eru til um-ræðu á miðstjórnarfundiFramsóknarflokksins, sem
hófst síðdegis í gær og heldur áfram í
dag. Í ræðu sinni við upphaf mið-
stjórnarfundarins í gær sagði Hall-
dór Ásgrímsson, utanríkisráðherra
og formaður Framsóknarflokksins,
m.a.:
„Ég hef oft látið í ljós þá skoðun
mína, sem formaður Framsóknar-
flokksins, að okkur beri skylda til að
ná eins almennri samstöðu um þessi
mál og frekast er unnt. Ég hef oft-
sinnis tekið fram, að ég get séð fyrir
mér mismunandi leiðir að sameigin-
legu marki í þessum málum. Ég hef
ekki viljað útiloka neinar meginleið-
ir, hvorki veiðigjaldsleið né fyrning-
arleið, en lagt áherzlu á að ekki verði
gengið svo nærri atvinnuveginum að
fyrirtækin lendi í rekstrarvandræð-
um af þessum sökum.
Það hefur einnig komið fram af
hálfu framsóknarmanna, að eðlilegt
sé að líta á innheimtu auðlindagjalda
almennt í framtíðinni, en ekki aðeins
á slíka gjaldtöku af einni atvinnu-
grein umfram aðrar.
Miðað við umræðurnar í Fram-
sóknarflokknum, á flokksþingi, á
kjördæmisþingum og í opna umræðu-
hópnum, sem hér hefur verið lýst
nokkrum orðum, virðist mér það
liggja ljóst fyrir, að samstaða næst
aðeins með málamiðlun þannig, að
menn sættist á skynsamlegt veiði-
gjald. Ég sé þessa einu leið til að
sameina þá, sem helzt vilja enga sér-
staka gjaldtöku yfirleitt og hina, sem
frekast myndu kjósa fyrningarleið-
ina. Þessi leið er einnig í samræmi við
þær upplýsingar, sem ég hef í starfi
mínu og samskiptum fengið um af-
stöðu og vilja flokksmanna í Fram-
sóknarflokknum.“
Á miðstjórnarfundinum var dreift
skýrslu sérstakrar sjávarútvegs-
nefndar Framsóknarflokksins, sem
falið var á flokksþingi í marz sl. að
fjalla um fiskveiðistjórnarkerfið og
leggja þá úttekt fyrir miðstjórnar-
fundinn nú.
Þótt formleg samþykkt miðstjórn-
ar liggi ekki fyrir, þegar þessi for-
ystugrein Morgunblaðsins er skrif-
uð, verður að teljast líklegt, að
formleg samþykkt flokksins taki mið
af ofangreindum orðum Halldórs Ás-
grímssonar.
Eins og Morgunblaðið hefur áður
minnt á, er gjaldtaka fyrir nýtingu
auðlinda í sameign þjóðarinnar
grundvallaratriðið. Hitt er spurning
um útfærslu hvort farin er leið veiði-
gjalds, fyrningarleið eða aðrar leiðir.
Flest bendir til þess, að Halldór
Ásgrímsson hafi rétt fyrir sér, þegar
hann segir, að veiðigjaldið sé leiðin til
þess að ná málamiðlun á milli þeirra,
sem vilja ekkert gjald og hinna, sem
telja það grundvallarmál. Þetta blas-
ir við m.a. af þeirri ástæðu, að út-
gerðarmenn geta sætt sig við veiði-
gjald en ekki fyrningarleið og það
verður ekkert viðunandi samkomu-
lag um þetta mál, nema útgerðar-
menn eigi aðild að því samkomulagi.
Morgunblaðið getur heldur ekki
gert athugasemdir við þetta mat for-
manns Framsóknarflokksins vegna
þess, að frá því blaðið hóf umræður
um þessi mál hefur það lagt áherzlu á
að leið veiðigjalds yrði farin. Ekki
vegna þess að fyrningarleiðin sé efn-
islega óviðunandi heldur af sömu
ástæðu og Halldór Ásgrímsson nefn-
ir, að veiðigjaldið sé leiðin til víðtæks
samkomulags.
Ef orð utanríkisráðherra verða í
meginefnum niðurstaða miðstjórnar-
fundar Framsóknarflokksins er ljóst,
að allir stjórnmálaflokkar á Íslandi
hafa fallizt á grundvallaratriðið um
gjaldtöku fyrir nýtingu auðlinda
hafsins, sem eru í sameign íslenzku
þjóðarinnar.
Hvað sem líður flokkadráttum um
þetta mál á liðnum árum er ljóst að
hér er á ferðinni stórmerk stefnu-
mörkun af hálfu íslenzku stjórnmála-
flokkanna, sem getur haft víðtæk
áhrif um allan heim. Þegar við Ís-
lendingar höfum hrint þessum hug-
myndum í framkvæmd munu þær
vekja athygli og verða öðrum til eft-
irbreytni.
Það er því rík ástæða til að fagna
ummælum Halldórs Ásgrímssonar í
setningarræðu hans á miðstjórnar-
fundi Framsóknarflokksins og hvetja
til þess, að þau sjónarmið sem hann
lýsti verði að formlegri stefnu Fram-
sóknarflokksins í sjávarútvegsmál-
um.
Í ræðu sinni á miðstjórnarfundin-
um í gær lagði Halldór Ásgrímsson
réttilega áherzlu á, að líta eigi á inn-
heimtu auðlindagjalda almennt í
framtíðinni en ekki aðeins í tilviki
einnar atvinnugreinar. Það er tíma-
bært að hefja frekari umræður um
þennan þátt málsins.
Ein af forsendum þess, að víðtæk
sátt geti tekizt meðal landsmanna um
innheimtu auðlindagjalds er að gjald-
ið nái til allra atvinnugreina, sem
nýta auðlindir í sameign þjóðarinnar
en ekki bara einnar.
Vísir að slíkri afstöðu liggur nú
þegar fyrir af hálfu Sjálfstæðis-
flokksins með þeirri ákvörðun Sturlu
Böðvarssonar, samgönguráðherra,
að taka skuli gjald fyrir símarásir
vegna þriðju kynslóðar farsíma. Þótt
Morgunblaðið sé ekki sátt við aðferð-
ina, sem samgönguráðherra ætlar að
nota í því sambandi, fer ekki á milli
mála, að þar er um grundvallar-
stefnumörkun að ræða á þessu sviði
atvinnulífsins.
Afstaða Framsóknarflokksins er
skýr í þessum efnum þegar tekið er
mið af ræðu formanns flokksins í
gær. Það fór ekki á milli mála, á
landsfundi Samfylkingarinnar fyrir
viku, að sá flokkur er í meginatriðum
sömu skoðunar. Hér á Íslandi er því
að skapazt víðtæk samstaða um
grundvallaratriðin í innheimtu gjalds
fyrir nýtingu sameiginlegra auð-
linda, hverju nafni sem þær nefnast.
Það á hins vegar eftir að ná sam-
komulagi um aðferðir við innheimtu
slíkra gjalda og er það augljóslega
næsta viðfangsefnið, sem verður auð-
veldara að ráða við en grundvallar-
stefnuna sjálfa.
Þ
ÓRÐUR Friðjónsson,
forstjóri Þjóðhags-
stofnunar, segir að nú
sé þjóðarbúið í raun og
veru að ganga í gegnum
óhjákvæmilega aðlögun þjóðarút-
gjalda að þjóðartekjum. Það hljóti að
draga úr þjóðarútgjöldum um tíma
til að dragi úr viðskiptahallanum.
Þetta sé óhjákvæmileg aðlögun sem
stafi af mjög miklum viðskiptahalla
um nokkurra ára skeið. Í þessum
efnum sé ekki til nein töfralausn og
því í raun og veru engin leið að kom-
ast hjá þessu aðlögunarferli.
„Það sem skiptir einfaldlega
mestu máli að mínu viti er það að
menn missi ekki sjónar á því að kom-
ið verði í veg fyrir að verðbólgan
færist meira í aukana en orðið er og
tryggi forsendur fyrir lækkun henn-
ar í samræmi við þær spár og áætl-
anir sem gerðar hafa verið,“ sagði
Þórður.
Hann sagði að í því efni skipti
mestu máli, þar til komnar væru
traustar og öruggar forsendur fyrir
því að þessi markmið um hjöðnun
verðbólgunnar næðust, að fylgja
nægjanlega aðhaldssamri stefnu í
ríkisfjármálum og peningamálum.
Eitt mikilvægasta verkefnið sem við
stæðum frammi fyrir væri að
tryggja nægjanlegt aðhald í ríkis-
fjármálum því þjóðhagslegur sparn-
aður væri lítill hér og ríkisfjármálin í
raun og veru besta hagstjórnartækið
að beita í því skyni að hér ríkti við-
unandi jafnvægi í viðskiptum við
önnur lönd. Þess vegna ættu ríkis-
fjármálin að vera í brennidepli og
sérstaklega aðhald að útgjöldum
ríkisins. Þau hefðu aukist mikið á
undanförnum árum. Þannig hefði
hlutfall samneyslunnar af lands-
framleiðslu farið úr 20% í 24,5% á
nokkrum árum sem væri gríðarlega
mikil hækkun og fæli auðvitað í sér
að ríkið væri að gera auknar kröfur
til verðmætasköpunar í landinu.
„Það er mjög mikilvægt að menn
íhugi það gaumgæfilega hversu
langt menn vilja ganga í þeim efn-
um,“ sagði Þórður.
Hann sagði aðspurður að mjög
mikilvægt væri að menn gerðu sér
grein fyrir að samband væri á milli
ríkisfjármála og peningamála. Þetta
væru þau tæki sem menn hefðu helst
til að hafa hemil á þjóðarútgjöldum
og eftirspurnarþenslu og ef það væri
slaki á öðru sviðinu
þyrfti að herða að á hinu
sviðinu. „Eftirgjöf í rík-
isfjármálum þýðir að
öðru óbreyttu hærri
vextir og aðhaldssamari
peningastefna ef menn ætla að ná
þeim markmiðum sem þeir hafa sett
sér. Þetta eru einföld sannindi og
þess vegna er einmitt mjög mikil-
vægt að ríkisfjármálin séu höfð í fyr-
irrúmi í þessu efni, því vextir hér á
landi eru auðvitað mjög háir í sam-
anburði við það sem gerist og geng-
ur í nálægum löndum,“ sagði Þórður.
Aðspurður um gengismálin sagði
Þórður að gengisvísitala á bilinu
140–145 ætti að mati Þjóðhagsstofn-
unar að tryggja á einhverju árabili
teknum verðbólgumarkmi
menn vildu hins vegar no
þess yrði að leyfa genginu a
Már benti á að Seðlabank
margtekið fram í aðdraga
að bankinn hefði farið yfi
bólgumarkmið að lítið la
frjálsar fjármagnshreyfin
mjög erfitt með að halda
fastgengisstefnu. Þó það væ
lega mögulegt sýndi reynsl
væri á margan hátt mjö
Skyndilegar sveiflur í fj
hreyfingum gætu gert kröf
mikilla vaxtabreytinga til
gengið að það væri talið ful
óviðunandi frá sjónarhóli in
hagþróunar.
Hann sagði að þegar ge
eins og nú væri myndaði
það jafnvægi sem markaðu
aði á. Vextirnir miðuðust
ákveðin markmið um verðb
ar til lengdar léti. Ríkis
ættu að styðja við markmið
uð á viðskiptunum við útlön
væri það tekjustefnan, þ.e.a
ingar á vinnumarkaði, sem
fela í sér að launamynd
ræmdist því að atvinnuásta
gott. Til þess að vel tækist
hver og einn þessara þátta
sínu hlutverki.
Már sagði að í þessari m
hann væri að draga upp, v
bólgan innanlands, jöfnuður
skiptunum við útlönd og atv
ið meginmarkmið. Ef þe
þættir væru í lagi væri ge
áhyggjuefni.
Hann benti á að verðból
samsett úr tveimur þátt
lendri verðbólgu og innflu
bólgu og sú fyrrnefnda væg
en sú síðarnefnda. Ef gengi
lækka af einhverjum orsö
innlenda verðbólgan að
minni.
Már sagði að við værum
út úr miklu ójafnvægi í efna
um sem hefði einkennst af a
illi eftirspurn í hagkerfinu, s
hefði drifið áfram viðskip
og að lokum verðbólguna o
yrði að horfa þegar ástan
metið. Ef hins vegar ríkisfj
um væri þannig hagað að v
jöfnuður til lengdar sam
sæmilega stöðugu gengi, v
inu væri hagað þannig að
ekki umframeftirspurn í ha
nægjanlega aðlögun útgjalda að
tekjum, þannig að jöfnuður kæmist á
í viðskiptum við önnur lönd til lengri
tíma litið. Það væri hins vegar alveg
ljóst að um hríð gæti gengið vikið frá
slíku jafnvægisgengi, ef svo mætti að
orði komast, samanber það að nú um
nokkurt árabil hefði gengið ljóslega
verið töluvert hærra en samræmdist
stöðugleika og jafnvægi í þjóðarbú-
skapnum til lengri tíma. Eins gæti
gengið auðvitað verið töluvert lægra
en svona viðmiðanir segðu til um.
Samsvarandi þróun hefði átt sér stað
hjá öðrum þjóðum í niðursveiflu af
þessu tagi til að mynda í Ástralíu og
á Nýja-Sjálandi og einnig mætti taka
Bandaríkin sem dæmi á seinnihluta
níunda áratugarins. Það væri ein-
faldlega mjög erfitt að spá um geng-
ið þegar litið væri til skamms tíma og
skammur tími í þessu sambandi gæti
verið nokkur misseri. Þess vegna
væri auðvitað alveg hugsanlegt að
frá svona viðmiðun, eins og Þjóð-
hagsstofnun virtist vera nægjanleg
til að koma á jafnvægi á einhverju
árabili, gæti verið um frávik að ræða
um tíma. Að sjálfsögðu væri þessi
viðmiðun byggð á því að tækist að
hemja verðbólguna því annars héldi
gengið auðvitað áfram að síga til
samræmis við muninn á verð-
lagsþróun hér og í öðrum löndum.
Erfitt að halda í fastgengi
Már Guðmundsson, aðalhagfræð-
ingur Seðlabanka Íslands, sagði að
það væru engar töfralausnir til í
efnahagsmálum. Við værum að
koma út úr miklu ójafnvægisástandi
og menn yrðu að kosta því til sem til
þyrfti til að ná hér stöð-
ugleika á ný áður en birti
aftur í efnahagsmálum.
Már sagði að við þau
skilyrði að fjármagns-
hreyfingar væru frjálsar
væri ekki lengur hægt að skilja á
milli vaxtastefnunnar annars vegar
og gengisstefnunnar hins vegar. Þar
af leiðandi hefðu vextir hér á landi
tilhneigingu til að aðlagast vöxtum
erlendis að viðbættri væntri geng-
isbreytingu og einhverju áhættu-
álagi. Þess vegna skapaðist sú staða
að ef menn vildu halda genginu föstu
yrði að nota vextina til þess og þá
væri ekki hægt að nota þá í þeim til-
gangi að jafna sveiflur í hagkerfinu
innanlands eða ná einhverjum til-
Þjóðarbúið að ga
óhjákvæmileg
Sviptingarnar í efna-
hagsmálum að und-
anförnu má rekja til
þess að þjóðin hefur lif-
að um efni fram. Ef
menn sýna hins vegar
staðfestu og þreyja
þorrann og góuna mun
rofa til á ný að mati
þriggja hagfræðinga
sem Hjálmar Jónsson
ræddi við. Ýmsar blikur hafa verið á lofti í efnahag
Már
Guðmundsson
Þórður
Friðjónsson
Tryggvi
Herberts
Engar töfra-
lausnir í efna-
hagsmálum