Morgunblaðið - 13.12.2001, Qupperneq 41

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 13. DESEMBER 2001 41
BOB Woodward kom inn ífréttastofu The Wash-ington Post nokkrumklukkustundum eftir
hryðjuverkin í Bandaríkjunum 11.
september og spurði aðalritstjór-
ann: „Hvað viltu að ég geri?“
Seymour Hersh var þá á skrif-
stofu sinni í Washington að hringja
í heimildarmenn sína í bandarísku
leyniþjónustunni, nýta sér sam-
bönd sem hann hafði ræktað í þrjá
áratugi. Ritstjóri The New Yorker
hafði hringt í hann, jafnvel áður en
turnar World Trade Center
hrundu, og sagt: „Þú skrifar um
þetta næsta árið.“
Á þeim þremur mánuðum sem
liðnir eru frá árásunum hafa
nokkrar af athyglisverðustu og
umdeildustu upplýsingunum um
hryðjuverkin og eftirmál þeirra
komið fram í greinum eftir þessa
tvo blaðamenn. Woodward skýrði
t.a.m. fyrstur frá hryðjuverka- og
trúarhandbók sem flugræningj-
arnir skildu eftir. Hersh skýrði
meðal annars frá hlerunum Þjóð-
aröryggisstofnunar Bandaríkj-
anna, NSA, þar sem innbyrðis deil-
ur konungsfjölskyldunnar í
Sádi-Arabíu voru afhjúpaðar.
Fyrir þremur áratugum keppt-
ust þessir blaðamenn um að af-
hjúpa Watergate-hneykslið –
Woodward og Carl Bernstein voru
hvað eftir annað fyrstir með frétt-
irnar fyrir The Washington Post
og Hersh sá til þess að The New
York Times komst á sporið.
Nú eru þeir aftur komnir í hlut-
verk rannsóknarblaðamannsins.
Sá munur er hins vegar á að þeir
eru báðir orðnir eilífir augnakarlar
í bandarísku höfuðborginni. Wood-
ward, sem er 58 ára, hefur skrifað
sex bækur um pólitíska atburði í
Washington á bak við tjöldin og er
þar orðinn nokkurs konar löggiltur
innanbúðarmaður. Hersh, sem er
64 ára, er hins vegar utangarðs-
maður til frambúðar vegna gagn-
rýninna bóka sinna um Henry
Kissinger, leyniþjónustuna CIA og
John F. Kennedy.
Viðhorf þeirra hafa einnig
breyst. Hersh sakaði t.a.m. leyni-
þjónustuna árið 1974 um að fara of-
fari og brjóta landslög með því að
njósna um Bandaríkjamenn. Hann
lýsir henni nú sem geldri stofnun í
fjötrum skriffinna – nokkurs konar
Prómeþeifi sem Seifur hegndi með
því að fjötra við sjávarhamra þar
sem örn kroppaði lifur hans.
„CIA stendur illa í stykkinu,“
skrifaði Hersh í The New Yorker í
síðasta mánuði. „Frá upplausn
Sovétríkjanna 1991 hefur CIA orð-
ið að æ meira skriffinnskubákni og
verið tregt til að taka áhættu.“
„Skriftafaðir“
embættismanna
Breytingin á hlutverki Wood-
wards hófst skömmu eftir að Wat-
ergate-hneykslinu lauk með af-
sögn Richards Nixons árið 1974.
Blaðamaðurinn sem var eitur í
beinum stjórnar Nixons er orðinn
að „skriftaföður margra háttsettra
embættismanna“, eins og gamall
samstarfsmaður Woodwards,
Scott Armstrong, orðaði það.
Greinar Woodwards bera með
sér að hann hefur greiðan aðgang
að æðstu embættismönnum Hvíta
hússins. Woodward lýsti talibön-
um sem strengjabrúðum í höndum
bin Ladens í grein sem birt var í
The Washington Post 11. október
og Morgunblaðinu daginn eftir, en
hún hófst svo: „Stuðningur Osama
bin Ladens við talibana í Afganist-
an er talinn jafngilda 100 milljón-
um Bandaríkjadala. Þar ræðir um
bein fjárframlög í reiðufé og hern-
aðarstuðning á síðustu fimm árum.
Enginn einn maður eða samtök
styðja talibana-stjórnina með sam-
bærilegum hætti, að því er segir í
leynilegri skýrslu til George Bush
forseta og helstu þjóðaröryggis-
ráðgjafa hans, sem þeim var fengin
nýlega.“
Beita ólíkum aðferðum
Ekki er alveg rétt að líta svo á að
Woodward og Hersh séu keppi-
nautar. Þeir eru báðir blaðamenn
en starfa með mjög ólíkum hætti.
Þegar menn lýsa Hersh nota
þeir lýsingarorð sem eiga oft við
litla hunda – ótótlegur, árásar-
gjarn, þrjóskur og hávær. Töfrar
hans felast í því að hann virðist
laus við allan yndisþokka.
Þeir sem lýsa Woodward nota
hins vegar orð eins og fágaður,
settlegur og hárnákvæmur.
Báðir eru þeir miklir vinnufor-
kar en aðferðir þeirra eru ólíkar.
Hersh hneigist til að vera einfari,
eins og þegar hann afhjúpaði
fjöldamorðið í My Lai í Víetnam-
stríðinu. Woodward á hins vegar
auðvelt með að vinna með öðrum
og skrifaði margar af nýjustu
greinum sínum í samstarfi við aðra
blaðamenn.
„Hvað er að?“
Woodward hefur aðgang að
æðstu embættismönnum leyni-
þjónustunnar og reynir að komast
að því hvað þeir vita og vita ekki,
meðal annars um starfsemi al-
Qaeda, samtök bin Ladens. Hersh
leggur hins vegar meiri áherslu á
að afla upplýsinga frá lægra sett-
um leyniþjónustumönnum, einkum
mönnum sem telja að bandarísk
stjórnvöld séu á villigötum.
„Woodward fjallar um stjórn-
sýsluna en Hersh um það sem ger-
ist í dimmum húsasundum,“ sagði
Jeff Stein, rithöfundur í Wash-
ington sem hefur fjallað um mál-
efni leyniþjónustunnar.
Hersh hneigist til að fjalla um
brotalamirnar í leyniþjónustunni
og hernum og gallana á ríkis-
stjórnum bandamanna eins og
Pakistana og Sádi-Araba. Svo virð-
ist sem hann sé yfirleitt að leita
svara við sömu spurningunni:
„hvað er að?“
Var árás sérsveitar-
innar klúður?
Woodward hefur skrifað um það
bil tólf greinar sem birtar hafa ver-
ið á forsíðu The Washington Post.
Þær upplýsingar sem þar komu
fram hafa ekki verið véfengdar til
þessa.
Ýmsar fullyrðingar Hersh hafa
hins vegar verið rengdar að und-
anförnu. Hann hélt því t.a.m. fram
í grein í The New Yorker 12. nóv-
ember að tólf bandarískir sérsveit-
armenn hefðu særst, þar af þrír al-
varlega, í árás á byggingu leiðtoga
talibana í suðurhluta Afganistans
20. október. Hann hafði eftir heim-
ildarmönnum sínum í hernum og
leyniþjónustunni að árásin hefði
verið „algert klúður“. Litlu hefði
munað að mikið mannfall hefði orð-
ið vegna óvæntrar gagnárásar tal-
ibana.
Donald Rumsfelds, varnarmála-
ráðherra Bandaríkjanna, neitaði
því að sérsveitarmenn hefðu særst
í átökum við talibana. Hann sagði
að 30 sérsveitarmenn hefðu orðið
fyrir minniháttar meiðslum í árás-
inni, flestir þeirra hefðu skrámast
þegar þeir lentu í fallhlífum.
Hersh stendur hins vegar við
fréttina og Robert Novak, íhalds-
samur dálkahöfundur, hefur verið
með svipaðar fullyrðingar um að
hermenn hafi særst og talibanar
hafi komið sérsveitinni í opna
skjöldu.
Fréttahaukarnir
aftur í rannsókn-
arhlutverkinu
New York Times.
Seymour Hersh, „utangarðs-
maðurinn“ í Washington.
Bob Woodward, „innanbúð-
armaður“ í Washington.
’ Blaðamaðurinnsem var eitur í
beinum stjórnar
Nixons er orðinn
að skriftaföður
margra háttsettra
embættismanna ‘
Í Bandaríkjunum er
hefð fyrir því að eldri
blaðamenn séu áber-
andi og virkir mjög í
fréttaflutningi, ekki
síst þegar réttnefndir
stóratburðir verða.
Þetta hefur átt við um
herförina í Afganistan
og viðbrögð Banda-
ríkjastjórnar við
hryðjuverkaógninni
þar sem þeir Bob
Woodward og Seym-
our Hersh hafa verið
í broddi fylkingar.
kuverslun-
vettvang
n upp úr
afgreiðsl-
efin í jóla-
að flokka
mi í fata-
elur aðal-
hæf föt og
a barnaföt
og kemst
ru hvorki
etur farið
skonurnar
t ótrúlegt
st aðeins
l. Ég get
lagið enn-
n betra ef
fndinni föt
Ég, sem á
á þessum
á þetta er
götóttan
pokanum.
ð finna fín
r að koma
tilbúin í
starfskon-
aafgreiðsl-
unni. Það er ekki laust við að mér sé
brugðið, fleiri konur og börn skoða í
gegnum fatnaðinn sem er lauslega
skipt í barna-, unglinga-, kven- og
herraföt og raðað í hillur, á slár og í
kassa á gólfinu. Jafnóðum og fötin
eru flokkuð eru þau færð inn í fata-
afgreiðsluna sem er frá fyrstu mín-
útu þéttsetin. „Finndu nú eitthvað
handa sjálfri þér,“ segir
ein starfskonan við móð-
ur sem hafði tínt til úlpu,
skó, buxur og fleira á
börnin. „Ekki gleyma
sjálfri þér,“ ítrekar hún
vingjarnlega og leggur
höndina á öxl ungu móðurinnar sem
hristir höfuðið og segir: „Nei, mér er
alveg sama um mig, ég vil bara finna
eitthvað handa krökkunum.“ Hún
dvelur skamma stund í viðbót í af-
greiðslunni og ég aðstoða hana við
að finna jólakjól handa yngstu dótt-
urinni sem er eins árs. Sem betur fer
hafði ein starfskonan flokkað kjól-
ana eftir stærð á fataslá því margir
eru að leita að jólafötum handa börn-
unum sem eru af skornum skammti
þennan daginn. Allt í einu lifnar yfir
einni starfskonunni, kassi fullur af
pilsum og skyrtum í barnastærðum
er kominn í hús, gjöf frá verslun í
bænum. skyrturnar renna út eins og
heitar lummur og sömuleiðis eru
svartar sparibuxur fljótar að fara.
Innan skamms er orðið lítið um
spariföt og margar mæður brosa
beiskt er ég tilkynni þeim að skyrt-
urnar séu því miður allar farnar.
„Ég hefði átt að koma fyrr,“ segir
ein móðirin, ófrísk og með unga dótt-
ur sína á handleggnum. Ég tek að
gramsa í fatakassa sem var að koma
í hús og finn herralegt vesti sem hún
þiggur fegins hendi. „Ég er líka að
leita að einhverju í skóinn,“ hvíslar
hún feimnislega. Ég bendi henni á
kassa með gömlum og nýjum leik-
föngum og hún brosir þakklát er hún
finnur vaxliti sem hún laumar í vas-
ann svo að dóttirin verði þess ekki
vör. Starfskonurnar í fataafgreiðsl-
unni eru snillingar í að vita réttar
stærðir og muna á aðdáunarverðan
hátt eftir pilsi hér og buxum þar sem
gætu hugsanlega hentað óskum við-
skiptavinanna. Ég veit að þær
myndu allar með tölu sóma sér vel í
fínustu tískuvöruverslunum, þvílík
er þjónustulundin, hjálpsemin og
slíkt er innsæið. En þess í stað kjósa
þær að afgreiða hér ár eftir ár, og
ætlast ekki til þess að fá krónu fyrir.
Sex nýjar úlpur er hengdar á
slána og til rýkur kona og tekur tvær
undir arminn. Með rólegri og kurt-
eislegri röddu segir starfskonan að
því miður sé aðeins ein á mann, ann-
að sé ekki hægt þegar nýjar vörur
koma í hús. „Athugaðu hvort þú
finnur ekki kápu á slánni,“ bendir
hún henni á og er þegar lögð af stað
til að aðstoða hana við valið. „Þessi
fer þér ljómandi vel,“ heyri ég hana
segja stuttu síðar. Peysur, buxur,
skyrtur og skokkar liggja í óreiðu
eftir hamagang örtraðarinnar um
miðjan daginn. Ég hef svo sem séð
svona verksummerki áður og rifja
upp útsöluborð verslana Kringlunn-
ar í haust. Jafnóðum er reynt að
raða fötunum aftur í snyrtilega
stafla svo allt gangi fljótar fyrir sig
og hver og einn finni það sem hann
leitar að.
Hentugar jólagjafir
Kristín Halldórsdóttir situr í einu
horni fataafgreiðslunnar og svarar
stöðugt í símann. Viðmælendur
hennar spyrja um umsóknarfrest og
hvenær sé opið. Þá eru aðrir að for-
vitnast um hvar og hvernig eigi að
skila fötum og hvort hægt sé að
styrkja Mæðrastyrksnefnd á annan
hátt. Kristín er upptekin í símanum
og ég fikra mig í gegnum næstu dyr
og er þá komin aftur þar sem ég
byrjaði, í afgreiðslu jólagjafa og
matarmiða. Klukkan er að verða
fimm og senn líður að lokun. En í
nógu er enn að snúast og ég aðstoða
margar konur á nokkrum mínútum
við að finna hentugar jólagjafir.
Bækurnar renna út og sömuleiðis
vinsæll geisladiskur með jólalögum.
Síðasta konan sem ég afgreiði er sex
barna einstæð móðir og ég á í mestu
vandræðum með að tína til hentugar
gjafir og Ásgerður bendir henni á að
kíkja aftur inn í næstu viku, þá verði
komnar í hús jólagjafir sem safnast
hafa saman undir jólatrénu í Kringl-
unni. Allar stráka- og unglingagjafir
virðast uppurnar og fátt orðið um
fína drætti í kassanum með innpökk-
uðu gjöfunum. Þess vegna öndum
við léttar þegar hurðinni er skellt í
lás og síðasti skjólstæðingur farinn
þennan daginn. Ég sest niður eftir
fjögra tíma stanslausan þeyting,
þreytt í baki og fótum.
Nefndarkonurnar, hetj-
urnar mínar, blása ekki
úr nös þó þær séu flestar
komnar á eftirlaunaaldur
og ræða sín á milli um að
það hafi nú bara verið ró-
legt í dag. Þær hlæja svolítið saman
og halda svo hver í sína áttina. Ég
stend skömmustuleg upp og hugsa
með lotningu til allra þessara
kvenna, bæði þeirra sem þarna
starfa og sérstaklega þeirra fjöl-
mörgu mæðra, systra og dætra sem
hingað þurfa að sækja eftir aðstoð. Á
heimleiðinni minnist ég orða Árna
frá því fyrr um daginn; þung hljóta
þau að vera, spor þeirra kvenna sem
komu hingað í dag.
Morgunblaðið/Þorkell
ðrastyrksnefnd eru gefin fyrir jólin.
úkkulaði, hangikjöt og annað góðgæti ofan í
g skjólstæðingar bíða í röð fyrir utan.
vík og búist er við mikilli örtröð næstu daga
ilbúin
læðið?“
nd fyrir hátíðirnar þar sem
u starf í þágu fátækra á Ís-
eð góðfúslegu leyfi að ganga
ag og varð vitni að neyð ís-
við dögun 21. aldarinnar.
sunna@mbl.is
Hingað
kemur engin
kona að
gamni sínu