Morgunblaðið - 12.02.2002, Blaðsíða 8

FRÉTTIR
8 ÞRIÐJUDAGUR 12. FEBRÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Námskeið um beinþynningu
Hinn „þögli far-
aldur“ kynntur
NÁMSKEIÐ umbeinþynninguverður haldið
föstudaginn 15. febrúar
nk. á vegum Endurmennt-
unarstofnunar HÍ og er yf-
irskriftin: Beinþynning:
frá beinþéttni og byltum
til beinbrota. Námskeið
stendur frá klukkan 9 til
16 og er umsjónarmaður
þess Aðalsteinn Guð-
mundsson. Morgunblaðið
lagði nokkrar spurningar
fyrir Aðalstein á dögunum
og eru svörin hér að neðan.
Hvað er beinþynning?
„Beinþynning er ástand
sem lýsir sér sem minni
þéttleiki eða brenglun á
uppbyggingu beins sem
veldur því að beinin verða
stökk og viðkvæm og geta
brotnað við minnsta áverka. Al-
gengustu brot af völdum bein-
þynningar eru samfellsbrot í
hrygg, framhandleggsbrot og
mjaðmabrot. Beinþynning er
mjög útbreidd í löndum þar sem
meðalaldur er hár og er óum-
deilanlega orðin meiriháttar
lýðheilsuvandamál bæði varðandi
útlagðan kostnað í heilbrigðis-
þjónustu og skert lífsgæði.“
Hvernig verður tekið á málinu
á námskeiðinu?
„Á námskeiðinu munu sérfróðir
aðilar um beinþynningu halda er-
indi. Vaxandi skilningur er á mik-
ilvægi þverfaglegrar nálgunar á
beinþynningu og koma því auk
læknisfræðinnar, hjúkrunarfræði,
sjúkraþjálfun og næringarfræði.
Fjallað verður um útbreiðslu, af-
leiðingar og greiningu beinþynn-
ingar. Hlutverk heilsugæslunnar
og heilsueflingar verður kynnt.
Áhersla verður lögð á gildi virkra
forvarna eins og þjálfun og mat-
aræði. Beinþynningu hjá körlum
og af völdum sykurstera verða
gerð skil. Loks verða kynntar nýj-
ungar í sértækri lyfjameðferð
beinþynningar.“
Hvers vegna eru konur líklegri
til að fá beinþynningu en karlar?
„Konur hafa þrefalt meiri líkur
en karlar á að líða fyrir beinþynn-
ingarbrot. Ástæðurnar eru eink-
um þrjár. Í fyrsta lagi safna konur
minni beinmassa en karlar á yngri
árum. Í öðru lagi verður aukið tap
á beinmassa hjá mörgum konum
vegna hormónabreytinga við
tíðahvörf. Upp úr sextugu gisna
beinin með svipuðum hraða hjá
báðum kynjum en þá bætist við að
ævilíkur kvenna eru rúmum fjór-
um árum lengri en karla að með-
altali.“
Hvenær geta menn vænst þess
að beinþynning sé orðin þeim
hættuleg?
„Beinþynning hefur af mörgum
verið kölluð „hinn þögli faraldur“.
Fæstir vita af sinni beinþynningu
fyrr en bein hefur brotnað. Hjá
sumum vaknar fyrst grunur um
beinþynningu þegar hryggurinn
bognar og líkamshæðin verður
minni vegna samfallsbrota í hrygg.
Þeim sem detta oft eða
illa er enn hættara við
beinbrotum, en byltu-
forvarnir eru óaðskilj-
anlegur hluti í meðferð
beinþynningar. Of fáir
nýta sér kosti beinþéttnimælinga
sem eru besta leiðin til að greina
beinþynningu áður en beinbrot
verða. Þegar beinþynning hefur
verið greind þarf læknir að meta
meðferðarmöguleika en sértæk
lyfjameðferð getur í mörgum til-
vikum dregið úr líkum á beinbroti
um meira en helming.“
Er hægt að útrýma beinþynn-
ingu?
„Beinið er mjög lifandi vefur en
holl fæða með nægu kalki sem
m.a. fæst úr mjólkurafurðum
ásamt reglulegri hreyfingu gera
sitt til að byggja upp og viðhalda
beinstyrk á öllum aldursstigum.
Til að tryggja að líkaminn nái að
nýta sér kalkið ættu aldraðir að
taka inn viðbótarskammt af D-vít-
amíni sem er m.a. að finna í flest-
um fjölvítamínum. Vísbendingar
eru um að á næstu árum verði
fleiri en einu beinþynningarlyfi
beitt samhliða í meðferð þeirra
einstaklinga sem verst standa
hvað beinþynningu og endurtekin
beinbrot varðar. Sýnt hefur verið
fram á neikvæð áhrif reykinga á
bein. Auk þess er beinþynning
fylgifiskur öldrunar, margra sjúk-
dóma og jafnvel læknismeðferðar.
Því er vandséð að beinþynning-
arbrotum verði útrýmt með öllu.“
Hvað er um mörg beinbrot af
þessu tagi að ræða á ári?
„Það hefur verið áætlað að
meira en 1.300 Íslendingar brjóti
bein árlega vegna beinþynning-
ar.“
Hafa orðið dauðsföll?
„Mjaðmabrotin eru ein alvar-
legasta afleiðing byltna og bein-
þynningar, en rannsóknir erlend-
is hafa sýnt að allt að 20% þolenda
mjaðmabrota deyja á fyrsta ári
eftir brot og virðast karlar vera í
meiri hættu. Varðandi mjaðm-
abrotin skal bent á notagildi svo-
kallaðra skeljabuxna sem hlífa og
draga úr höggi á mjöðm við byltu.
Rannsóknir hafa sýnt marktækt
minna nýgengi
mjaðmabrota hjá þeim
sem eru grannvaxnir
með beinþynningu og
fást til að klæðast slík-
um buxum.“
Er beinþynning arfgeng?
„Í fjölda rannsókna hefur verið
sýnt fram á tengsl beinþynningar
við erfðir. Þessi tengsl eru marg-
þætt, t.d. áhrif á hámarks-
beinmassa á yngri árum og
hversu hratt beintapið verður á
efri árum. Miklar vonir eru
bundnar við erfðarannsóknir í
þróun nýrra lyfja gegn beinþynn-
ingu.“
Aðalsteinn Guðmundsson
 Aðalsteinn Guðmundsson er
fæddur í Reykjavík 1960. Stúd-
ent frá MS 1980 og lauk lækn-
isfræði við HÍ 1986. Sérnám í al-
mennum lyflækningum,
öldrunarlækningum og klínískri
lyfjafræði við Wisconsin-háskóla
1989-96. Aðstoðarprófessor við
læknadeild Wisconsin-háskóla
síðan 1996. Lækningaforstjóri
Hrafnistu og öldrunarlæknir við
Landsspítala – háskólasjúkrahús
frá 2000. Aðalsteinn er kvæntur
Ástu Aðalsteinsdóttur og eiga
þau þrjú börn.
20% þolenda
mjaðmabrota
deyja á …
Það er bara ekkert víst að þeir hafi gert neitt af sér þó þeir hafi
olíublotnað svolítið, hæstvirtur ráðherra.