Morgunblaðið - 28.02.2002, Blaðsíða 24

LISTIR
24 FIMMTUDAGUR 28. FEBRÚAR 2002 MORGUNBLAÐIÐ
„HVAÐ, er þér kalt?“ spyr Joaq-
uín Achúcarro, þar sem fundum
okkar ber saman í fordyri Hótels
Sögu í gær. Ég horfi á píanistann,
þar sem hann stendur þarna bros-
andi, og fer yfir þetta í huganum:
Ég, sem íklæddur er þykkri rúllu-
kragapeysu og síðum frakka, er
frá Íslandi, en hann, á skyrtunni,
kemur frá Spáni. Þetta lítur hreint
ekki vel út. „Þetta er enginn
kuldi,“ heldur Spánverjinn áfram.
„Á þessum tíma árs er alltaf tíu
stiga frost í Vínarborg, þar sem ég
hef mikið verið, og fari frostið upp
í eitt stig, rífa menn utan af sér
spjarirnar og hrópa: Hitabylgja!“
Ég fer úr frakkanum.
Achúcarro er einn fremsti kons-
ertpíanisti heims. Hann er kominn
fast að sjötugu en lítur út fyrir að
vera tíu árum yngri. Hann er lág-
vaxinn maður, hlýr í viðmóti og
bersýnilega kíminn.
Við ræðum áfram um veðrið.
„Ég veit að það orð fer af Spáni að
þar sé alltaf heitt, einkum og sér í
lagi hér í Norður-Evrópu. Það er
hins vegar ekki rétt. Vetur kon-
ungur á það til að byrsta sig þar,
einkum í nyrðri héröðum. Þar sem
ég bý, í Bilbao, getur orðið býsna
kalt. Þar rignir líka mikið,“ segir
hann.
Þú þarft þá ekki að notast við
fingravettlinga á tónleikunum í
Háskólabíói?
„Nei, hamingjan sanna,“ segir
Achúcarro og hlær. „Þess gerist
ekki þörf. Ég er ýmsu vanur.“
Stórbrotin birta
Píanistinn er þvert á móti þess
sinnis að hann sé hingað kominn á
besta tíma. „Ísland tekur mér opn-
um örmum – er í sínu fínasta
pússi. Birtan hérna er stórbrotin,“
segir hann og gjóar augunum út
um gluggann. „Ég hef aldrei séð
neitt þessu líkt. Ég var að horfa á
sólarupprásina í morgun og á
sama tíma var fullt tungl. Þetta
var eins og í ævintýri. Ég er him-
inlifandi að vera hingað kominn!“
Achúcarro er nýkominn af
fyrstu æfingu sinni með Sinfón-
íuhljómsveit Íslands og tónleikarn-
ir leggjast vel í hann. „Þegar ég
kom til landsins í gær (þriðjudag)
tók stjórnandinn, Rumon Gamba, á
móti mér og við fórum yfir kons-
ertinn sem ég ætla að spila. Við
vorum snöggir að finna samhljóm-
inn og við erum þegar orðnir
„gamlir“ vinir, þótt við höfum ekki
þekkst nema í sólarhring.“
Og hljómveitin?
„Hún er frábær. Virkilega næm
og fagmannleg. Það er ótrúlegt að
270 þúsund manna þjóð geti haldið
úti hljómsveit af þessu tagi, stofn-
un af þessu tagi. Það er afrek!“
Achúcarro hafði ekki heyrt í
Sinfóníuhljómsveit Íslands fyrr en
vissi að gott orð fór af henni. „Ég
hef unnið töluvert með Rico Sacc-
ani, sem var aðalstjórnandi hérna
um tíma, og hann var búinn að
segja mér að hljómsveitin væri
góð. Síðan hefur ágætur kunningi
minn, Vladimir Ashkenazy, talað
um hana við mig líka og konan
hans, Þórunn. Þau hafa engu
skrökvað.“
Á löngum og gifturíkum ferli
hefur Achúcarro haldið tónleika
um víða veröld og leikið með yfir
200 hljómsveitum. Ísland er sex-
tugasta landið sem hann kemur
fram í. Stjórnendurnir sem hann
hefur unnið með eru á fjórða
hundrað og bera honum góða sögu.
Sir Simon Rattle segir að það sé
„eitthvað afar sérstakt við Achúc-
arro. Það er mjög fáum píanóleik-
urum gefið að laða þennan hljóm
fram úr hljóðfærinu.“ Zubin Mehta
fullyrðir að hann hafi „bara heyrt
þennan hljóm hjá Rubinstein.“
Tónlist fram yfir vísindi
Manni fallast hendur þegar
maður les nöfn þeirra stjórnenda
sem þú hefur unnið með: Abbado,
Chailly, Mehta, Menuhin, Ozawa,
Rattle og svo framvegis. Hver er í
mestu uppáhaldi?
„Ég hef leikið undir stjórn
meira en þrjú hundruð hljómsveit-
arstjóra um dagana. Það væri van-
virðing við þá að taka einhver einn
út úr,“ segir Achúcarro og leggur
hendur á brjóst. „Ég varðveiti
svarið við þessari spurningu hér
inni.“
Achúcarro var aðeins þrettán
ára þegar hann kom fyrst fram
sem einleikari með hljómsveit árið
1946. Það var þó ekki fyrr en all-
nokkrum árum síðar sem hann
ákvað að helga tónlistinni líf sitt, í
stað þess að feta raunvísindabraut-
ina eins og ýmsir ættmenn hans
hafa gert. Hann stundaði nám við
Accademia Chigiana í Siena á Ítal-
íu og síðar í hinum þýskumælandi
heimi, m.a. í Vín og Salzborg. Eftir
að hafa unnið alþjóðlega tónlist-
arkeppni í Liverpool árið 1959 var
honum boðið að leika með Lund-
únasinfóníunni og fékk í kjölfar
þess Harriet Cohen-verðlaunin
fyrir bestu frumraun ársins.
„Í fyrstu hélt ég að ég gæti orð-
ið hvort tveggja, tónlistarmaður og
vísindamaður. Mér skjátlaðist. Ég
varð því að velja á milli. Það var
ekki erfitt. Vísindin hljóta hins
vegar að vera í blóðinu því dóttir
mín er eðlisfræðingur, einn sá
fremsti á sínu sviði, og starfar í
Hollandi,“ segir píanistinn hróð-
ugur.
Eiginkona Achúcarros er aftur á
móti líka konsertpíanisti. Hann
brosir þegar þetta berst í tal.
Hvernig er að vera giftur kollega
sínum? „Það er ómetanlegt að hafa
gagnrýnanda á heimilinu,“ svarar
hann sposkur á svip.
Ég gef mér að þú hafir aldrei
iðrast valsins?
„Á konunni?“ svarar hann með
stríðnisglampa í augum.
Eh, nei. Mig rekur í vörðurnar.
Valsins á tónlistinni.
„Ekki eitt augnablik. Tónlistin
er líf mitt. Ég hef líka eignast mik-
inn fjölda góðra vina í gegnum
hana, fólks sem ég gæti ekki verið
án í dag.“
Achúcarro hefur alla þekktustu
konserta píanóbókmenntanna á
valdi sínu, en leikur einnig gjarna
minna þekkt verk eftir spænsk
tónskáld. Árið 1997 endurskoðaði
hann píanókonsert nafna síns
Rodrigos að ósk tónskáldsins og
hljóðritaði hann fyrir Sony Classi-
cal. Meðal margra annarra verka
sem hann hefur hljóðritað eru Go-
yescas eftir Granados og píanó-
verk Manuels de Falla, þar með
talinn konsertinn sem hann leikur
á tónleikunum í kvöld, Nætur í
görðum Spánar eftir Manuel De-
Falla.
Þotuhreyfillinn
merk uppfinning
Heimili Achúcarros er í Bilbao.
Þar dvelst hann þó að jafnaði ekki
nema um einn og hálfan mánuð á
ári. Þess á milli þeytist hann
heimshorna á milli. Bæði til að
spila og kenna.
„Heimurinn hefur tekið stakka-
skiptum í minni tíð. Ég hef miklar
mætur á þeim sem fann upp þotu-
hreyfilinn. Nú fer maður heimsálfa
á milli á örfáum klukkutímum, við
bestu þægindi. Oft þurfti maður að
ferðast með lestum heima á Spáni
í gamla daga og það gat tekið óra-
tíma eins og lestakerfið var á sig
komið eftir borgarastyrjöldina.“
Achúcarro er mikið í Bandaríkj-
unum, við kennslu. „Mér var boðin
staða í Dallas árið 1989 og er þar
enn. Ég er með svona níu til tíu
nemendur í einu og þeim hefur yf-
irleitt vegnað mjög vel. Mér hefur
gengið ágætlega að sameina spila-
mennskuna og kennsluna þótt vin-
ir mínir minni mig reglulega á
fleyg orð mín frá því ég var ungur:
Ég mun aldrei kenna.“
Ertu farinn að velta því fyrir
þér að rifa seglin?
„Aðeins. Mig langar að minnka
við mig kennsluna. Þeir í Dallas
mega hins vegar ekki heyra á það
minnst. Ég á orðið tvö barnabörn
og langar að fara að eyða meiri
tíma með fjölskyldunni. Við sjáum
hvað setur.“
En tónleikahald. Hyggstu draga
úr því?
„Nei, það mun ég ekki gera
meðan ég stend uppi. Ég mun
aldrei hætta að spila. Ég er pí-
anófíkill og sný aldrei baki við
hljóðfærinu mínu. Sagði ekki Osc-
ar Wilde að vandinn við að eldast
væri sá að manni fyndist maður
vera svo ungur?“
Það kemur þá aldrei að því að
þú nemur staðar og hugsar með
þér: Ég er kominn á endastöð í
listinni. Hef gert allt sem geta mín
býður upp á?
„Aldrei. Maður kemst aldrei á
endastöð í listinni. Það má líkja
þessu við gönguferð. Það er sama
hve langt þú gengur, sjóndeild-
arhringurinn er alltaf jafn fjar-
lægur. Þess vegna geng ég áfram.“
Efnisskrá
Sinfóníuhljómsveit Íslands.
Tónleikar í Háskólabíói, fimmtu-
daginn 28. febrúar kl. 19:30.
Hljómsveitarstjóri: Rumon
Gamba frá Englandi
Einleikari: Joaquín Achúcarro
Efnisskrá: Ottorini Respighi:
Pini di Roma. Manuel DeFalla:
Nætur í görðum Spánar. Mau-
rice Ravel: Alborado del gra-
zioso. Claude Debussy: La Mer
Ég er
píanófíkill
Spænski konsertpíanistinn Joaquín Achúc-
arro leikur einleik með Sinfóníuhljómsveit
Íslands í kvöld. Orri Páll Ormarsson fór til
fundar við manninn sem Zubin Mehta hafði
eftirfarandi orð um: Ég hef bara heyrt
þennan hljóm hjá Rubinstein.
Morgunblaðið/Sverrir
Sólin skein á spænska píanóleikarann Joaquín Achúcarro í Reykjavík í gærdag.
orri@mbl.is
VINAFÉLAG Sinfóníuhljómsveitar
Íslands verður formlega stofnað
eftir tónleika hljómsveitarinnar í
kvöld. Það er hópur áhugamanna
um tengsl hljómsveitarinnar við
áheyrendur hennar sem stendur að
stofnun félagsins, en hópinn skipa
Friðrik Már Baldursson, Guðrún
Nordal, Hrafnhildur Hagalín,
Rannveig Sigurðardóttir, Páll Ein-
arsson og Sigurður B. Stefánsson. Í
fréttatilkynningu frá hópnum segir:
„Sinfóníuhljómsveit Íslands er
hljómsveit allra Íslendinga. Áheyr-
endur hafa flykkst á tónleika henn-
ar og þannig sýnt áhuga sinn í
verki. Þessi áhugi hefur farið sívax-
andi á síðustu árum í réttu hlutfalli
við eflingu hljómsveitarinnar.
Áskrifendur eru raunar öflugustu
stuðningsmennnirnir, en tenging
þeirra við starf hljómsveitarinnar
mætti vera virkari og skýrari. En
hvernig má efla samskipti hljóm-
sveitar og áheyrenda? Og hver væri
eðlilegur vettvangur slíkra sam-
skipta og jafnvel samstarfs?
Þessar spurningar hafa vaknað í
samtali nokkurra áskrifenda, og í
leit að svörum hefur orðið til hug-
mynd að stofnun Vinafélags Sin-
fóníunnar. Vínafélagið hefði það að
markmiði að efla áhuga á starfi Sin-
fóníuhljómsveitar Íslands, og tengsl
við þá sem bera hag hennar fyrir
brjósti.“
Guðrún Nordal, einn stofnfélaga
Vinafélagsins, segir að hugmynd
hópsins sé fyrst og fremst að efla
samband áheyrenda og hljóm-
sveitar. „Þetta samband þarf að
vera virkt. Hugmyndin er að efla
þetta samstarf og vinafélag gæti
lagt hljómsveitinni lið á ýmsan hátt
þegar fram í sækir. Þá er ekki endi-
lega verið að tala um fjárhagslegan
stuðning; heldur er mikilvægt að sá
hópur sem hefur áhuga á starfi
hljómsveitarinnar
verið sýnilegur, en
það er hann ekki allt-
af. Ég held að það sé
gott fyrir hljómsveit-
ina að hafa tengsl við
sinn áheyrendahóp,
og fá hugmyndir það-
an og jafnvel ábend-
ingar og gagnrýni.
Það yrði gott ef hægt
væri að efla aðgang
áheyrenda að hljóm-
sveitinni, bæði í tens-
glum við tónleika og á
annan hátt. Farvegur
fyrir þessi samskipti
þarf að vera til. Svona
hópur gæti líka verið bakhjarl
hljómsveitarinnar á ýmsan hátt.
Það er alþekkt erlendis með svona
stórar menningarstofnanir sem eru
til fyrir almenning, að vinahópar
hafi sprottið upp í
tengslum við þær ein-
mitt til að minna á
tengslin milli þeirra og
fólksins.“
Meðal hugmynda
sem undirbúnings-
hópur að stofnun Vina-
félagsins stingur upp á
til að styrkja tengsl
hljómsveitar og áheyr-
enda eru sérstakir
fundir með einleik-
urum og stjórnendum
fyrir eða eftir tónleika,
aðgangur að opnum
æfingum hljómsveit-
arinnar og kynning-
arfundir á dagskrá hljómsveit-
arinnar.
Á stofnfundi Vinafélagsins í
kvöld verður samþykkt skipulags-
skrá þess og kosin stjórn.
Vinafélag Sinfóníuhljómsveitar
Íslands sett á laggirnar
Guðrún Nordal