Morgunblaðið - 21.03.2002, Blaðsíða 40

UMRÆÐAN
40 FIMMTUDAGUR 21. MARS 2002 MORGUNBLAÐIÐ
„SÓL ég sá, sanna
dagstjörnu“: segir í
Sólarljóði. Ekkert er
nýtt undir sólinni, en
stundum orkar tvímæl-
is hvort menn sjái það.
Er sólin í Kanada önn-
ur en sú sem hér skín
þegar hún er í góðu
skapi? Líkast til ekki,
en er þorskurinn þar
sá sami og menn draga
hér úr sjó? Fræðingar
kunna að segja að svo
sé; en hversu skyldur
er þorskur þorski? Vís-
indamenn í Kanada eru
hundrað sinnum fleiri
en hér, en samt hrundi
þorskurinn fyrir framan nefið á
þeim fyrir tíu árum og veiðar hafa
ekki enn verið leyfðar, enda stofn-
arnir í lágmarki á helstu svæðunum
en höfðu verið milljónir t. Þetta er
þyngra en tárum taki, en margt
bendir til þess að við séum á sömu
braut.
Stofnar
En hvað gerðist? Það áþreifanleg-
asta má lesa í skýrslum ráðuneyt-
isins DFO 2001. Þar er hvergi
minnst á gamla viðkvæðið „ofveiði“
og nú er rætt í alvöru um að stofn-
arnir séu margir; þorskur á grunn-
miðum hefur aðra eiginleika en sá
sem flakkar á milli grunn- og djúp-
miða (sic). Vísindamenn hafa stað-
fest að stofnarnir eru margir og
hugsanlega er sérstakur stofn í
hverjum firði; a.m.k. 3 hrygna við
Nýfundnaland, en ganga síðan norð-
ur með Labrador á sumrin. Þetta
eru stórtíðindi, en síðan segir:
„Fiskveiðidauði og þekkt brottkast
nægja ekki til að skýra hrunið
1992“; en þorskurinn á tveimur
nyrstu svæðunum er enn í afturför
frá 1998; heildardauði er mjög hár
þrátt fyrir engar veiðar. Ljóst er að
stórt gat sé í dæminu; en hvers
vegna stækkar ekki þorskstofn sem
er hundrað sinnum minni en áður
var? Fiskurinn drepst varla úr
hungri í samkeppni um æti, en hann
er næstum eingöngu 5
ára og yngri; hann er
líkast til orðinn „úr-
kynjaður“ og hæg-
vaxta vegna áratuga
veiða með stærðarvelj-
andi veiðarfærum; það
er reyndar sama að-
ferðin og notuð er í
fiskeldi, þ.e. með sigti
til að aðgreina hrað-
vaxta fisk frá öðrum.
Einnig getur verið að
einstakir hraðvaxta
stofnar séu orðnir það
litlir, að þeir nái ekki
að „skríða yfir þrösk-
uldsgildi“ í nýliðun eða
að ruglingur sé kominn
í klabbið þar sem fiskar eru fáir og
hrygningarsvæði mörg.
Flösku af kampavíni, takk
Stórútgerðirnar í Kanada NF og
FPI með sína 120 skuttogara lepja
dauðann úr skel í áratug og ekki er
minnst á kvóta frekar en dauðann
sjálfan, en starfshópar um byggða-
mál tala um stórútgerðir fyrir sunn-
an sem sendu stórskip á viðkvæm
mið fyrir norðan og tóku fisk, sem á
heima í kálgarði dreifbýlisins. Já,
má ekki lærdóm af þessu draga?
Ástand botnfiska hér er á margan
hátt ámóta og var fjórum árum fyrir
hrun í Kanada; veiðistofn kominn
niður í þriðjung og á niðurleið, kyn-
þroskaaldur hefur færst niður á
sama hátt og þar, þorskurinn er um
einu ári eldri en hann var áður til að
ná sömu þyngd, eldri fiskur en 7 ára
er að hverfa, sterkar vísbendingar
eru um að margir stofnar séu hér við
landið og mörg hundruð þúsund
tonn af þorski virðast hafa týnst. En
af hverju sofa menn? Síðasta svefn-
meðalið var „tregðuregla“ ráðherra
um að aðeins skuli breyta kvótum
um 30 þ. tonn í plús eða mínus
hverju sinni miðað við stærð veiði-
stofns hverju sinni, en það þýðir að
hann er nú um 210 þ. tonn í stað 150.
Sterkar líkur eru á því að veiðarnar
gangi á stofninn sem getur verið
kominn niður í um 400 þ.tonn.
Tregðureglan er smáskammtaað-
ferð til að matreiða óþægileg mál;
aðeins má segja hluta af sannleik-
anum í einu. Þegar Titanic rakst á
ísjaka spurðu farþegar á barnum
hvað hefði gerst; þjónninn sagði að
það væri ekkert, smájaki.
Ofbeldi eða auðmýkt
Til allrar Guðs mildi höfum við
ekki fundið olíulindir við landið; það
er eins víst að upp hefðu risið hópar
gráðugra manna, sem slegið hefðu
eign sinni á olíuna. Vinnslubréf
hefðu fengist ókeypis og fréttamenn
og háskólakennarar keyptir til að
róma alla hagræðinguna sem væri
ekki á færi almúgans að skilja. Vit-
anlega hefði allt saman valdið spill-
ingu, verðbólgu og óráðsíu, en lands-
ins bestu synir eru jú
fyrirferðarmiklir. Byggðastefna
felst í því að fénýta veiðiheimildir
smábyggðanna og fara á brott með
víkingum. Hið eina sanna atvinnulíf í
dreifbýli á að byggjast á fjölbreytt-
um veiðum og nýtingu fiskafla á
þann hátt, að hámarksafli fáist og
nýting svæða verði með „rannsókna-
veiðum“; það er verðugt og fjöl-
breytt verkefni fyrir dugmikið fólk,
en það er á engan hátt sambærilegt
við núverandi frystihúsavinnu
kvenna, sem er varla bjóðanleg fólki
í langan tíma. Nei, hér flytjum við
aflann í ginið á stórútgerðum sem
ösla yfir allt; þær fá einn fisk fyrir
hverja þrjá sem gætu fallið í skaut
smábyggða vegna meiri afraksturs
stofna. Síðan henda þingmenn einu
og einu roði til baka svona rétt til að
halda þingsætinu. Þingforseti tekur
hugmyndarréttinn af Stöðfirðingum
um að skrá gömul þingtíðindi og
sendir til Ólafsfjarðar; já, það er
jafnvont fyrir Stöðvarfjörð þótt
hann tíni til gustukaverk í kjördæmi
sínu, núverandi. Annar þingmaður
NE skákar fram tillögum um jarð-
göng til að halda sæti og andliti eftir
að hafa tekið þátt í að hirða frum-
burðarrétt af byggðunum, veiði-
heimildunum, með auðmýkt og hag-
kvæmnibulli.
Kristaltært er: „Aflamarkskvóti
botnfiska er byggður á tálsýn og
óskhyggju og leiðir fyrr eða síðar til
gjaldþrots allra þeirra sem að
standa“; grundvöllurinn sjálfur er
feyskinn því aðferðin togveiðar leið-
ir til úrkynjunar og aflabrests af
öðrum ástæðum, því fiskurinn er
ekki í einsleitu mengi eða púlíu sem
unnt er að úthluta skotleyfi á.
Hlaupagutti á Suðurlandi getur ekki
átt rétt á því að vaða um kálgarða
Vopnfirðinga og brúka bara munn.
Botnvörpur hafa alls staðar leitt til
ördeyðu og er þá unnt að kalla til
vitnis Norður-Atlantshafið allt. Nú
ræða margir í Vesturheimi um að
stjórna verði hverju hafsvæði fyrir
sig út frá þeim eiginleikum sem þar
eru enn að finna og eru ekki end-
anlega glataðir vegna rangveiði. Það
getur verið að sum hafsvæði séu
vannýtt og önnur ekki, en heildar-
stofninn sjálfur, sem er bara reikni-
stærð, getur verið við hrunmörk.
Þegar Þorsteinn Vilhelmsson
seldi milljarðakvótann sinn sögðu
þeir Halldór B. og Tómas I., að pen-
ingarnir væru af engum teknir;
þetta er ámóta gáfulegt og þegar
bóndinn hellti vatni í mjólkina sína.
Svona bull er fyrir neðan virðingu
landsmanna.
Fjörður í fóstur
Jónas
Bjarnason
Fiskveiðistefna
Stórútgerðirnar í
Kanada NF og FPI með
sína 120 skuttogara,
segir Jónas Bjarnason,
lepja dauðann úr skel
í áratug og ekki er
minnst á kvóta frekar
en dauðann sjálfan.
Höfundur er efnaverkfræðingur.
FERMINGAR
GJAFIR
Skógarhlíð 18, sími 595 1000. www.heimsferdir.is
Verð kr. 22.950
Flugsæti til Prag, út 28. mars, heim 4.
apríl. Almennt verð kr. 38.800/2 =
19.400 hvert sæti.
Kr. 22.950 með sköttum.
Verð kr. 3.900
Verð fyrir mann, m.v. 2 í herbergi,
Quality, á nótt með morgunmat.
Völ um góð 3ja og 4 stjörnu hótel.
Ferðir til og frá flugvelli, kr. 1.800.
Heimsferðir bjóða nú ótrúlegt tilboð
á síðustu sætunum til Prag þann 28. mars. Þú bókar flugsæti á
aðeins 38.800 kr. sætið, greiðir 1 en færð 2. Og þú getur valið
um úrval góðra hótel í hjarta Prag og að sjálfsögðu nýtur þú
traustrar þjónustu fararstjóra Heimsferða í Prag allan tímann.
Síðustu 24 sætin
2 fyrir 1
um páskana til
Prag
frá kr. 22.950
28. mars
alltaf á föstudögum