Morgunblaðið - 19.04.2002, Blaðsíða 24

ERLENT
24 FÖSTUDAGUR 19. APRÍL 2002 MORGUNBLAÐIÐ
EKKERT bendir til þess að friðar-
för Colins Powells, utanríkisráð-
herra Bandaríkjanna, hafi aukið lík-
urnar á því að átökum Ísraela og
Palestínumanna linni á næstunni. Og
því fer fjarri að Ariel Sharon, for-
sætisráðherra Ísraels, og Yasser
Arafat, leiðtogi Palestínumanna, séu
sáróánægðir með að friðarförin
skyldi ekki hafa borið árangur.
Powell tókst ekki að telja Ísraela á
að flytja herinn frá sjálfstjórnar-
svæðum Palestínumanna og Arafat
fékkst ekki til að lýsa því yfir skýrt
og skorinort að hann afneitaði of-
beldi.
Á stormasömum fundi Arafats og
Powells á miðvikudag neitaði palest-
ínski leiðtoginn að verða við kröfu
Ísraela um að hann framseldi meinta
morðingja ísraelsks ráðherra og
féllst ekki á tillögu Ísraela um að
vopnaðir Palestínumenn í Fæðingar-
kirkjunni í Betlehem gæfust upp og
yrðu annaðhvort sóttir til saka í Ísr-
ael eða reknir í útlegð.
Bandamenn Bush-
stjórnarinnar í vanda
Eftir fundinn gagnrýndi Arafat
ríki heims harðlega fyrir að hafa
ekki knúið Ísraela til að binda enda á
umsátur ísraelskra hersveita um
höfuðstöðvar hans í Ramallah og
Fæðingarkirkjuna í Betlehem. Með
því að standa fast á afstöðu sinni og
bjóða Powell og Sharon birginn vex
Arafat í áliti hjá þjóð sinni og aröb-
um í grannríkjunum sem hryllir við
eyðileggingunni á Vesturbakkanum
sem þeir sjá á sjónvarpsskjánum á
hverju kvöldi.
Með því að fallast ekki á neinar til-
slakanir fyrr en Ísraelar bindi enda á
hernaðinn á Vesturbakkanum hefur
Arafat sett bandamenn Bandaríkj-
anna í arabaheiminum í erfiða stöðu.
Ráðamennirnir í arabaríkjunum eiga
nú í mestu vandræðum með að út-
skýra fyrir reiðum þegnum sínum
hvers vegna hvorki þeir né Banda-
ríkjamenn hafa knúið Ísraela til að
draga herlið sitt til baka. Fyrsta vís-
bendingin um óánægju leiðtoga
arabaríkjanna kom á miðvikudag
þegar Hosni Mubarak, forsætisráð-
herra Egyptalands, aflýsti fyrirhug-
uðum fundi sínum með Powell í
Kaíró. Eina útskýringin var að Mub-
arak hefði verið „illa fyrirkallaður“.
Sharon heldur sínu striki
Fréttaskýrendur í Ísrael segja að
það styrki nokkuð pólitíska stöðu
Sharons að Powell skyldi ekki hafa
tekist að koma á vopnahléi. Sharon
hefur lýst Arafat sem óvini Ísr-
aelsríkis og virðist ekki aðeins hafa
einsett sér að uppræta vopnaða hópa
Palestínumanna á sjálfstjórnar-
svæðunum heldur eyðileggja einnig
innviði heimastjórnar Arafats.
Powell sagði að Sharon hefði lofað
að flytja herinn frá öllum bæjum
Palestínumanna nema Betlehem og
Ramallah innan viku og ísraelskir
fréttaskýrendur spá því að Sharon
noti þennan tíma til að valda heima-
stjórn Arafats meiri skaða. Sharon
sagði eftir að Powell hélt til Banda-
ríkjanna að ísraelskir skriðdrekar og
hermenn myndu halda áfram um-
sátrinu um byggðir Palestínumanna
til að hægt yrði að senda þá aftur inn
í þær þegar Ísraelsstjórn teldi þörf á
því.
Kenna hvorir
öðrum um
Eins og við var að búast kenndu
Ísraelar og Palestínumönnum hvorir
öðrum um að ekki skyldi hafa náðst
samkomulag um vopnahlé og brott-
flutning ísraelskra hersveita frá
sjálfstjórnarsvæðunum. Palestínu-
menn sökuðu Powell um að hafa gef-
ið Ísraelum leyfi til að halda hern-
aðinum áfram. Arabar sögðu að
stjórn Bush hefði beðið álitshnekki
með misheppnaðri tilraun sinni til að
knýja Ísraela til að flytja herinn af
svæðum Palestínumanna.
„Ástandið er verra núna en fyrir
friðarför Powells,“ sagði Saeb Er-
ekat, samningamaður Palestínu-
manna, og spáði því að Sharon
myndi fyrirskipa árásir á fleiri pal-
estínsk skotmörk eftir heimför Pow-
ells. „Við berum engan kala til utan-
ríkisráðherrans. Við getum aðeins
sagt að Sharon stóð sig vel í því að
spilla friðarför hans.“
Ísraelskir embættismenn sögðu
hins vegar að Arafat ætti alla sök á
því að friðarumleitanir Powells fóru
út um þúfur því hann hefði neitað að
afneita ofbeldi, framselja hryðju-
verkamenn eða lofa að beita sér að
alefli fyrir friði.
„Það sem Powell sagði í raun var
þetta: ábyrgðin hvílir augljóslega á
Palestínumönnum, það er undir
þeim sjálfum komið að ofbeldi þeirra
linni,“ sagði Zalman Shoval, ráðgjafi
Sharons í utanríkismálum. „Það
kemur því ekki á óvart að friðarför
Powells skyldi misheppnast, því
þetta samræmist einfaldlega ekki
áformum Arafats.“
„Hefur misst áhrifavald sitt“
Yossi Sarid, leiðtogi helsta stjórn-
arandstöðuflokksins í Ísrael, Mer-
etz, gagnrýndi Powell fyrir að hafa
ekki náð vopnahléssamkomulagi og
taka vel í tillögu Sharons um að efnt
yrði til friðarráðstefnu með þátttöku
Ísraela, Palestínumanna og arab-
ískra grannríkja. „Ef Bandaríkja-
menn ætla að undirbúa og stjórna
ráðstefnunni eins og friðarumleitun-
um Powells væri betra að þeir gæfu
hugmyndina um ráðstefnuna upp á
bátinn strax.“
Sarid bætti við að stjórn Bush
hefði „misst áhrifavald sitt“ meðal
Ísraela og Palestínumanna. Til að
snúa sig út úr vandanum þyrfti
Bandaríkjastjórn að knýja fram
lausn, sem byggðist á því að Ísraelar
drægju allt herlið sitt frá svæðum
Palestínumanna gegn því að komið
yrði á friði, „eða gefa frá sér þá hug-
sjón að bjarga hinum frjálsa heimi
frá ofstæki bókstafstrúarmanna“.
Aðferð Powells dugði ekki
Powell kenndi Ísraelum og Palest-
ínumönnum um þráteflið á síðasta
blaðamannafundi sínum í Jerúsalem
áður en hann hélt til Egyptalands.
Hann sagði að vopnahlé væri óhugs-
andi meðan Ísraelsher væri á palest-
ínsku svæðunum og Palestínumenn
yrðu að „komast að þeirri niður-
stöðu, eins og allir aðrir, að hryðju-
verkunum verður að linna“.
Joseph Alpher, ísraelskur sér-
fræðingur í varnarmálum, sagði að
þessi aðferð dygði ekki til að knýja
Sharon og Arafat til að fallast á til-
slakanir. „Powell reyndi aðeins að
telja öllum hughvarf og það dugar
engan veginn núna,“ sagði hann.
„Við þurfum pólitískar tilslakanir af
hálfu Sharons til að fá tilslakanir af
hálfu Arafats í öryggismálum. Hvor-
ugur leiðtoganna er með raunhæfa
stefnu í friðarmálum, þannig að
nauðsynlegt er að taka í hnakka-
drambið á þeim og skella hausunum
saman.“
Alpher sagði að Powell þyrfti að
leita eftir aðstoð arabaríkja og Evr-
ópusambandsins til að beita Arafat
þrýstingi með því að hóta að hætta
fjárhagslegri aðstoð og öðrum stuðn-
ingi við heimastjórnina. Hann þyrfti
einnig að þrýsta á stjórn Ísraels með
því að seinka fjárhagsaðstoð Banda-
ríkjastjórnar vegna nokkurra verk-
efna og gagnrýna stefnu Sharons op-
inberlega.
„Þetta hefur áhrif á almenning í
Ísrael,“ sagði Alpher. „Leiðtogi Ísr-
aels veit að þegar öflugasti banda-
maður landsins refsar honum missir
hann stuðning almennings.“
Þótt árangurinn hafi verið harla
lítill ræðst það á næstu dögum og
vikum hvort friðarförin hafi verið al-
gjörlega til einskis. Sendimenn
Bandaríkjastjórnar eiga að halda
friðarumleitunum áfram og Bush
hyggst senda George Tenet, yfir-
mann bandarísku leyniþjónustunnar
CIA, til Mið-Austurlanda, hugsan-
lega í næstu viku.
Powell kvaðst ætla að íhuga tillögu
Sharons um að efnt yrði til ráðstefnu
í Mið-Austurlöndum en ekki hefur
enn verið ákveðið hvað hún eigi að
snúast um. Leiðtogar arabaríkja
hafa tekið tillögunni fálega og segj-
ast ekki ætla að taka þátt í ráðstefn-
unni nema meginmarkmiðið verði að
semja um stofnun sjálfstæðs Palest-
ínuríkis. Sharon vill hins vegar að
ráðstefnan einskorðist við málefni
sem varða samstarf ríkjanna í Mið-
Austurlöndum.
Bandarískir embættismenn segja
að Bush hyggist taka sér góðan tíma
til að ákveða hvort rétt sé að efna til
ráðstefnu í Mið-Austurlöndum. Lík-
legt er að afstaða forsetans skýrist á
fimmtudaginn kemur þegar hann
ræðir við krónprins Sádi-Arabíu,
Abdullah, en hann hefur lagt fram
friðartillögur sem víða hafa fengið
mikinn hljómgrunn. Krónprinsinn
vill að Ísraelar afsali sér landsvæð-
um sem þeir hertóku í sex daga
stríðinu 1967, fundin verði lausn á
vanda palestínskra flóttamanna og
að Ísraelar samþykki stofnun Pal-
estínuríkis með höfuðstað í Jerúsal-
em. Í staðinn verði bundinn endi á
átökin og arabaríkin taki upp eðlileg
samskipti við Ísrael og viðurkenni
tilverurétt þess.
Arabaríkin láti meira
að sér kveða
Hátt settur bandarískur embætt-
ismaður sagði að Bush hygðist meðal
annars beita sér fyrir því að araba-
ríkin láti meira að sér kveða í tilraun-
unum til að koma á friði milli Ísraela
og Palestínumanna.
„Krónprinsinn mun segja forset-
anum að leysa þurfi vandamálið
strax og að Sádi-Arabar reiði sig á að
Bandaríkin geri það,“ sagði Judith
Kipper, sérfræðingur í málefnum
Mið-Austurlanda hjá bandarísku
rannsóknarstofnuninni Center for
Strategic and International Studies.
„Ástandið er óþolandi og farið að
ógna stöðugleikanum í þessum
heimshluta.“
Stjórn Bush á upphafs-
reit eftir friðarförina
Jerúsalem, Washington. Los Angeles Times, AP.
Reuters
Palestínumenn ganga framhjá rústum flóttamannabúða í Jenín á Vesturbakkanum.
’ Ástandið er verranúna en fyrir
friðarför Powells ‘
Ariel Sharon og Yasser
Arafat virðast ekki sýta
það mjög að friðarför
Colins Powells skyldi
hafa farið út um þúfur
og Bandaríkjastjórn
virðist engu nær um
hvernig knýja eigi fram
tilslakanir sem duga til
að afstýra enn meiri
blóðsúthellingum í
Mið-Austurlöndum.
SEXTÁN lögreglumenn fórust í gær
er jarðsprengja sprakk undir bíl
þeirra í Grosní, höfuðborg Tsjetsjníu.
Gerðist þetta á sama tíma og Vladímír
Pútín, forseti Rússlands, var að lýsa
því yfir, að eiginlegum hernaðarað-
gerðum í landinu væri lokið.
Lögreglumennirnir voru Tsjetsj-
enar hliðhollir stjórninni í Moskvu en
skæruliðar beita oft fjarstýrðum jarð-
sprengjum í baráttunni gegn yfirráð-
um Rússa. Ekki er vitað hvort um það
var að ræða eða hvort sprengingin
var hugsuð sem eins konar svar við
ræðu Pútíns á þingi í gær. Þá sagði
hann, að eiginlegum hernaðaraðgerð-
um í Tsjetsjeníu væri lokið og tími til
kominn að huga að uppbyggingu í
landinu.
Pútín sagði, að ekki skipti öllu máli
hve skæruliðarnir væru margir, held-
ur hvar þeir væru.
Sprengja
banaði 16
Grosní. AP.
FJÓRIR kanadískir hermenn biðu
bana og átta særðust þegar banda-
rísk herþota varpaði fyrir mistök
sprengjum á þá þar sem þeir voru
við æfingar nærri Kandahar í Afgan-
istan á miðvikudag. Að sögn fulltrúa
kanadíska hersins eru tveir hinna
særðu í lífshættu.
Hvorki Kanadamenn né Banda-
ríkjamenn gátu útskýrt hvað olli
mistökunum. „Við skiljum engan
veginn hvernig þetta gat gerst. Vafa-
laust taldi flugmaðurinn sig vera að
varpa sprengjum á einhverja aðra,“
sagði Raymond Henault, hershöfð-
ingi í her Kanada. Bætti hann því við
að flugmaður bandarísku herþot-
unnar hefði ekki verið þátttakandi í
æfingum Kanadamannanna.
Henault sagði að kanadísku her-
mennirnir hefðu verið við æfingar
um 16 km suður af bækistöðvum sín-
um í Kandahar þegar bandaríska
herþotan, sem var af gerðinni F-16,
tók að varpa á þá sprengjum. Var um
að ræða svæði sem afmarkað hefur
verið sem æfingasvæði fyrir erlend-
ar hersveitir, sem hafst hafa við í
Afganistan undanfarna mánuði í
tengslum við baráttu Bandaríkja-
manna gegn hryðjuverkamönnum.
Fjórir Kan-
adamenn féllu
fyrir mistök
Washington. AP.
NORSKA alþýðusambandið hefur
hvatt Norðmenn til að sniðganga ísr-
aelskar vörur og nokkrir þingmenn
jafnaðarmanna í Svíþjóð hafa hvatt
til þess sama.
Auk þess að hvetja fólk til að
kaupa ekki ísraelska vöru hefur
norska alþýðusambandið skorað á öll
verkalýðsfélög í landinu að nota 1.
maí til að sýna samstöðu með palest-
ínsku þjóðinni. Þá biður það Norð-
menn um að hafa engin samskipti við
sendiráð Ísraels í Ósló og fara ekki
til landsins nema um sé að ræða
hjálparstarf.
Norska stjórnin er andvíg opin-
beru viðskiptabanni á Ísrael og sam-
tök verslunarinnar í Noregi segjast
munu fylgja hinni opinberu stefnu að
því leyti. Kom þetta fram í Aften-
posten í gær.
Í Svíþjóð hafa 12 þingmenn jafn-
aðarmanna skorað á almenning að
sniðganga ísraelska framleiðsluvöru
og síðastliðinn laugardag birtu 34
kunnir Svíar áskorun um það sama í
Dagens Nyheter. Meðal þeirra var
sænski biskupinn Claes-Bertil Ytt-
erberg.
Um 62.000 manns tóku þátt í skoð-
anakönnun, sem sænska blaðið Aft-
onbladet gekkst fyrir meðal lesenda
sinna, og af þeim kváðust 69% ætla
að hætta kaupum á ísraelskri vöru.
Sniðganga
ísraelsk-
ar vörur
♦ ♦ ♦
♦ ♦ ♦