Morgunblaðið - 05.05.2002, Blaðsíða 11

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 5. MAÍ 2002 11
mynnið, ef það er talið raunhæft, þá
væri hægt að byggja þarna nýja og
fallega miðborgarbyggð með íbúðum
á efri hæðum húsa en mikil spurn er
eftir nýju íbúðarhúsnæði í miðborg-
inni. Þarna mætti einnig koma fyrir
kvikmyndahúsi, listaháskóla og fleiri
stofnunum sem ekki hefur verið rúm
fyrir í miðbænum. Þá værum við á
þessu svæði ekki aðeins að byggja
tónlistarhús heldur heilt hverfi í
kringum tónlistarhúsið sem nyti góðs
af þeirri miklu fjárfestingu og öfugt.“
Pétur segir að miklu bygginga-
magni mætti koma fyrir á svæðinu ef
menn gæfu sér réttar forsendur.
„Þarna mætti líka koma fyrir hafn-
sækinni starfsemi að hluta til eins og
aðstöðu fyrir Landhelgisgæsluna og
e.t.v. aðstöðu fyrir ferðamenn, svo
dæmi séu tekin.“
Pétur telur að vinningstillaga að
tónlistarhúsi tengi húsið ekki nógu
vel við aðra hluta miðborgarinnar.
„Samkeppnin um húsið hét Hug-
myndasamkeppni um skipulag mið-
borgar og hafnarsvæðis. Eins og
samkeppnin var dæmd og útfærð í
skilmálum þá snerist hún að mínu
mati aðallega um að koma ráðstefnu-
og tónlistarhúsi fyrir á lóð Faxaskála.
Vinningstillagan tók ekki á miðborg-
arþætti málsins þ.e. að tengja tónlist-
arhúsið miðborginni. Í vinningstillög-
unni er gert ráð fyrir neðanjarð-
argöngum fyrir gangandi fólk frá
tónlistarhúsinu sem koma upp á móts
við þar sem „Bæjarins bestu“ eru
núna. Geirsgatan er látin halda sér og
ekkert gert til að láta hið ytra um-
hverfi tónlistarhússins vera aðlað-
andi. Mér finnst að tónlistar- og ráð-
stefnuhúsið eigi að vera samvaxið
borginni á þann hátt sem ég hef lýst
hér að framan.“
Þörf á tengingu í umferðarstokk
Trausti Valsson skipulagsfræðing-
ur hefur í mörgu álíka skoðun á bein-
um tengslum hins nýja svæðis á
Austurbakka við Kvosina og Pétur.
Hann bendir á að verkfræðileg úttekt
hafi verið gerð á því árið 1992 að
grafa umferðarstokk ofan í uppfyll-
inguna í Miðbakka. Nú standi til að
taka athafnasvæði Slippsins undir
íbúðabyggð og er þar gert ráð fyrir
nokkrum uppfyllingum. Þá væri upp-
lagt að halda áfram með stokkinn frá
Miðbakka fyrir framan Slippinn og
yfir á uppfyllingarnar vestur á
Granda. Með þessu þyrfti hvorki að
breikka né flytja Mýrargötu. En
samkvæmt núverandi hugmyndum
myndi Mýrargatan verða fjögurra
akreina og liggja í gegnum mitt
Slippsvæðið sem lækkaði mjög verð-
mæti lóða og fasteigna á því svæði og
gerði þetta tilvonandi íbúðasvæði
minna aðlaðandi vegna hávaða og
mengunar. Trausti leggur áherslu á
að í væntanlegri samkeppni um
Slippsvæðið og í útfærslu á tónlistar-
og ráðstefnuhúsi sé þessi möguleiki
tekinn inn í en ekki útilokaður. Hins-
vegar telur hann að þessi fram-
kvæmd megi bíða í nokkur ár eða
þangað til uppfyllingarnar stóru við
ÞETTA eru svo óljós hug-tök að það er engin leiðfyrir venjulegt fólk aðátta sig á því við hvað er
átt,“ sagði Gestur. „Almennt er
þannig umræða ekki á mjög
traustum grunni, sama hvort tal-
að er um stjórnmálamenn eða
marga sem fást við skipulag. Til
dæmis vilja allir „efla miðborg-
ina“, en þá er ef til vill rétt að
spyrja hvað menn meina ná-
kvæmlega með því? Eins og stað-
an er í dag er víst sama hvað gert
er. Það er varla annað hægt en að
„efla“ miðborgina. Fagleg nálgun
þessa máls felst hins vegar í að
skilgreina vandamálin þannig að
allir viti við hvað er átt. Ákveða
síðan að taka á þeim í tiltekinni
röð og ná mælanlegum árangri
innan ákveðins tíma. Þannig fáum
við skýr markmið og takmörk.“
Gestur segir að þétting byggð-
ar sé ekki bara jákvæð, hún geti
líka haft neikvæðar hliðar. „Það
er ákveðið samhengi á milli nýt-
ingarhlutfalls á lóð og umhverf-
isgæða annars vegar og bygging-
ar- eða framkvæmdakostnaðar
hins vegar. Ef halda á umhverf-
isgæðunum stöðugum, en auka
nýtingarhlutfallið, verður það
ekki gert nema framkvæmdin
verði miklu dýrari. Oft skilja
menn þetta ekki og það kemur yf-
irleitt niður á gæðum umhverf-
isins.“
Önnur neikvæð hlið er hugs-
anleg verðfelling eldri fasteigna.
Séu leyfðar nýbyggingar í göml-
um hverfum, sem eru mikið frá-
brugðnar byggðinni sem fyrir er,
er hætt við að verð á eldri fast-
eignum þar í kring falli. Gestur
segir að séu gömul hús endurnýj-
uð, eða rifin og ný byggð, eins og
hugmyndir eru um við Laugaveg
og í Kvosinni geti það haft um-
talsverð áhrif á íbúasamsetningu.
Í mörgum þessum gömlu húsum
býr fátækt fólk sem fær mikil-
væga vinnu í næsta nágrenni. „Ef
þú endurbyggir þetta allt saman
þá hækkar leigan eða verðið og
þetta fólk hrekst í burtu, eins og
hefur gerst í Grjótaþorpinu, þar
sem ég á heima. Þetta fólk flytur
oft í úthverfin þar sem enga vinnu
er að fá. Þessar neikvæðu hliðar
og fjölmargar aðrar þarf að skoða
vandlega áður en farið er að tala
um þéttingu sem einhverja alls-
herjarlausn. Þétting byggðar er
mjög vandmeðfarin ef hún á að
hafa jákvæð heildaráhrif, enda
getur það ekki verið æskilegt
hlutverk skipulags að ganga á
lögvarðan rétt fólks, verðfella
fasteignir eða hrekja fátæklinga á
flótta úr gömlum hverfum. Siða-
reglur skipulagsfræðinga leggja
þeim þær skyldur á herðar að
hugsa fyrst og fremst um hags-
muni almennings, en því er alls
ekki þannig farið með marga aðra
sem vinna við skipulag.“
Vantar umhverfismat þéttbýlis
Gestur sagði að það væru held-
ur ekki almennilega nútímaleg
vinnubrögð að borg og ríki gerðu
samkomulag um fjárfestingu í
tónlistarhúsi, ráðstefnumiðstöð
og hóteli í gamla bænum upp á 6
til 10 milljarða án þess að meta
áður áhrif framkvæmdarinnar á
aðliggjandi byggð. Allar svona
stórframkvæmdir hefðu umtals-
verð áhrif. Til væri aðferðarfræði
til að meta slík áhrif nokkuð ná-
kvæmlega og þá er líka yfirleitt
reynt að bæta þeim skaðann sem
verða fyrir neikvæðum áhrifum.
Aðalatriðið er að vita hver þessi
áhrif verða áður en bindandi
ákvarðanir eru teknar, eins og í
venjulegu umhverfismati, til þess
að draga úr hættu á alvarlegum
mistökum og ná almennri sátt um
fyrirhugaðar framkvæmdir.
En er hætta á að allar þær
framkvæmdir sem rætt er um í og
við miðbæ Reykjavíkur geti lækk-
að verð á fasteignum sem fyrir
eru á þessu svæði? „Þær geta sér-
staklega lækkað verð húsa sem
eru næst þessum framkvæmdum.
Erlendis hafa menn þróað aðferð-
ir til þess að taka á þessum mál-
um, en við erum varla komin svo
langt að ræða þetta. Íslensk
skipulagslög segja að ef þú mót-
mælir ekki skipulagi innan tilskil-
ins frests hafir þú firrt þig bóta-
kröfurétti. Svo er alltaf verið að
breyta skipulaginu og almenning-
ur sem á fasteignir áttar sig oft
ekkert á þessu.“
Gestur var inntur álits á hug-
myndum starfshóps
um breytingar á
Laugavegi og Banka-
stræti. „Mér þykir
það nú ekki mjög
traustvekjandi, mán-
uði fyrir kosningar,
þegar margir hópar
hafa verið að vinna
deiliskipulag af þessu
svæði, að þá fari for-
maður skipulags-
nefndar fyrir kaup-
manni og embættis-
mönnum borgarinnar
um Laugaveginn og
breyti því skipulagi
sem búið er að vinna.
Enda spyr fólk: Hvað kemur
næst? Það er grundvallaratriði í
skipulagsmálum að þar ríki
ákveðin festa. Ekki eitt í dag og
annað á morgun. Allir sem eru að
fjárfesta, kaupa íbúðir eða fram-
kvæma á þessu svæði taka mið af
þeim ramma sem skipulag mynd-
ar við sínar ákvarðanir. Það er
líka vert að spyrja hvort aðgerðir,
sem menn halda að geti leitt til
þess sem kallað er „að efla miðbæ
Reykjavíkur“, til dæmis tónlistar-
og ráðstefnuhús, dugi til? Ég er
þeirrar faglegu skoðunar að þær
einar og sér dugi því miður ekki.
Ég skil heldur ekki tilganginn
með þeirri hugmynd að ætla að
byggja bílastæði undir Tjörninni
sem hugsanlega munu kosta 5–10
milljónir af almannafé, hvert
stæði.“
Gestur telur að það skipti meg-
inmáli að mynda jákvæðar ytri
aðstæður fyrir frekari þróun mið-
borgarinnar. Nú séu of litlir
byggingarmöguleikar í miðborg-
inni og nágrenni til þess að hún
geti orðið lífvænleg og keppt við
aðra miðbæi á höfuðborgarsvæð-
inu og auk þess vanti sambærileg
bílastæði og betri umferðar-
tengsli eins og t.d. yfir Skerja-
fjörð. En má skilja það svo að
miðbænum og Kvosinni sé ekki
viðbjargandi?
Gestur segir ekki svo vera –
„en ég held að til þess að þessi
miðbær geti orðið virkilega „lif-
andi“ þurfi að skapa hér umtals-
verða byggingar- eða fram-
kvæmdamöguleika. Nokkrar
tillögur í nýafstaðinni samkeppni
um hafnarsvæðið sýndu hvernig
það væri hægt.“
Skortur á heildarstefnu
Gestur óttast að tónlistarhúsið
verði einangrað frá miðbænum,
líkt og eyja í umferðarhafinu.
„Mér og mörgum öðrum fannst
það vera gullið tækifæri að nota
samkeppnina og þessa fram-
kvæmd til að taka á
skipulagsvanda
þessa svæðis, sem
verðlaunatillagan
gerir því miður ekki
og opna frekari
byggingarmögu-
leika.“
En eru ekki mögu-
leikar að gera það í
sátt við verðlaunatil-
löguna?
Gestur segir að
miklu þurfi að
breyta til þess. „Áð-
ur en farið verður út
í fleiri samkeppnir
þarna, eins og um
Mýrargötusvæðið, tel ég æskilegt
að borgaryfirvöld móti ákveðnari
stefnu um hvað þau vilja sjá hér í
miðbænum. Annað en að „efla
miðbæinn“. Ef stjórnmálamenn
skilgreina hvað þeir vilja þá á
skipulagsfræðin yfirleitt leiðir til
að ná þeim markmiðum. Ef hönn-
uðir og skipulagsfræðingar eru
hins vegar að keppa um mark-
miðin sjálf er aldrei að vita hvað
út úr því kemur. Þetta á ekki síst
við yfirstandandi samkeppni um
ráðuneytisbyggingar á svokölluð-
um stjórnarráðsreit.“
En er eitthvað sérstakt hægt
að gera til að hleypa nýju lífi í
miðborgina? „Ég held að það sé
mjög æskilegt að þarna verði t.d.
fleiri hágæða íbúðir, skrifstofur
og sérverslanir fyrir alla þessa
stórkostlegu íslensku hönnuði
sem við eigum. Svoleiðis starf-
semi á tvímælalaust að vera í
miðbæ höfuðborgarinnar. Hún
myndi hjálpa til að draga fólk að
og breikka viðskiptavinahópinn
sem kemur niður í miðbæ. Það
þarf líka að skilgreina betur hvað
sé æskilegt hlutverk þessa svæð-
is. Ég hef t.d. ekki séð miðbæ í
neinni höfuðborg þar sem er
starfsemi eins og í Kolaportinu,
án þess að ég hafi nokkuð á móti
Kolaportinu í sjálfu sér. Þetta er
samt ein dýrasta lóðin á Íslandi
og spurning hvort hún sé ekki
betur nýtt öðruvísi, og aðliggjandi
svæði í heild, sem er mjög illa
nýtt núna.
Ef þetta á að vera miðborg höf-
uðborgar Íslands þurfum við að
auka gæði á öllum sviðum, ekki
bara með andlitslyftingu á göt-
unum þótt það sé í sjálfu sér
ágætt. Það þarf að gera svæðið
svo eftirsóknarvert fyrir einstak-
linga og fyrirtæki að menn sláist
um að komast þangað. Ef þetta er
sett á oddinn býður skipulags-
fræðin upp á leiðir að því mark-
miði. Ég hef trú á að það sé
hægt.“
Hagsmunir almennings
Gestur Ólafsson, arkitekt og skipulagsfræðingur,
sagði að þótt margt hefði þróast í rétta átt í
skipulagsmálum væri umræðan oft ekki nógu
markviss eða fagleg. Til dæmis notkun hugtak-
anna „framtíðarsýn“ eða „að efla miðborgina“.
Gestur Ólafsson
Reykjavík sem menningar- og ráðstefnuborg.
Það er mín skoðun að verðlaunatillagan úr
hugmyndasamkeppni sem Reykjavíkurborg
gekkst fyrir um svæðið leysi vel það marg-
breytilega samspil sem henni var ætlað og
tenging með neðanjarðar göngugötu undir
Geirsgötu tryggir gott aðgengi og flæði milli
miðborgar og hafnar sem er svo mikilvægt.
Öll þau mál sem hér hafa verið nefnd eru lið-
ur í því að efla og styrkja miðborg Reykjavíkur
og treysta hana í sessi sem miðstöð menningar,
stjórnsýslu, ferðaþjónustu, verslunar og við-
skipta.“
Í kosningastefnu okkar sjálfstæðismanna er
fjallað ítarlega um miðborgina. Við ætlum með
öflugu átaki að treysta mannlíf í miðborginni og
gera hana fjölskylduvæna á ný. Þetta ætlum við
að gera með markvissu uppbyggingarstarfi, til
dæmis með því að tryggja að friðunaráform
komi ekki í veg fyrir eðlilega uppbyggingu og
þróun. Markmið okkar er að sætta sjónarmið
friðunar og uppbyggingar í gamla miðbænum á
raunhæfan og markvissan hátt með samhæfðri
heildarskipulagningu svæðisins. Við leggjum
áherslu á að fjölga íbúum í miðborginni og
treysta forsendur verslunar og annarrar at-
vinnustarfsemi. Við ætlum að treysta stoðir
miðborgarinnar með þekk-
ingarþorpi á suðurvæng
hennar í Vatnsmýrinni og
ráðstefnu- og tónlistarhúsi
á norðurvæng hennar við
höfnina. Við ætlum ekki að
raska Víkurkirkjugarði til
að tryggja aðgang að forn-
minjum við Aðalstræti. Við
ætlum að endurskilgreina
samstarf við hagsmuna-
aðila og hugsanlegra fjár-
festa í tengslum við framtíðaruppbyggingu mið-
borgarinnar. Við ætlum að setja á laggirnar nýtt
miðborgarfélag með nýju umboði og ábyrgð. Við
ætlum að tryggja betri hreinlætis- og salern-
isaðstöðu fyrir almenning í miðborginni og auka
lýsingu gatna og mannvirkja. Í samráði við
rekstraraðila æltum við að færa nektardans-
staðina út fyrir miðborgarmörkin. Þá viljum við
kanna forsendur fyrir rekstri miðborgarstrætós
sem tekur 20–25 manns í sæti.
Til að fjölga íbúum í miðborginni er nauðsyn-
legt að þétta byggð og það var fyrir frumkvæði
sjálfstæðismanna í borgarstjórn að ákveðið var
að háhýsi skyldu rísa á svonefndum Eimskips-
reit við Skúlagötu, en Eimskip sýndi þar gott
frumkvæði gagnvart borgaryfirvöldum. Við lít-
um einnig þannig á að Slippsvæðið eigi að nýtast
sem best fyrir íbúabyggð. Þá fögnum við fram-
taki Bolla Kristinssonar, kaupmanns í Sautján,
sem varð til þess, að ný viðhorf hafa fengið að
ráða við skipulag við Laugaveginn og hafa nú
verið kynntar skynsamlegri hugmyndir um það
efni en áður. Ég er þeirrar skoðunar að huga
eigi betur en gert hefur verið að tengingu og
flæði milli ráðstefnu- og tónlistarhúss og mið-
borgarinnar. Gamla hafnarsvæðið á að nýta eins
mikið í þágu hafnarstarfsemi og unnt er en einn-
ig til að tengja mannlíf í miðborginni sem mest
við höfnina. Borgarlíf verður mjög skemmtilegt,
þar sem vel tekst til við slík tengsl.
Reykjavíkurflugvöllur verður óbreyttur í
Vatnsmýrinni til 2016, um það sömdu Ingibjörg
Sólrún Gísladóttir borgarstjóri og Sturla Böðv-
arsson samgönguráðherra. Tillaga R-listans um
eina braut, austur/vestur braut frá 2016 til 2024
er markleysa að mati sérfræðinga og flugráðs. Á
næsta kjörtímabili verður að komast að varan-
legri niðurstöðu um flugvallarmálið eftir 2016 og
munum við í því skyni beita okkur fyrir við-
ræðum við ríkisvaldið og aðra hagsmunaaðila
um skipulag í Vatnsmýrinni og fá þar aukið
landrými undir blandaða byggð, án þess að veg-
ið verði að flugöryggi eða gengið gegn hags-
munum Reykjavíkur og landsbyggðarinnar í
samgöngumálum.
Ætlum að
treysta mannlíf
í miðborginni
Björn Bjarnason, D-lista
Björn
Bjarnason
„Ég held að flestir Reykvíkingar vilji sjá ið-
andi mannlíf með öflugu athafna- og menn-
ingarlífi í miðbænum og næsta nágrenni.
Það þarf að finna milliveg milli uppbygg-
ingar og verndunarsjónarmiða við Lauga-
veginn þannig að verslun geti blómstrað
þar, einkum þegar ofar dregur á Laugaveg-
inum og í nágrenni hans.
Verndunarsjónarmiðin
eru meira ríkjandi þegar
kemur nær Stjórnarráðs-
húsinu og Bernhöftstorf-
unni og afar mikilvægt er
að viðhalda reisn og
myndugleik Menntaskól-
ans í Reykjavík.
Í Kvosinni eru flestar
elstu byggingar borgar-
innar og í nágrenni land-
námsbæjarins við Aðalstræti úir allt og grú-
ir af fornleifum þegar þar er stungið niður
skóflu. Þarna þarf að fara varlega og gæta
þess að tengja nútíð og framtíð við fortíð
með hliðsjón af menningarverðmætum, sem
sum hver eiga eftir að vera mikilvægur þátt-
ur í vexti og viðgangi menningartengdrar
ferðaþjónustu. Fyrirætlanir um bílastæða-
kjallara á þessu svæði t.d. á horni Túngötu
og Aðalstrætis voru út í hött og flýtir og
flaustur hafði síðan næstum valdið því að
landnámsbærinn sem fannst undir Aðal-
stræti 16 yrði nánast falinn í þröngum hót-
elkjallara. Eftir tillöguflutning minn í borg-
arstjórn 15. nóvember á sl. ári var horfið frá
þessu og málin eru í betri farvegi. Uppbygg-
ing í anda gamallar götumyndar við Að-
alstræti fellur að mínum hugmyndum. Það
Ólafur F. Magnússon, F-lista
Ólafur F.
Magnússon
Víkingasafn myndi
vekja áhuga