Morgunblaðið - 05.05.2002, Blaðsíða 30

LISTIR
30 SUNNUDAGUR 5. MAÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Í heimildarmyndinni Samræða
um kvikmynd, sem frumsýnd var á
kvikmyndahátíðinni Reykavík
shorts & docs, setjast þeir Ari
Halldórsson og Hákon Már Odds-
son að samræðum við kvikmynda-
gerðarmanninn og skáldið Þorgeir
Þorgeirson. Um er að ræða tæp-
lega stundar-
langa kvikmynd
sem byggist á
samtali við Þor-
geir um feril
hans og kvik-
myndalistina al-
mennt, jafn-
framt því sem
sýnd eru brot úr
nokkrum af
kvikmyndaverk-
um leikstjórans.
Er hér um
einkar verðugt
umfjöllunarefni
að ræða, þar
sem Þorgeir var
á ýmsan hátt
brautryðjandi á
sviði kvik-
myndagerðar á
Íslandi, ekki síst
hvað varðar listrænan metnað og
skapandi tengsl við samtímahrær-
ingar í evrópskri kvikmyndagerð.
Þorgeir nam kvikmyndagerð við
kvikmyndaskólann í Prag (FAMU)
á árunum 1959-62 en hafði áður
unnið hjá franska sjónvarpinu í
París. Í umræddri heimildarmynd
segir Þorgeir aðspurður frá því
fagumhverfi sem við honum blasti
sem ungum og hugsjónaríkum
kvikmyndagerðarmanni. Í hárfín-
um og hreinskilnum tilsvörum Þor-
geirs býr ekki aðeins næm afstaða
hans til listmiðilsins og eigin
verka, heldur jafnframt skörp
greining á íslenskri smáþjóðarsál,
sem helst vill aðeins sjá óskamynd-
ina af sjálfri sér. Sláandi eru afdrif
metnaðarfulls kvikmyndaverkefnis
um íslenskan sjávarútveg sem Þor-
geir hóf að vinna með stuðningi
sjávarútvegsráðuneytisins árið
1972, en varð að hætta við vegna
þess hversu „óheflaða“ mynd hann
dró upp af þessari aðalatvinnu-
grein okkar Íslendinga. Þegar
sýnd eru brot úr fyrsta hluta verk-
efnsins, sem tekinn er upp á sigl-
ingu með línubát á vetrarvertíð,
verður manni þó ljóst að þar hefur
mögulegt snilldarverk um íslensk-
an veruleika verið kæft í fæðingu.
Er þar skipt milli stórbrotinna at-
riða er minna á stundum á sjáv-
armyndir Gunnlaugs Schevings, og
hverdagslegri stunda þar sem
skipstjóri pantar súpukjöt, kinda-
hakk (eða hakk bara) og mjólk fyr-
ir bátinn. Önnur brot úr myndum
Þorgeirs eru jafn heillandi, ekki
síst úr Að byggja (1967) og Maður
og verksmiðja (1968) en sú síð-
arnefnda er eina kvikmynd Þor-
geirs sem hann leyfir sýningar á í
heild sinni.
Umgjörð Samræðu um kvik-
mynd er að öðru leyti mjög einföld
og markast fyrst og fremst af
þeirri forsendu að um samræður
sé að ræða. Þannig er ekki verið að
búa til umgjörð um Þorgeir sem
slíkan, aðeins miðla reynslu hans
og sýn á hugarfar og list. Hnökrar
hafa slæðst inn hvað lýsingu á
spyril varðar og í byrjun virkar
formið dálítið stirt. En samtalið
sjálft er svo ríkt, að myndin verður
stórmerkileg fyrir vikið.
Ríkar samræður
KVIKMYNDIR
Háskólabíó, Reykjavík shorts
& docs
Stjórn: Hákon Már Oddsson og
Ari Halldórsson. Framleiðandi:
Leshús og Fossafélagið Títan, 2002.
SAMRÆÐA UM KVIKMYND
Heiða Jóhannsdóttir
Þorgeir Þorgeirson ræðir um kvikmyndagerð í heim-
ildarmyndinni Samræða um kvikmynd.
ALLIR helstu
prentmiðlar Þýska-
lands minntust ald-
arafmælis Halldórs
Laxness þann 23.
apríl með ítarlegum
greinum um hann.
Tilefnið var einnig
að á afmælisdeg-
inum sendi forlag
skáldsins þar í
landi, Steidl Verlag,
frá sér sérstaka há-
tíðarútgáfu á helstu
verkum Halldórs í
11 bindum, Söguna
af brauðinu dýra
með vatns-
litamyndum eftir Sarah Kirsch og
ævisögu Halldórs Laxness eftir
Halldór Guðmundsson, Halldór
Laxness. Leben und Werk. Í
Frankfurter Rundschau sagði
meðal annars að verk Halldórs
Laxness væru „stórfengleg“ og
gagnrýnandi Der Spiegel ritaði
að á bak við bók Halldórs Guð-
mundssonar um skáldið byggju
„vandaðar rannsóknir“.
Heimsbókmenntir frá ystu
mörkum heimsbyggðarinnar
Hermann Wallmann gagnrýn-
andi, Frankfurter Rundschau,
skrifar að þótt Halldór sé einn
þeirra Nóbelsverðlaunahafa í
bókmenntum sem almenningur
þekki kannski ekki mjög vel hafi
skipulögð heildarútgáfa Steidl í
umsjón Huberts Seelows fært
Þjóðverjum „stórfengleg verk“.
Halldór sé höfundur sem „þrátt
fyrir sín pólitísku, heimspekilegu
og trúarlegu umskipti var alltaf
sjálfum sér trúr og átti því alltaf
á hættu að verða skipað í sveit,
honum gerðar upp skoðanir eða
ýtt út í kuldann“. Hann harmar
þó að enn hafi ekki allt höfund-
arverkið verið þýtt á þýsku og í
vikublaðinu Die Zeit tekur Frid-
helm Rathjen í sama streng og
spyr af hverju Salka Valka sé
ekki komin út í endurskoðaðri
þýskri þýðingu, því að með henni
hafi Halldór „gengið inn í heims-
bókmenntirnar“. Hins vegar sé
nóg fyrir þýska lesendur að hafa
af því sem komið er: „Þetta eru
heimsbókmenntir, skrifaðar af
þeirri einbeitni sem aðeins er á
færi lítilla sveitastráka frá ystu
mörkum heimsbyggðarinnar sem
óvart lentu í bókum.“
Greinarhöfundum verður einn-
ig tíðrætt um andlegar
umbyltingar Halldórs
Laxness og kynni hans
af bókmenntum og
hugmyndastraumum
20. aldar. Í sérhefti
Berlínarblaðsins Tag-
eszeitung skrifar Dirk
Shünemann að Halldór
hafi „etið allt sem að
kjafti kom í bók-
menntum“ og hafi ver-
ið maður sem „las ekki
Marx, skildi að því er
virðist ekki Freud, var
á stundum efafullur
kaþólikki, á stundum
ofursannfærður, var
sósíalisti og taóisti, heimsborgari
og ættjarðarvinur, hrokafullur
spjátrungur jafnt sem umboðs-
maður hinna smáðu, nútímalegur
hefðarsinni“. Og í Welt am Sonn-
tag segir Susanne Kunckel að
Halldór hafi verið „sér á báti alla
sína ævi, hann fylgdi sínum eigin
krókaleiðum“.
Langar að fagna
með Laxness
Allir greinarhöfundar vitna til
hinnar nýju ævisögu Halldórs
Guðmundssonar í skrifum sínum
og í Frankfurter Allgemeine Zeit-
ung rekur Tilman Spreckelsen
ævi og verk Laxness með hjálp
hennar og segir að þótt ævisagan
sé stutt, ekki nema um 200 síður,
sé þar dregið upp lífshlaup hans
„á frábærlega nákvæman hátt“.
Der Spiegel fjallar sérstaklega
um ævisöguna og segir Halldór
Guðmundsson lýsa „kollsteyp-
unum“ í lífi Halldórs Laxness á
„afar læsilegan hátt“ og að baki
búi „vandaðar rannsóknir“. Die
Zeit segir að það sé „hressandi
hvernig [Halldór Guðmundsson]
lýsi hroka Laxness á yngri árum
jafnt sem smásmuguhætti áróð-
ursmannsins síðar á ævinni“ og
það sé „sannfærandi hvernig
hann sýnir fram á samhengið
milli lífshlaups skáldsins og til-
urðar verkanna“. Greinarhöf-
undur Frankfurter Rundschau er
ekki síður hrifinn af myndunum
af Halldóri Laxness sem fylgja
ævisögunni: „Þar er mynd af ný-
krýndum Nóbelsverðlaunahaf-
anum með sigursveig af hvít-
klæddum sænskum stúdínum í
kringum sig sem er svo geðþekk
að mann langar þegar í stað til að
fagna með honum.“
Þýskir fjöl-
miðlar hylla
Laxness
Halldór Laxness
Tónlistarskóli Garðabæjar,
salur Málmblásarahópur frá
Tónlistarskóla Reykjanes-
bæjar heldur tónleika kl. 16.
Fram koma eldri nemendur
Tónlistarskóla Reykjanes-
bæjar og saman stendur hóp-
urinn af níu hljóðfæraleik-
urum undir stjórn Davids
Nootebooms. Á dagskránni
verða verk eftir Susato, Moz-
art, Handel, Mendelsohn og
fleiri. Einnig verður frumflutt
á Íslandi verkið Melody with
Echo eftir Robin Holloway
fyrir tvö trompet.
Trompetleikarar eru Margeir
Hafsteinsson og David Noote-
boom. Aðgangur er ókeypis.
Víðistaðakirkja Lúðrasveit
Tónlistarskóla Hafnarfjarðar
heldur vortónleika kl. 14. Þar
koma fram A, B og C sveitir
skólans auk léttsveitar sem
stofnuð var í haust og er sam-
vinnuverkefni Tónlistarskóla
Hafnarfjarðar og Tónlistar-
skóla Garðabæjar. Tveir ein-
leikarar koma fram á tónleik-
unum.
Flutt verður allt frá klassískri
tónlist til swing- og salsa-
tónlistar í big-band-stíl.
Stjórnendur eru Stefán Ómar
Jakobsson og Edward Fred-
riksen.
Eftir tónleikana er hin árlega
kaffisala Foreldrafélags lúðra-
sveitarinnar og allur ágóði
rennur í ferðasjóð.
Foreldrafélag lúðrasveit-
arinnar hefur nýlega fengið
styrk frá Ungu fólki í Evrópu
til að taka á móti blásarasveit
frá Jülich í Þýskalandi í ágúst
nk.
Mánudagur
Félagsheimili Þingeyrar
Vormót tónlistarnema á Þing-
eyri verður kl. 20. Þar koma
fram tónlistarnemar frá Ísa-
firði, Súðavík, Flateyri, Suður-
eyri og Þingeyri, allt nem-
endur í Tónlistarskóla
Ísafjarðar.
Á tónleikunum verður ein-
leikur og dúettar á ýmis hljóð-
færi s.s. píanó, flautur, saxó-
fón, harmónikku, fiðlu og selló,
en einnig koma fram ýmsir
samleikshópar og hljómsveitir.
Í DAG