Morgunblaðið - 26.05.2002, Blaðsíða 32

32 SUNNUDAGUR 26. MAÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
26. maí 1992: „Frá alda öðli
hefur söfnunarhneigðin fylgt
manninum; viljinn til að varð-
veita minjar og vitneskju um
liðna tíð; vitneskju um þróun
mannkynsins og samfélags-
ins. Söfn af ýmsum gerðum,
sem geyma margs konar
menningarleg verðmæti og
minjar um fyrri tíma lífs- og
atvinnuhætti, hafa lengi verið
eins konar gluggi líðandi
stundar til fortíðar; til menn-
ingar, lista og lífshátta lið-
innar tíðar þar sem rætur
samtímans liggja.“
26. maí 1982: „Fyrir fjór-
um árum vann Alþýðuflokk-
urinn glæsilegan sigur og þá
gengu ýmsir forystumenn
hans fram fyrir skjöldu og
lýstu því yfir, að nýtt tímabil
væri hafið í stjórnmálalífinu á
Íslandi, hinn nýi tími myndi
meðal annars hafa það í för
með sér, að gengið yrði af
Sjálfstæðisflokknum dauð-
um. Líklega er það fyrir áhrif
frá þessum ótímabæru yf-
irlýsingum, sem Sigurður E.
Guðmundsson lét eins og
hann væri að greiða Sjálf-
stæðisflokknum náðarhöggið
í kosningabaráttunni í
Reykjavík. Hann sagðist vera
að verja lýðræðið gegn „lýð-
ræðisfjandsamlegum alræð-
issinnum“ Sjálfstæðisflokks-
ins – næðu sjálfstæðismenn
meirihluta að nýju. Jafnaðist
sá atburður á við innrás Var-
sjárbandalagslandanna í
Prag 1968 að mati Sigurðar
E. Guðmundssonar.“
Fory s tugre inar Morgunb laðs ins
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
K
OSNINGABARÁTTA fer
fram í fjölmiðlum að tals-
verðu leyti og e.t.v. í
meiri mæli en áður,
a.m.k. hvað varðar aug-
lýsingar framboðslist-
anna. Í sveitarstjórnar-
kosningunum, sem standa
enn þegar sunnudagsblað Morgunblaðsins
kemur úr prentun, á þetta a.m.k. áreiðanlega
við um baráttuna fyrir borgarstjórnarkosning-
arnar í Reykjavík. Í smærri sveitarfélögum er
líklega enn möguleiki á því fyrir flokkana að
vera meira og minna í beinum samskiptum við
meginhluta kjósenda. Í borgarsamfélagi eins og
Reykjavík verða framboðin hins vegar að hluta
til að treysta á fjölmiðla til að koma stefnu-
málum sínum á framfæri við almenning.
Kosningabaráttan hefur þannig skipað stóran
sess á síðum Morgunblaðsins undanfarnar vik-
ur. Í fyrsta lagi er þar um að ræða umfjöllun
ritstjórnar blaðsins um baráttuna í fréttum og
greinum. Í öðru lagi eru greinar, sem frambjóð-
endur eða stuðningsmenn framboðslistanna
skrifa í blaðið. Í þriðja lagi eru svo auglýsingar,
sem framboðin kaupa í blaðinu.
Hlutlægni í
fréttaflutningi
Fyrir hverjar kosn-
ingar undanfarinn
hálfan annan áratug
eða svo hafa komið
fram staðhæfingar um að Morgunblaðið gæti
ekki hlutlægni í fréttaflutningi af kosningabar-
áttunni. Framan af komu þessar fullyrðingar
fyrst og fremst frá vinstrimönnum, en á seinni
árum hafa þær jafnframt heyrst frá sjálfstæð-
ismönnum. Þessar fullyrðingar eru oft settar
fram í hita leiksins, en þegar betur er að gáð
eiga báðir aðilar jafnerfitt með að finna hald-
bær rök fyrir því að eitthvað annað en fagleg
sjónarmið ráði í fréttaflutningi blaðsins. Auðvit-
að ber á það að líta að það er fréttamat rit-
stjórnar Morgunblaðsins, sem ræður því hvaða
atriði af t.d. kosningafundi eða úr umræðum í
borgarstjórn fá mest vægi í blaðinu. Það eru
ekki alltaf þau atriði, sem viðkomandi stjórn-
málamaður hefði viljað leggja mesta áherslu á.
En það er engin leið að halda því fram að með
fréttamati sínu eða fréttaflutningi hafi Morg-
unblaðið t.d. dregið taum annars hvors stóra
framboðsins í borgarstjórnarkosningunum,
Reykjavíkurlistans eða Sjálfstæðisflokksins.
Raunar hafa leiðtogar beggja framboða fengið
tækifæri til að leggja áherslu á meginatriðin í
stefnu sinni í ýtarlegum viðtölum í blaðinu, auk
þess sem stefnuskrá beggja framboðslista var
birt í heild á síðum Morgunblaðsins.
Frambjóðendur og stuðningsmenn Reykja-
víkurlistans hafa á stundum haldið því fram í
kosningabaráttunni að Morgunblaðið væri að
elta forystumenn framboðsins með óþægilegum
spurningum um mál, sem engu skiptu í kosn-
ingabaráttunni. Slíku var til dæmis haldið fram
varðandi málefni fyrirhugaðrar líkamsræktar-
stöðvar við Laugardalslaug. Þar var spurt mjög
eðlilegra spurninga um það verklag, sem hefði
verið viðhaft af hálfu borgaryfirvalda við að út-
hluta dýrri lóð á eftirsóttum stað og hvernig
hefði verið komið fram gagnvart fyrirtækjum,
sem sóttust eftir henni. Lesendur Morgun-
blaðsins, skattgreiðendur í Reykjavík, áttu að
sjálfsögðu fullan rétt á þeim upplýsingum. Hins
vegar urðu fréttirnar fleiri en búast hefði mátt
við, vegna þess að einatt vakti málflutningur
borgarfulltrúa Reykjavíkurlistans í málinu nýj-
ar spurningar, sem eðlilegt þótti að leita svara
við.
Fleiri dæmi af þessu tagi komu upp í kosn-
ingabaráttunni; um mál, sem borgarfulltrúum
meirihlutans þótti óþægilegt að þurfa að svara
fyrir og þeir skildu ekki hvers vegna væru að
koma upp nú. Í sumum tilfellum var auðvitað
um það að ræða að Morgunblaðið fékk ábend-
ingar frá einstaklingum, sem töldu að á þá hefði
verið hallað í samskiptum við borgina og kann-
aði þá hvernig í þeim málum lægi. Sem dæmi
má nefna söguna af samskiptum foreldra leik-
skólabarns við borgarkerfið, en það tók hjónin
meira en tvö ár að fá leiðréttingu sinna mála.
Að sjálfsögðu eru mál af þessu tagi fréttnæm
og eðlilega er leitað til þeirra, sem borið hafa
pólitíska ábyrgð á þeim, um svör og skýringar.
Myndi það ekki fremur teljast gagnrýni vert ef
blaðið lægi á upplýsingum um slík mál fram yf-
ir kosningar?
Af hálfu stuðningsmanna Sjálfstæðisflokks-
ins hefur verið gagnrýnt að Reykjavíkurlistinn
fengi alltof mikið rými í fréttum blaðsins og
hafa menn þeirri gagnrýni til stuðnings vitnað í
samantektir um það hversu margar fréttir hafi
birst í blaðinu, þar sem fjallað er um frambjóð-
endur R-listans annars vegar og frambjóðend-
ur D-listans hins vegar. Aukinheldur hefur ver-
ið vitnað til vísindalegrar talningar á myndum
af borgarstjóranum í blaðinu.
Nú er það svo að Morgunblaðið hefur gætt
þess mjög að í fréttaflutningi af kosningafund-
um, vinnustaðaheimsóknum og öðrum viðburð-
um í kosningabaráttunni sé fyllsta jafnræðis
gætt á milli stóru framboðanna, jafnframt í
myndbirtingum frá atburðum sem tengjast
kosningabaráttunni beint. Aftur á móti verður
ekki litið framhjá því að Reykjavíkurlistinn er
við völd í borginni og það þýðir óhjákvæmilega
að fleiri fréttir birtast þar sem forystumenn
hans koma við sögu. Annars vegar eru t.d.
fréttir af skóflustungum, hornsteinalagningum
og borðaklippingum, sem alltaf eru tíðar rétt
fyrir kosningar, sama hver situr við völd. At-
burðir af þessu tagi eru að sjálfsögðu frétt-
næmir. Hin hliðin á málinu er sú að rétt fyrir
kosningar koma ævinlega upp mál, sem eru erf-
ið viðfangs fyrir valdhafana og þeir þurfa að
svara fyrir.
Þeir, sem fara með völdin á hverjum tíma,
hvort heldur er í ríkisstjórn eða borgarstjórn,
eru alltaf meira til umfjöllunar í fjölmiðlum en
stjórnarandstaðan, hvort sem þeir eru að baða
sig í ánægju almennings með nýtt og glæsilegt
mannvirki eða svara fyrir mál, þar sem gerð
hafa verið mistök eða komið hefur fram
óánægja hjá almenningi. Einföld leit í gagna-
safni Morgunblaðsins leiðir í ljós að tíðni frétta,
þar sem nöfn einstakra stjórnmálamanna koma
fyrir, fer algerlega eftir því hvort viðkomandi
er í stjórn eða stjórnarandstöðu á hverjum
tíma.
Þótt fréttaflutningur Morgunblaðsins af
kosningabaráttunni hafi þannig eingöngu
byggst á eðlilegu fréttamati og faglegum sjón-
armiðum heldur blaðið áfram að lýsa í ritstjórn-
argreinum afstöðu sinni til manna og málefna
og hefur gert það í kosningabaráttunni. Hins
vegar tekur blaðið afstöðu til hvers máls fyrir
sig og hefur ekki, frekar en í undanförnum
sveitarstjórnar- og þingkosningum, lýst stuðn-
ingi við neinn stjórnmálaflokk.
Opinn vett-
vangur fyrir
skoðanaskipti
Morgunblaðið er
löngu orðið opinn
vettvangur fyrir
skoðanaskipti þeirra,
sem láta sig þjóðmál-
in einhverju varða,
hvar í flokki sem þeir standa. Með því að dag-
blöðum hefur á undanförnum árum fækkað, ber
blaðið enn meiri ábyrgð en fyrr á því að gera
þar öllum jafnhátt undir höfði. Í aðsendum
greinum geta frambjóðendur og stuðningsmenn
þeirra komið stefnu sinni og boðskap á fram-
færi við kjósendur milliliðalaust og dregið fram
þau atriði, sem þeir sjálfir kjósa. Morgun-
blaðinu berst gífurlegur fjöldi aðsendra greina
af öllu tagi og þar sem pláss í blaðinu er eðli-
lega takmarkað þurfa greinarhöfundar stund-
um að bíða dögum saman eftir birtingu, stund-
um jafnvel vikum saman. Blaðið hefur hins
vegar á undanförnum vikum lagt mikla áherslu
á að þeir, sem skrifa greinar tengdar kosninga-
baráttunni, fái góða þjónustu og skjóta birt-
ingu, helst innan nokkurra daga frá því að
greinin berst blaðinu.
Reyndar brá svo sérkennilega við að í þessari
kosningabaráttu komu í fyrsta sinn um árabil
fram ásakanir um að Morgunblaðið mismunaði
fólki eftir stjórnmálaskoðunum við birtingu að-
sendra greina. Ingvar Sverrisson, kosninga-
stjóri Reykjavíkurlistans, hélt því fram í grein
sem birtist hér í blaðinu sunnudaginn 5. maí sl.
að ritstjórn Morgunblaðsins hefði með „vali“
sínu á greinum orðið til þess að í blaðinu dag-
inn áður birtust sex greinar eftir nafnkunna
sjálfstæðismenn, en aðeins ein grein, þar sem
mál voru reifuð út frá sjónarhóli Reykjavík-
urlistans. Jafnframt gagnrýndi Ingvar að af
þessum sex greinum sjálfstæðismanna hefðu
fimm fjallað um fjármál Reykjavíkurborgar,
þótt komið hefði fram í skoðanakönnun að kjós-
endur settu önnur mál á oddinn, til að mynda
skóla- og leikskólamál og skipulagsþróun borg-
arinnar.
„Morgunblaðið er gríðarlega öflugur fjölmið-
ill og því hljótum við að gera til hans ríkar kröf-
ur um fagmennsku og óhlutdrægni, ekki síst í
aðdraganda kosninga. Hér fyrr á árum þótti
ekkert tiltökumál þótt Morgunblaðið beinlínis
gengi erinda Sjálfstæðisflokksins á landsvísu
og í sveitarstjórnarmálum, en á seinni árum
hefur það markað pólitískri afstöðu bás í leið-
urum og öðrum ritstjórnargreinum. Þessi þró-
un hefur verið í takt við kröfur tímans og hefur
styrkt mjög stöðu blaðsins sem fjölmiðils. Það
VERÐSKULDAÐAR
VIÐURKENNINGAR
Þau tíðindi sem bárust fráBandaríkjunum á föstudag, umað íslenski dansarinn, danshöf-
undurinn og listræni stjórnandinn,
Helgi Tómasson, hefði verið sæmdur
heiðursdoktorsnafnbót við Juilliard-
listaháskólann í New York, koma ekki
á óvart. Helgi hefur á rúmlega fjög-
urra áratuga dansferli sínum í Banda-
ríkjunum skapað sér sess sem einn
mesti og mikilvirkasti listamaður á
sviði listdans þar vestra.
Íslendingar þekkja Helga öðru
fremur fyrir það seinni tíma afrek
hans að koma San Fransisco ballett-
flokknum í fremstu röð bandarískra
dansflokka á örfáum árum. Hann
gjörbreytti þar með ímynd elsta ball-
ettflokks Bandaríkjanna sem um ára-
bil hafði verið lítið áberandi og ekki
talinn líklegur til stórræða á sviði
danslistarinnar.
Það er líklega óhætt að segja að Ís-
lendingar hafi á sínum tíma ekki
skynjað með jafn sterkum hætti hlut-
verk Helga og mikilvægi hans sem
eins fremsta karldansara Bandaríkj-
anna. Joseph W. Polisi, rektor Juill-
iard-háskólans minnti hins vegar á
það hlutverk Helga þegar hann
sæmdi hann heiðursdoktorsnafnbót-
inni á föstudag: „Sem einn örfárra
dansara er sköruðu fram úr bæði í
ballettum Jeromes Robbins og
Georges Balanchines varðst þú þess
heiðurs aðnjótandi að báðir sköpuðu
dansverk sérstaklega fyrir þig. Fág-
un hreyfinga þinna og útfærsla
þeirra, tvinnuð saman við meðfædda
sköpunargáfu og tæran stíl, komu þér
á stall sem einum stórkostlegasta
listamanni þinnar kynslóðar. Og það
er einmitt fyrir tilstuðlan þessara list-
rænu gilda, og staðfestu þinnar við að
virða þau, sem ferill þinn sem stjórn-
anda og danshöfundar hefur einnig
verið jafn fullkominn og raun ber
vitni,“ sagði Polisi.
Þótt fréttaflutningur af fádæma
góðri frammistöðu Helga sem dans-
ara á sjöunda og áttunda áratug síð-
ustu aldar hafi ekki borist okkur Ís-
lendingum jafn skjótt og oft og tilefni
gaf til, barst hann almenningi í
Bandaríkjunum fljótt og örugglega.
Ein manneskja hefur öðrum fremur
átt sérstakan þátt í að koma frammi-
stöðu hans til skila til almennings.
Framlag hennar fékkst viðurkennt í
vikunni þegar Ólafur Ragnar Gríms-
son, forseti Íslands sæmdi hana ridd-
arakrossi hinnar íslensku fálkaorðu.
Anna Kisselgoff, aðaldansgagnrýn-
andi stórblaðsins The New York Tim-
es hefur fylgst með dansferli Helga
Tómassonar í Bandaríkjunum nánast
frá upphafi og telur hann einn fjög-
urra bestu karldansara 20. aldarinn-
ar.
Í samtali við Morgunblaðið fyrir
tveimur árum sagði Anna frá því þeg-
ar hún sá Helga dansa fyrst í New
York árið 1964: „Ég tók strax eftir
honum í hópi dansaranna. Hreyfingar
hans voru svo stílhreinar og sterkar
að hann gat ekki farið fram hjá mér.“
Upp frá þessu fylgdist hún grannt
með frammistöðu þessa unga Íslend-
ings sem hlotið hafði þjálfun í Kaup-
mannahöfn og „dansaði ávallt af ör-
yggi og fullkomnun,“ eins og hún
orðar það sjálf.
Forseti Íslands þakkaði Önnu Kiss-
elgoff fyrir framlag hennar til ís-
lenskrar danslistar við orðuveit-
inguna, en framlag hennar við að
koma frammistöðu Helga til skila til
almennings verður seint ofmetið. Auk
þess er velgengni Helga ómetanleg
hvatning til íslenskra listamanna sem
hafa hug á að feta sömu braut. Forset-
inn fór fögrum orðum um frammi-
stöðu Helga og sagðist meðal annars
telja að hann væri, ásamt Halldóri
Laxness, mesti listamaður sem Ísland
hefði fætt af sér á tuttugustu öldinni.
Þetta eru stór orð, eins og forsetinn
benti sjálfur á, en engu að síður er
ánægjulegt að heyra forseta lýðveld-
isins tala með þessum hætti um lista-
mann í listgrein sem í gegnum tíðina
hefur mætt hvað minnstum skilningi
hér á landi. Listdans hefur aldrei náð
þeim verðskuldaða stalli og hylli al-
mennings hérlendis sem hann hefur
beggja vegna Atlantshafsins. Flestir
af okkar færustu listdönsurum hafa
dansað meirihluta ferils síns erlendis
og fjárframlög ríkisins til greinarinn-
ar voru lengi vel lítil sem engin. Á síð-
ustu árum hefur þó rofað til á þessu
sviði hérlendis og danslistin sækir sí-
fellt í sig veðrið. Það er vonandi að
viðurkenningar þær sem fulltrúum
listdansins, þeim Helga og Önnu, voru
veittar í vikunni verði hvatning til
þess að enn betur verði stutt við bakið
á þessari göfugu listgrein hér á landi.