Morgunblaðið - 26.05.2002, Blaðsíða 33

MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 26. MAÍ 2002 33
er mikið umhugsunarefni og um leið sorglegt ef
nú hefur verið ákveðið að hverfa aftur til hinna
fyrri tíma,“ sagði Ingvar Sverrisson.
Þessi grein var send blaðinu án þess að kosn-
ingastjórinn hefði fyrir því að kynna sér hvern-
ig í málinu lá og byggðist þar að auki á furðu-
legum misskilningi á því hvernig opinn
umræðuvettvangur á borð við greinasíður
Morgunblaðsins virkar. Í athugasemd blaðsins
við greinina sagði: „Undanfarna daga hefur
mun meira borist blaðinu af greinum frá fram-
bjóðendum og stuðningsmönnum Sjálfstæðis-
flokksins í Reykjavík en frá frambjóðendum og
stuðningsmönnum Reykjavíkurlistans. Þegar
greinum var raðað í laugardagsblað lágu fyrir
tvær greinar frá stuðningsmönnum R-lista en á
annan tug frá stuðningsmönnum D-lista. Önnur
greinin frá stuðningsmönnum R-lista þurfti að
bíða birtingar fram yfir helgi vegna þess að
greininni fylgdi ekki mynd og ekki var búið að
útvega mynd af greinarhöfundi.
Morgunblaðið gætir fyllsta jafnræðis í birt-
ingu aðsendra greina, en það þýðir ekki að það
seinki birtingu greina frá D-lista ef fáar greinar
berast frá stuðningsmönnum R-lista eða öfugt.
Það væri í ósamræmi við þá stefnu blaðsins að
vera opinn vettvangur fyrir skoðanaskipti.
Þvert á móti fá báðir sömu þjónustu.
Morgunblaðið getur heldur ekki sagt grein-
arhöfundum fyrir verkum um val á umfjöll-
unarefni eða stungið undir stól greinum, sem
fjalla um tiltekin málefni í kosningabaráttunni.
Engin breyting hefur orðið á þeirri stefnu
blaðsins að taka ekki pólitíska afstöðu í frétta-
skrifum eða í birtingu aðsendra greina og það
er fráleitt af kosningastjóra Reykjavíkurlistans
að gefa annað í skyn.“
Að fengnum þessum svörum heyrðist ekki
meira af þessari gagnrýni kosningaskrifstofu
Reykjavíkurlistans. Hins vegar jókst framboðið
af greinum frá frambjóðendum og stuðnings-
mönnum R-listans snarlega.
Kosninga-
greinaflóðið
Þar er svo komið að
einum helsta vandan-
um, sem snýr að
þeim opna umræðu-
vettvangi, sem Morgunblaðið býður upp á, ekki
síst í aðdraganda kosninga. Greinaskrif fram-
bjóðenda og stuðningsmanna þeirra eru a.m.k.
að hluta til þaulskipulögð. Ekki virðist alltaf
lögð mest áhersla á efnisinnihaldið, heldur fyrst
og fremst að nógu margar greinar eftir stuðn-
ingsmenn viðkomandi framboðs séu í blaðinu
dag hvern. Auðvitað má ekki setja alla undir
sama hatt í þessu efni. Greinar efstu manna á
framboðslistunum eru t.d. oft efnismiklar og
með nýjum upplýsingum. Með þeim fara fram
raunveruleg skoðanaskipti á milli framboðs-
lista. Hins vegar er alltof algengt að greinar
stuðningsmanna séu fullar af margtuggnum
klisjum og bæti engu við umræðuna.
Á síðustu dögum kosningabaráttunnar varð
alveg ljóst að fjöldi þessara greina var kominn
út í algerar öfgar, eins og varla hefur farið
framhjá lesendum. Blaðið heldur fast við þá
stefnu að hafna ekki birtingu kosningagreina,
svo lengi sem almenns velsæmis er gætt, en
varð að auka mjög pláss undir aðsendar grein-
ar. Lausleg talning leiðir í ljós að í þessari síð-
ustu viku kosningabaráttunnar birtust á fimm
dögum 269 aðsendar greinar tengdar kosning-
unum á samtals um 79 blaðsíðum. Til fróðleiks
má geta þess að af þessum greinum voru 50
skrifaðar til stuðnings Reykjavíkurlistanum og
52 til stuðnings Sjálfstæðisflokknum í Reykja-
vík. Samanlagt eru þetta um 154 dálkmetrar í
blaðinu. Og þetta er fyrir utan aðsend bréf til
blaðsins og Velvakandapistla, sem tengjast
kosningunum.
Menn hljóta að spyrja sig hvort það þjóni
einhverjum tilgangi fyrir framboðin að skrifa
þetta gríðarlega textamagn. Það er t.d. ekki
sennilegt að margir hafi ráðið við að lesa allt
aukablað Morgunblaðsins á föstudag, þar sem
birtar voru 115 kosningagreinar á 32 síðum og
raunar líklegt að það bitastæða, sem flaut með,
hafi týnst í öllum þessum orðaflaumi. Stjórn-
málaflokkarnir hljóta að velta því vandlega fyr-
ir sér fyrir næstu kosningar hvort önnur vinnu-
brögð séu ekki vænlegri til árangurs, vilji menn
koma boðskap sínum til skila til kjósenda í að-
sendum greinum.
Kosningabar-
áttan og
auglýsingarnar
Hin leiðin, sem fram-
boðin eiga beint og
milliliðalaust að kjós-
endum, er í gegnum
auglýsingar. Öndvert
við aðsendar greinar
þurfa framboðin vitaskuld að greiða fyrir aug-
lýsingarnar, en á móti kemur að þar hefur aug-
lýsandinn fulla stjórn á framsetningu boðskap-
arins bæði í orðum og myndum og staðsetningu
í viðkomandi fjölmiðli. Auglýsingar framboð-
anna í Reykjavík hafa verið mest áberandi í að-
draganda kosninganna nú. Sjálfstæðisflokkur-
inn fór fyrr af stað en Reykjavíkurlistinn og
hefur verið mun ötulli við að koma boðskap sín-
um á framfæri í auglýsingum. Eftir því sem lið-
ið hefur á kosningabaráttuna hefur R-listinn þó
gert sér far um að svara D-listanum um hæl og
hafa auglýsingarnar því að nokkru leyti verið
eins og kappræða.
Til vitnis um hið mikla auglýsingaflóð fyrir
kosningarnar má nefna að í dag, laugardag,
hefur Sjálfstæðisflokkurinn keypt auglýsingar
á samtals 34,65 blaðsíðum eða 67,5 dálkmetra í
blaðinu. Fyrsta auglýsingin birtist í lok mars
og sú síðasta á kjördag. Auglýsingaherferðin
fór rólega af stað, en náði hámarki á lokasprett-
inum. Frá sunnudegi til laugardags birtust aug-
lýsingar flokksins á 14,09 síðum og náðu því yf-
ir 27,4 dálkmetra.
Reykjavíkurlistinn hefur farið hægar í sak-
irnar í auglýsingamálum á síðum Morgunblaðs-
ins. Í kosningabaráttunni nú birti R-listinn aug-
lýsingar samanlagt á 22,43 síðum eða 43,7
dálkmetrum frá því sú fyrsta birtist 13. apríl og
fram á kjördag. Á sama tímabili birtust auglýs-
ingar D-lista á 31,09 blaðsíðum og námu 60,6
dálkmetrum. Auglýsingaherferð R-listans í
blaðinu hófst fyrir alvöru síðustu vikuna fyrir
kosningar og frá sunnudegi til laugardags birt-
ist rétt tæpur helmingur þeirra auglýsinga,
sem framboðið birti í blaðinu, eða samtals ell-
efu síður, sem samsvarar 21,4 dálkmetrum. Á
lokasprettinum var því mun meira jafnræði
með stóru framboðunum í Reykjavík, hvað aug-
lýsingar í Morgunblaðinu snertir, en hafði verið
vikurnar á undan.
Í kosningunum 1998 var mun minni munur á
framboðunum en nú. Þá birtust auglýsingar frá
Sjálfstæðisflokknum samanlagt á 18,45 blaðsíð-
um, sem er um þriðjungi minna en í síðustu
vikunni fyrir kosningarnar nú einni saman.
Fyrir fjórum árum birti R-listinn auglýsingar
samanlagt á 15,2 blaðsíðum.
Í þessum útreikningum eru vitaskuld ótaldar
auglýsingar í öðrum fjölmiðlum, enda hefur
Morgunblaðið ekki upplýsingar handbærar um
birtingar annars staðar. Því er erfitt að segja
til um það með vissu hvort áherslur og tíðni
birtinga hafi verið með sama hætti í öllum fjöl-
miðlum, þótt það sé sennilegt.
Sérfræðingar í auglýsinga- og markaðsmál-
um hamra iðulega á mætti auglýsinganna rétt
eins og hægt sé að tryggja niðurstöðu í kosn-
ingum bara með því að auglýsa nógu mikið. Í
Bandaríkjunum er því haldið fram að eigi að
veðja á sigurvegara sé einfaldast að reikna út
hver hafi mest fé á milli handanna til að leggja í
kosningabaráttuna. Vitaskuld er ekki hægt að
afskrifa þátt peninganna og áhrif auglýsing-
anna í kosningabaráttu. Ef hins vegar auglýs-
ingar einar og sér væru það eina, sem máli
skipti til að sigra í kosningum, mætti ætla að
skoðanakannanir hefðu sýnt aðra skiptingu á
fylgi í Reykjavík en reyndin hefur verið. Ef lit-
ið er á þróun fylgis samkvæmt skoðanakönn-
unum hefur það verið sveiflukennt, en þó sóttu
sjálfstæðismenn á þar til viku fyrir kosningar
þegar fór að draga í sundur með framboðunum
á ný.
Það væri ákveðin gengisfelling á lýðræðinu
að segja að auglýsingar réðu úrslitum í kosn-
ingum rétt eins og enginn munur væri á því að
selja pólitíska stefnu og tannkrem. Málefnin
hljóta að vega þungt hvað sem umbúðunum líð-
ur og framsetningunni. Án trúverðugs mál-
staðar og málefna, sem varða hagsmuni kjós-
enda, væri auglýsingin lítils virði. Auglýsingar
eru hins vegar leið til þess að vekja athygli á
málefnum með mjög afgerandi hætti. Í kosn-
ingabaráttunni að þessu sinni tókst Sjálfstæð-
isflokknum að setja ákveðin mál á oddinn og
stjórna að miklu leyti umræðunni í kosninga-
baráttunni. R-listinn var iðulega í því hlutverki
að bregðast við, svara og taka afstöðu til þeirra
mála, sem D-listinn lagði áherslu á, í stað þess
að hrifsa frumkvæðið í umræðunni.
Í kjörklefanum þagna auglýsingarnar og
málflutningur frambjóðendanna hljóðnar. Þá er
það kjósandans að vinna úr öllum þeim upplýs-
ingum og fullyrðingum, sem á honum hafa dun-
ið undanfarnar vikur, og gera upp hug sinn.
Niðurstaðan liggur fyrir þegar talið er upp úr
kjörkössunum.
Morgunblaðið/Þorkell
Snæfellsjökull.
„Þeir, sem fara með
völdin á hverjum
tíma, hvort heldur
er í ríkisstjórn eða
borgarstjórn, eru
alltaf meira til um-
fjöllunar í fjöl-
miðlum en stjórn-
arandstaðan, hvort
sem þeir eru að
baða sig í ánægju al-
mennings með nýtt
og glæsilegt mann-
virki eða svara fyrir
mál, þar sem gerð
hafa verið mistök
eða komið hefur
fram óánægja hjá
almenningi.“
Laugardagur 25. maí