Morgunblaðið - 07.06.2002, Blaðsíða 18

FRÉTTIR
18 FÖSTUDAGUR 7. JÚNÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
semi til sparisjóðs Bolungarvíkur,
einungis ætti eftir að ganga frá
samningi við sparisjóðinn.
c) Stjórnarformaður tók ákvörð-
un, án nokkurs samráðs við stjórn
eða fyrrverandi forstjóra Byggða-
stofnunar, um að leita eftir samn-
ingsgerð við Sparisjóð Bolungar-
víkur. Í þessu sambandi ritaði
stjórnarformaðurinn bréf dags.
4.9. 2000 (fylgiskjal 12A). Ekki
verður séð að formaður hafi
haft heimildir til að hefja viðræð-
ur við Sparisjóðinn í Bolungarvík,
hvorki formlegar né efnislegar.
Engin stjórnarsamþykkt lá að
baki þessari ákvörðun stjórnar-
formanns að því er séð verður og
ekki verður séð að hann hafi form-
legar heimildir til að skuldbinda
stofnunina með þessum hætti.
d) Stjórnarformaður ræður sjálf-
ur lögfræðing, Eyvind Gunnars-
son, til að undirbúa málið án sam-
ráðs við forstjóra og án vitundar
stjórnar. Þetta staðfestir Guðjón
Guðmundsson, varaformaður
stjórnar.
Ekkert heyrðist frá formanni frá
ársfundi 3. júlí til 15. ágúst 2001 er
hann kom norður í annað skiptið eft-
ir flutning stofnunarinnar. Þegar
hann mætti hafði hann mest af öllu
áhuga á að vita hvers vegna ekki
væri búið að gera samning við Spari-
sjóð Bolungarvíkur. Forstjóri
reyndi að ræða þetta mál við hann
og útskýra þær upplýsingar frá
Sparisjóðabankanum að einhverjar
tæknilegar ástæður væru fyrir því
að Sparisjóðabankinn væri ekki
tilbúinn. Formaður lýsti undrun
sinni á að forstjóri tæki ekki frum-
kvæðið og gerði samning. Þá spurði
forstjóri hvers vegna hann legði
svona mikla áherslu á þetta, því
þetta væru eingöngu 1–2 störf sem
flyttust frá Sauðárkróki til Bolung-
arvíkur og að hluta til aftur til
Reykjavíkur! Þá kom skýringin:
Innheimtan var ekki aðalatriðið,
heldur það að peningarnir ættu að
fara til Bolungarvíkur, það er að
segja öll fjármálaumsýsla stofnunar-
innar, hér með talið bankareikning-
ar. Forstjóri svaraði þessu þannig,
að þetta væri allt annað en kynnt
hefði verið fyrir honum og sagðist
vilja taka af allan vafa um það, að
hann væri þessu algerlega andvígur.
Lagði forstjóri til að málið yrði tekið
upp til umræðu í stjórn, sem allra
fyrst. Formaður svaraði svo að þetta
yrði ekki rætt aftur í stjórninni, mál-
ið væri afgreitt þaðan og hann árétt-
aði að hann réði hvað yrði lagt fyrir
stjórn til umfjöllunar.
Hér með hófust ýfingar formanns
við undirritaðan og aðra starfsmenn
stofnunarinnar fyrir alvöru.
Forstjóri kannaði hvað stjórn
Byggðastofnunar hefur raunveru-
lega ákveðið og kemur þar í ljós: að
engin ákvörðun hefur verið tekin í
stjórn Byggðastofnunar um hvað
nákvæmlega á að flytja út úr stofn-
uninni, við hvaða fjármálastofnun
ætti að semja og hvenær þetta ætti
að koma til framkvæmda. Þeir
stjórnarmenn sem forstjóri hefur
spurt um málið hafa staðfest að eng-
in ákvörðun hafi verið tekin um
framkvæmd útfærslu verkefna frá
Byggðastofnun til fjármálastofnun-
ar. Þessir stjórnarmenn eru Orri
Hlöðversson, Guðjón Guðmundsson
varaformaður stjórnar, Arnbjörg
Sveinsdóttir, Drífa Hjartardóttir og
Örlygur Hnefill Jónsson. Menn hafa
almennt lýst undrun sinni á þessari
hugmynd.
Forstjóri óskaði eftir fundi með
Ríkisendurskoðanda um málið. Rík-
isendurskoðandi lýsti skoðun sinni
þannig: Að nauðsynlegt væri að mál-
ið yrði rætt innan stjórnar og ljúka
afgreiðslu á einhvern veg þar. Ráð-
lagði hann forstjóra eindregið að
taka málið upp í stjórninni þrátt fyr-
ir mótvilja formanns og e.t.v. að
skrifa minnisblað um málið. Ríkis-
endurskoðandi benti á, að forstjóri
bæri ábyrgð á að þetta væri fram-
kvæmanlegt, öruggt og að forstjóri
yrði að meta hagræði eða óhagræði
við þetta. Hann benti t.d. á að vafa-
samt væri, að Sparisjóður Bolung-
arvíkur hefði nægan styrk til að geta
sinnt þessu verkefni af öryggi.
Hinn 12. desember 2001 var hald-
inn fundur í stjórn Byggðastofnun-
ar. Á fundinum tók forstjóri málið
upp til umræðu í tengslum við dag-
skrárlið um skipulag stofnunarinn-
ar. Forstjóri ítrekaði að hann væri
andvígur hugmyndinni að skipta
stofnuninni upp og flytja hluta af
starfseminni til annarrar lánastofn-
unar og benti á að hann hefði ítrekað
gert stjórn grein fyrir afstöðu sinni í
málinu. Forstjóri sagði m.a. að það
þyrftu að vera skynsamleg rök fyrir
hendi svo að ákvörðun sem þessi
gæti verið tekin. Benti hann á að
þetta myndi veikja stofnunina veru-
lega, þessu fylgdi óhagræði í rekstri
og jafnvel óöryggi fyrir hann í að
geta borið ábyrgð á rekstri og fjár-
munum sem honum ber samkvæmt
skipunarbréfi. Óskaði forstjóri bók-
unar. Stjórnarmenn, almennt, voru
undrandi á þeirri hugmynd að flytja
ætti lánabókhald og fjármuni stofn-
unarinnar til Sparisjóðs Bolungar-
víkur. Engin niðurstaða fékkst í
málinu og fundurinn fór að mestu
leyti í upplausn.
Hinn 21. desember 2001 boðaði
Kristinn H. Gunnarsson stjórnarfor-
maður til fundar. Á fundinn voru
boðaðir Ásgeir Sólbergsson, spari-
sjóðsstjóri í Bolungarvík, og einn
fulltrúi frá Sparisjóðabankanum. Í
upphafi fundar gerði forstjóri at-
hugasemd við að ekki hefði verið
bókað eins og hann hafði óskað. Í
þessu sambandi lagði hann fram
skriflega bókun (fylgiskjal 13). Á
fundinum var Ásgeir Sólbergsson
spurður m.a. um hvaða verkefni
hefði verið rætt við hann að flutt
yrðu til Sparisjóðs Bolungarvíkur.
Svarið var skýrt:
1) Að fjármálin yrðu flutt til Spari-
sjóðsins og aðaltékkhefti Byggða-
stofnunar yrði þar.
2) Lánabókhaldið yrði flutt þangað.
3) Innheimtan yrði flutt þangað.
Við þetta setti menn hljóða á
fundinum. Forstjóri lagði fram til-
lögu þess efnis að gerð yrði athugun
á því, að hvaða marki gæti verið
hagkvæmt fyrir Byggðastofnun að
fela fjármálastofnun að sjá um
ákveðin verkefni og í hvaða mæli og
við hvaða fjármálastofnun hugsan-
lega væri hægt að semja. Að þessari
ahugun yrði lokið fyrir mitt ár 2002
(fylgiskjal 14). Stjórnarformaður
neitaði að taka tillöguna til af-
greiðslu.
Stjórnarformaður hefur fullyrt að
þessi starfsemi sem hann hugðist
flytja til Bolungarvíkur væri ekki út-
boðsskyld. Þetta hefur reynst vera
röng fullyrðing. Fyrir liggur úr-
skurður Ríkiskaupa dags. 17. apríl
2002 (fylgiskjal 15) um að þessi
starfsemi er útboðsskyld lögum
samkvæmt. Ráðherra, formanni og
varaformanni var strax sent ljósrit
af þessum úrskurði.
Af framangreindu má vera ljóst
að það liggur engin stjórnarsam-
þykkt fyrir um að gera samning við
Sparisjóðinn í Bolungarvík á þeim
grundvelli sem stjórnarformaðurinn
hefur beitt sér fyrir og því er því al-
gerlega hafnað að ég hafi ekki fram-
fylgt stjórnarsamþykkt varðandi
þetta mál. Í málinu liggur ekki fyrir
nein stjórnarsamþykkt, heldur ein-
göngu vilji eins stjórnarmanns.
Stjórn Byggðastofnunar er fjölskip-
að stjórnvald og samkvæmt 3. gr.
laga um Byggðastofnun byggjast
ákvarðanir stjórnar á afli atkvæða.
En jafnvel þótt lægi fyrir samþykki
stjórnar um að semja einhliða við
Sparisjóðinn í Bolungarvík án und-
angengins útboðs stangaðist slík
samþykkt á við lög um opinber inn-
kaup nr. 94/2001, en samkvæmt
grunnreglum stjórnsýslunnar verða
allar ákvarðanir stjórnar Byggða-
stofnunar að byggjast á heimild í
lögum.
6. Fullyrðingin er órökstudd. Skjal-
festur rökstuðningur stjórnarfor-
manns óskast vegna þessara fullyrð-
inga.
Þegar undirritaður var ráðinn for-
stjóri stofnunarinnar var, sem kunn-
ugt er, staða starfsmannamála í
uppnámi. Ákveðin var dagsetning á
flutningi stofnunarinnar til Sauðár-
króks, ekki hafði náðst samkomulag
við flest það starfsfólk sem sagt
hafði verið upp og átti að hætta í síð-
asta lagi 31.5. 2001. Allir þessir
starfsmenn áttu þó inni sumarleyfi
og uppsafnað frí í 6 vikur eða meira
og gátu því hætt fyrirvaralaust.
Þannig hætti lykilstarfsmaður til að
hefja störf hjá Landsbankanum.
Málið var komið í sjálfheldu, mála-
ferli, afar neikvæður vinnuandi og
brýnt að ráða inn nýtt starfsfólk.
Hér var um að ræða, að mati for-
stjóra, mjög alvarlega stöðu. Eldra
starfsfólkið gat fyrirvaralaust geng-
ið út og gersamlega lamað starfsemi
stofnunarinnar sem og allan undir-
búning flutnings.
Stofnunin býr við fullkomin, en
flókin, fjármála- og bókhaldskerfi,
er með þúsundir viðskiptavina og
milljarðaviðskipti á ári. Mat for-
stjóra var að hér var ekki verjandi
annað en að leysa þessa deilu hrein-
lega til að tryggja að ekki hlytust af
stærri vandamál og fjárhagslegt
tjón. Staðreyndin er sú, að forstjóri
beitti sér fyrir að samkomulag næð-
ist, sem að lokum tókst. Hér þurfti
skilning margra aðila, þar á meðal
Ríkisendurskoðanda, Ríkislög-
manns og iðnaðarráðuneytisins. Það
var ljóst að það þurfti að endur-
skipuleggja stofnunina vegna flutn-
ingsins og því voru ekki forsendur
fyrir að flytja stöðurnar óbreyttar
eins og málið var lagt upp í byrjun.
Því var tekin ákvörðun um að leggja
niður ákveðin störf í þeirri mynd
sem þau voru í og greiddi það fyrir
lausn málsins.
Öllum var ljóst að hér var einnig
um tæknilega útfærslu að ræða til
að framkvæma lausn á deilu og
forða stofnuninni undan verulegri
áhættu og skaða. Þá var einnig öll-
um ljóst, enda var um það rætt á
mörgum fundum, bæði stjórnar-
fundum Byggðastofnunar sem og
annars staðar, að manna þyrfti
stofnunina að nýju. Þetta vita allir
stjórnarmenn, ráðuneyti og þeir að-
ilar sem málið varðar. Þess vegna
var þá þegar, eftir að samkomulagið
hafði verið gert, settur kraftur í að
auglýsa eftir starfsfólki og hafist
handa um að ráða starfsfólk. Á fundi
stjórnar Byggðastofnunar 25.4. 2001
voru starfslok starfsfólks í Reykja-
vík svo og nýráðningar starfsfólks á
dagskrá (fylgiskjal 16). Varðandi ný-
ráðningar starfsfólks var gerð svo-
hljóðandi bókun:
„B) Nýráðningar starfsfólks.
Samþykkt var samhljóða, að nýir
starfsmenn verði ráðnir samkvæmt
kjarasamningi SÍB og bankanna,
eins og á við um þá starfsmenn, sem
fyrir eru hjá stofnuninni.
Forstjóri gerði grein fyrir við-
brögðum við auglýsingum eftir nýj-
um starfsmönnum.“
Allur ráðningarferillinn hefur
jafnóðum verið kynntur fyrir stjórn-
arformanni, stjórnarmönnum og á
stjórnarfundum. Meðal annars
hvaða stöður hefðu verið auglýstar,
hversu margar umsóknir bárust,
hvaðan umsóknir bárust og hver var
niðurstaða stofnunarinnar. Upplýs-
ingar hafa verið lagðar fyrir stjórn,
bæði skriflega og munnlega. Enginn
hefur nokkurn tíma haft athuga-
semdir við ráðningarnar, þvert á
móti hafa margir stjórnarmenn haft
orð á að vel hafi til tekist með ráðn-
ingarnar og lagt á það áherslu að
hraða því að fullmanna stofnunina.
Eðli síns vegna þurfti að ráða fólk í
áföngum, þannig að það tækist að
koma nýju fólki inn í störfin. Þetta
hefur þó verið afar krefjandi vinna
og ennþá er stofnunin ekki full-
mönnuð þrátt fyrir mikla útlána-
starfsemi með hertum kröfum í
vinnubrögðum, ný verkefni, t.d.
ábyrgðir vegna sauðfjárslátrunar og
fleira. Til dæmis er ennþá ómönnuð
staða forstöðumanns fyrirtækja-
sviðs. Þessu starfi hefur forstjóri
sinnt til viðbótar starfi forstjóra nú á
annað ár án þess að hafa fengið
nokkra þóknun fyrir þetta auka-
starf.
Starfsmannahald þróunarsviðs er
fjármagnað gegnum ríkisframlög,
mönnun er óbreytt frá fyrra ári, en
starfsmannahald við útlánastarf-
semi og önnur starfsemi af tekju-
afgangi af útlánastarfsemi sem er
sjálfberandi rekstur. Hér er stofn-
unin ennþá undirmönnuð.
Fullyrðingar um, að farið hafi ver-
ið út fyrir heimildir í mannaráðn-
ingum, eru ekki réttar, því ávallt
hefur verið leitast við að vera í fullu
samræmi við rekstrar- og starfs-
áætlun svo og afstöðu stjórnar í
þessum málum sem og öllum öðrum
málum.
Ég vil geta þess að eftir ákvörðun
stjórnar svo og verulegan þrýsting
frá stjórnarformanni var ráðinn
starfsmaður í Vesturbyggð, með að-
setur á Patreksfirði, til eins árs.
Verkefni starfsmannsins er að
stuðla að atvinnuuppbyggingu í
Vesturbyggð og Tálknafirði.
Auk þess ákvað stjórn á árinu
2001 að gerður skyldi samstarfs-
samningur við félagsmálaráðuneytið
um ráðningu atvinnu- og jafnrétt-
isfulltrúa. Einn starfsmaður er
starfandi með aðsetur á Blönduósi
og annar verður ráðinn síðar á þessu
ári og mun sá starfsmaður fá aðset-
ur á Austfjörðum.
7. Daginn fyrir stjórnarfundinn
hafði ég tilkynnt stjórnarformanni
að ég ætlaði að kveðja mér hljóðs í
upphafi stjórnarfundar og í fyrsta
lagi, að bera undir stjórnina hvort
stjórnin samþykkti að ég dreifði
drögum að ársreikningunum ásamt
bréfi Fjármálaeftirlitsins dags. 3.
maí 2002 og að endurskoðandi
Byggðastofnunar Árni Snæbjörns-
son fengi í stuttu máli að kynna
drögin. Árni var mættur á staðinn
–beið fyrir utan dyrnar. Allir stjórn-
armenn vissu þó af því, höfðu heilsað
honum áður en fundur hófst. Einnig
hafði ég upplýst flesta stjórnarmenn
fyrir fundinn um stöðu málsins og
mikilvægi þess að tækifæri gæfist til
að kynna reikninginn á fundinum
því þá yrði hægt að ljúka afgreiðslu
á næsta fundi á eftir. Í öðru lagi var
það ætlun mín að koma á framfæri
athugasemdum við það að stjórnar-
formaður ákvað dagskrá stjórnar-
fundarins án nokkurs samráðs við
mig, sem forstjóra stofnunarinnar,
og raunverulega án minnar vitund-
ar.
Þegar ljóst var að stjórnarfor-
maður hindraði mig í að koma til
orðs, þrátt fyrir ítrekaðar tilraunir,
5–6 sinnum með handaupprétting-
um og orðum, vildi ég ekki sætta
mig við þetta, pakkaði saman mínum
gögnum, reis úr sæti og tilkynnti
fundinum að ég sætti mig ekki við
þessi vinnubrögð og framkomu
stjórnarformanns að vera meinað að
taka til máls þar sem ég hefði brýnt
erindi við stjórn stofnunarinnar og
þess vegna myndi ég víkja af fundi.
Ég tók með mér þau gögn sem til-
heyrðu mér og ekkert annað. Það
hafði ekki verið rætt við mig um
dagskrá fundarins og því síður að ég
sæi um að útbúa fundargögn. Hér er
því farið með rangt mál. Það hefði
aldrei komið til greina af minni hálfu
að fjarlægja fundargögn eða að
hindra starf fundarins.
Spurning um hvernig það sam-
ræmist mínum vinnuskyldum að
víkja af fundi? Þetta er spurning
sem hægt er að ræða. En í hita
leiksins valdi ég þennan kost til að
leggja hámarksþunga á það mikil-
væga erindi sem ég átti við stjórnina
og til að mótmæla með afgerandi
hætti ruddaskap og niðurlægingu
sem mér var sýnd af hálfu stjórn-
arformanns í gegnum langan tíma.
Það hljóta allir að sjá, að ég hef mátt
þola að vinna við algerlega óásætt-
anleg vinnuskilyrði, stöðuga áreitni
og sálrænt ofbeldi. Slíkar aðstæður
geta aldrei leitt til annars en vand-
ræða og eru algerlega óþolandi.
8. Undirbúningur breytinga á skrif-
stofuhúsnæði á Sauðárkróki var
framkvæmdur algerlega í samráði
við stjórn.
Um var að ræða tvo valkosti. Í
fyrsta lagi að gera gagngera breyt-
ingu á húsnæðinu, það er að segja að
hreinsa allt út úr húsnæðinu og inn-
rétta upp á nýtt. Gerð var teikning
að þessu sem öllum þótti áhugaverð
en fyrirséð var að þetta yrði mjög
kostnaðarsamt. Í öðru lagi var um
að ræða að gera lágmarksbreytingu
á húsnæðinu, sem þýddi að allir
veggir og allt annað yrði nýtt svo
sem frekast var unnt. Þessi kostur
var valinn.
Aldrei var gerð kostnaðaráætlun
en reiknað var með að breytingar á
milliveggjum og málning myndi
kosta u.þ.b. kr. 5 milljónir.
Það var ákvörðun stjórnar á fundi
2. nóvember 2001 að fela forstjóra
að setja framkvæmdir í fullan gang
og sjá um að ljúka þessu sem allra
fyrst, þannig að stofnunin gæti flutt
og henni komið fyrir eins og til hefði
staðið, en dráttur hafði orðið á.
Það lá engin áætlun fyrir um
kostnað við rafkerfi, tölvukerfi,
brunaöryggiskerfi, lýsingu og fleira
en ljóst var þó að hér yrði um veru-
legan kostnað að ræða.
Auk þess var rætt um laus skil-
rúm sem þyrfti að koma upp. Þetta
væri þó ódýrara og heppilegra en
fastir skilrúmsveggir. Hér kemur til
viðbótar skrifborð, stólar, skápar og
hillur. Allt þetta kostar mikla pen-
inga.
Það er augljóst að það að innrétta
800 fm skrifstofu þannig að hún
verði björt og vistleg kostar tölu-
verða fjármuni.
Reynt var í hvívetna að halda öll-
um kostnaði niðri svo sem frekast
var unnt. Innréttingar, málning,
gólfdúkur, skilrúm og húsgögn er
valið það alódýrasta sem kostur var
á. Hvergi er að finna lúxus eða íburð
af neinu tagi.
Þegar gerðar eru breytingar á
eldra húsnæði koma alltaf upp ýmsir
ófyrirséðir þættir, sem valda kostn-
aðarauka. Helstu þættir sem urðu
verulega kostnaðarsamir voru tölvu-
kerfi og rafkerfi, breytingar á inn-
réttingum eftir kröfum eldvarnar-
eftirlits, meiri málningarvinna o.fl.
Árangurinn er, að mati þeirra sem
komið hafa í stofnunina, mjög góður.
Öllum sem komið hafa, þar á meðal
flestum stjórnarmönnum og einnig
ráðherra byggðamála, ber saman
um að vel hafi tekist til og stofnunin
sé aðlaðandi.
Bókað var í fundargerð hinn 2.
nóvember 2001 að færi kostnaður
fram úr áætlun yrði fjallað um málið
í stjórn stofnunarinnar. Þetta gerði
ég við fyrsta mögulega tækifæri eft-
ir að vitað var að kostnaðurinn yrði
hærri en upphaflegar hugmyndir.
Vandamál var það, að sökum óstarf-
hæfni stjórnar liðu tveir mánuðir án
þess að haldinn væri stjórnarfundur.
Auk þess hafa öll samskipti við
stjórnarformann verið með slíkum
eindæmum að þau féllu í þann far-
veg að um lágmarkssamskipti var að
ræða, sem enn hefur versnað. Hins
vegar var Orri Hlöðversson stjórn-
armaður, sem einnig vinnur í hús-
inu, upplýstur og hafður í samráði
um alla þætti framkvæmdarinnar,
eftir því sem framkvæmdum miðaði
áfram. Orri hafði aldrei neinar at-
hugasemdir varðandi framkvæmd-
ina.
9. Drög að starfs- og rekstraráætl-
un lágu fyrir strax í ársbyrjun. Þetta
eru gögn sem unnin eru af forstöðu-
manni rekstrarsviðs, Friðþjófi Max
Karlssyni, með sama hætti og und-
anfarna áratugi. Aldrei hefur stjórn-
arformaður, né aðrir stjórnarmenn,
gert athugasemd við að starfsáætl-
unin hafi ekki verið lögð fram. Þetta
skýrist að nokkru við það óeðlilega
ástand sem ríkt hefur í samskiptum
við stjórnarformanninn og allt of
sjaldan haldnir fundir. Formaður
hefði getað á hvaða tíma sem væri
og með stuttum fyrirvara lagt drög
að áætluninni fyrir stjórn stofnunar-
innar. Hvers vegna gerði hann það
ekki? Hann hefur ítrekað látið mig
vita að það sé hann sem ráði og
ákveði dagskrá stjórnarfunda. Verk-
efni forstjóra er að sjá til þess að
drög að áætluninni séu tilbúin þann-
ig að hægt sé að leggja þau fyrir
stjórn til umfjöllunar og afgreiðslu.
Drög að starfs- og rekstraráætlun
fyrir árið 2002 voru send til stjórn-
arformanns hinn 13. mars 2002 og
sömuleiðis til varaformanns stjórn-
ar. Engar athugasemdir hafa borist
frá stjórnarformanni aðrar en til-
laga um að bera saman fjárframlög
ríkisins við fjárlög.
Undanfarin ár hafa starfs- og
rekstraráætlanir verið samþykktar
sem hér segir:
Fyrir árið 2001 25.4. 2001
Fyrir árið 2000 14.3. 2000
Fyrir árið 1999 24.3. 1999
Fyrir árið 1998 17.3. 1998
Fyrir árið 1997 11.2. 1997
Vegna frekari úrvinnslu málsins
er þess vinsamlegast óskað að ráðu-
neytið láti undirrituðum í té skjöl,
sem staðfesta réttmæti fullyrðinga
og athugasemda er fram koma í
bréfi ráðuneytisins dags. 22. maí
2002, svo fljótt sem frekast er unnt.
Virðingarfyllst
Theodór A. Bjarnason.