Morgunblaðið - 07.06.2002, Page 40

UMRÆÐAN
40 FÖSTUDAGUR 7. JÚNÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
ÞÓTT MÁLEFNI Palestínu og
Ísraels séu minna í fréttum en áður
er ástandið grafalvarlegt. Ísraelsher
er hvarvetna grár fyrir járnum á
landi Palestínumanna og hindrar
umferð, ógnar lífi fólks og ræðst
fyrirvaralaust inn í borgir og flótta-
mannabúðir. Hann ræðst inn á
heimili, drepur og hneppir í fang-
elsi. Mannvirki eru sundurtætt,
vatn, rafmagn og skolp í ólagi, flest-
ar þjónustustofnanir lamaðar og at-
vinnulífið í rúst. Valtað er yfir Sam-
einuðu þjóðirnar og Rauða krossinn
með þöglu samþykki Bandaríkj-
anna.
Eyðilögð mannvirki og náttúru-
spjöll blasa við hvarvetna í Palest-
ínu og hátt á annað þúsund manns
hafa látið lífið á 20 mánuðum. Sú
eyðilegging sem orðið hefur innra
með þeim sem eftir lifa er ekki jafn-
augljós. Hvernig skyldi andleg
heilsa þessara hrjáðu þjóða vera?
Margir eiga um sárt að binda eft-
ir að hafa misst vini og ættingja, oft
með hroðalegum hætti. Fólk hefur
þurft að hírast inni vikum saman
vegna útgöngubanns, búa við
vígvélagný og skothvelli allan sólar-
hringinn óttaslegið um afdrif sinna
nánustu, vita jafnvel af líki ástvinar
rotnandi í hitanum og útilokað að
jarðsetja með sóma. Um fimm þús-
und Palestínumenn, karlar og kon-
ur, sæta pyntingum í ísraelskum
fangelsum. Þar eru menn ekki sak-
lausir þar til sekt er sönnuð.
Við og þeir
Það er erfitt fyrir Íslending að
ímynda sér þær mannlegu þjáning-
ar og niðurlægingu sem svo órétt-
látt stríð veldur fólki sem hefur það
helst til sakar unnið að vilja halda í
það litla sem eftir er af landi þess og
eignum. Sjálfstæðisbarátta okkar
og þorskastríð var án mannfórna,
en við þekkjum hörmungar sjóslysa,
snjóflóða og umferðarslysa, þar sem
dauðinn hrifsar ástvini fyrirvara-
laust frá okkur. Við vitum hvað það
er mikilvægt í sorgarferlinu að geta
veitt þeim látnu sómasamlega útför
og eftirlifandi sálrænan stuðning.
Nú þykir eðlilegt að veita fólki
áfallahjálp til að fyrirbyggja var-
anleg sálarmein. Í Suðurlands-
skjálftunum árið 2000 var komið
upp hjálparstöð á Hellu þar sem
margir leituðu aðstoðar. Þó fórst
sem betur fer enginn í þeim hamför-
um, en fólk var óttaslegið því engin
leið var að vita hvar og hvenær
næsti kippur yrði. Palestínumenn
búa stöðugt við þess konar ótta –
enginn veit hvenær jarðýta eða
skriðdreki jafnar húsið við jörðu og
hvort fjölskyldunni tekst
að forða sér.
Íslenskir sjálfboðalið-
ar í Palestínu hafa undr-
ast æðruleysi fólks í
sundurskotnum flótta-
mannabúðum og borg-
um. Það grípur tækifæri
til að afla nauðsynja,
koma sjúkum og særð-
um undir læknishendur
og er í stöðugri lífs-
hættu. En er allt sem
sýnist? Er þetta fólk
ekki af holdi og blóði
eins og við? Hljóta ekki
margir að líða kvalir og
sjá jafnvel svartnætti
framundan, reiðubúið að
stytta sér aldur – og taka einhverja
úr hópi kvalara sinna með í dauð-
ann?
Rannsókn á lífi og heilsu
Það er hægt að fá áreiðanlegar
fréttir frá Landinu helga. Íslenskir
sjálfboðaliðar koma heim með dýr-
mæta reynslu og fréttir frá fyrstu
hendi berast um Netið dag hvern.
Þannig kynntumst við í Félaginu Ís-
land-Palestína m.a. áætlunum Pal-
estínumanna sjálfra um áfallahjálp.
Við fengum 3 skýrslur frá heil-
brigðisstofnun Birzeit-háskóla þar
sem gerð er úttekt á heilbrigði og
aðstæðum fjölskyldna í 3 borgum:
Ramallah, Nablus og Jenin. Í Jenin
var t.d. tekið lagskipt tilviljanaúrtak
154 fjölskyldna. Rannsakendur
heimsóttu fjölskyldurnar og tóku
viðtöl við húsráðendur eða aðra full-
orðna samkvæmt þar til gerðum
spurningalista. Meðalaldur þeirra
sem rætt var við var 40 ár.
Það kom m.a. í ljós að í Jenin
voru víða margir í heimlili, enda
dvalargestir á 37% heimilanna sem
leitað höfðu þar skjóls, þar af fjórð-
ungur ókunnugur. Að meðaltali
voru 6,3 í heimili og á fjölmennasta
heimilinu voru 17 manns. Ísraelsher
hafði eyðilagt hús helmings dval-
argestanna, en hinir voru á flótta
frá átakasvæðum.
37% kvenna og 92% karla höfðu
vinnu utan heimilis þegar innrásin
hófst í byrjun apríl, en eftir 3 vikna
hersetu borgarinnar höfðu 24%
þeirra misst vinnuna vegna ferða-
banns, hruns markaðar eða að
vinnustaðir þeirra höfðu eyðilagst.
Flest heimilanna voru án renn-
andi vatns, rafmangs og síma í 2–3
vikur og gátu ekki losnað við sorp.
34% nefndu skort á lyfjum. Það er
athyglisvert hversu
margvísleg ráð fjöl-
skyldurnar höfðu til
að verða sér úti um
mat og aðrar nauð-
synjar, sem vissulega
voru af mjög skorn-
um skammti. Það
kom sér vel að vera
vanur að komast af
með lítið. 17% höfðu
notið aðstoðar lækn-
ishjálparsamtakanna
UPMRC sem neyð-
arsöfnun Félagsins
Ísland-Palestína hef-
ur styrkt eftir föng-
um í hátt á annað ár.
Flestir (91%) að-
spurðra heyrðu drunur og skothvelli
nær látlaust í 3 vikur. 36% földu sig
óttaslegin og svefnlaus og 28%
sögðu fjölskylduna hafa hírst í einu
herbergi og haft hljótt um sig til að
vekja ekki athygli hersins. 14%
nefndu sérstaklega ótta og grát
barna og nokkrir höfðu flúið til ná-
granna. Flestir höfðu orðið vitni að
eyðileggingu húsa, bíla og muna.
Fólk gerði ýmislegt til að róa sig,
svo sem að þjappa sér saman, fara
með bænir, hjálpa börnunum, vinna
húsverk, lesa og spila, en margir
sátu aðgerðalausir og gátu ekki sof-
ið.
Þegar fólk var spurt um tilfinn-
ingar þess gagnvart þessum atburð-
um lýstu nær allir (93%) eymd og
örvæntingu. Sambærilegar tölur
eru 71% í Ramallah og 74% í Na-
blus.
Hjálpum þeim
Skýrsluhöfundarnir, Rita Gia-
caman og Abdullatif Husseini, telja
brýnasta heilbrigðisúrræðið vera að
veita þessu fólki áfallahjálp tafar-
laust til að koma í veg fyrir skaðleg
langtímaáhrif, einkum á börn. Verk-
efni af því tagi er farið af stað á
Gaza, en þar sárvantar fé. Neyð-
arsöfnun Félagsins Ísland-Palestína
mun leggja verkefninu lið í sam-
vinnu við Barnaheill og fleiri aðila.
Félagið Ísland-Palestína hefur
góða reynslu af því að senda neyð-
araðstoð í formi fjár til Palestínu og
heldur góðu sambandi við þá aðila
sem féð rennur til. Við hvetjum alla
til að taka þátt í þessari söfnun.
Reikningur neyðarsöfnunarinnar
er 542-26-6990, kt.520188-1349
Áfallahjálp í Palestínu
– með okkar stuðningi
Þorvaldur Örn
Árnason
Mið-Austurlönd
Eðlilegt þykir, segir
Þorvaldur Örn
Árnason, að veita fólki
áfallahjálp til að
fyrirbyggja varanleg
sálarmein.
Höfundur er gjaldkeri Félagsins
Ísland-Palestína.
ÉG greindist með rauða úlfa
(Lupus) sumarið 2000. En rauðir úlf-
ar er einn af hinum fjölmörgu gigt-
arsjúkdómum. Gigt er
ekki einn sjúkdómur
heldur margar mis-
munandi tegundir
sjúkdóma sem leggjast
misþungt á hvern ein-
stakling fyrir sig. Ein-
kennin geta verið mis-
munandi frá degi til
dags. Ég lít stundum á
mig sem Rauðhettu
sem veit að úlfurinn er
í skóginum en ekki
hvenær hann mun
stökkva fram á stíginn
til mín, því sjúkdómur-
inn kemur í bylgjum og
erfitt getur verið að
stóla á góðu kaflana.
Margir halda að gigt
sé bara eitthvað sem aldraðir fá, en
svo er aldeilis ekki. Til dæmis er ég
sjálf rúmlega tvítugur háskólanemi.
Fljótlega kom upp sú þörf hjá mér
að vilja hitta annað ungt fólk með
gigt og fá að vita að ég væri ekki ein
á báti. Ég þurfti að leita alla leið til
Noregs til að finna þann félagsskap.
Það var á alþjóðlegri ráðstefnu fyrir
ungt fólk með gigt sumarið 2001.
Síðan ég kom heim hef ég átt þann
draum að áhugahópur fyrir ungt
fólk hér á Íslandi yrði stofnaður.
Undanfarnar vikur hef ég starfað í
undirbúningshópi fyrir stofnfund
áhugahóps fyrir ungt fólk innan
Gigtarfélags Íslands
sem verður haldinn 8.
júní næstkomandi.
Að vera ungur með
gigt þýðir að þú verður
að takast á við það á
vissum tímapunkti að
þú gætir setið uppi með
ævilangan sjúkdóm.
Hvad þýðir það í
raun að fá langvinnan
sjúkdóm og lifa við
hann?
Fyrst er aðaláhersl-
an á veikindin sjálf.
Hvar eru verkirnir og
hve margar gráður get-
ur þú beygt þennan lið
og hverjar eru niður-
stöður úr blóðprufum?
Þetta er sú hlið á gigtinni sem skipt-
ir mestu máli til að byrja með en
hvað um sálrænu, félagslegu og and-
legu þættina?
Eftir að sjúkdómsgreiningin hef-
ur verið ákveðin segir hræðslan,
óöryggið, misskilningur og jafnvel
leiði til sín. Það getur verið erfitt
fyrir einstakling að horfast í augu
við erfiðleikana og finna ráð út úr
öllum þessum vanda. Þess vegna tel
ég vera fulla þörf fyrir áhugahóp
ungs fólks. Það er gott að vera hluti
af hópi og það gefur visst öryggi að
vita að maður hefur félagsskap. Í
hópnum getur maður kynnst mörgu
sem maður hefði annars misst af og
fengið mikilvægan stuðning. Notað
tækifærið til að fræðast meira um
sinn sjúkdóm eða fræða nýgreinda
og miðla reynslu sinni og þekkingu.
Í hópnum myndast mikilvæg vin-
áttubönd og upplifa félagarnir
margt jákvætt sem styður þá og
hjálpar.
Ungt fólk með gigt hefur ekki ver-
ið mikið í umræðunni á Íslandi þótt
gigtarrannsóknir íslenskra lækna og
annars heilbrigðisstarfsfólk hafi
vakið heimsathygli. Meðal mark-
miða hins nýja áhugahóps er vekja
athygli á þessum hópi sjúklinga og
miðla þekkingu sín á milli og til ann-
arra sem þurfa á upplýsingum og
stuðningi að halda.
Stofnfundur áhugahóps ungs
fólks með gigt verður haldinn laug-
ardaginn 8. júní kl. 13.00 í safnaðar-
heimili Grensáskirkju (við Austur-
ver). Ég vil hvetja sem flesta til að
mæta.
Rauðhetta og
rauði úlfurinn
Halla Hrund
Hilmarsdóttir
Gigt
Margir halda að gigt sé
bara eitthvað sem aldr-
aðir fá, segir Halla
Hrund Hilmarsdóttir,
en svo er aldeilis ekki.
Höfundur er nemi við hjúkr-
unarfræðideild Háskóla Íslands og
hefur starfað í undirbúningshópi
fyrir stofnfund áhugahóps fyrir ungt
fólk innan Gigtarfélags Íslands.