Morgunblaðið - 07.06.2002, Blaðsíða 34

34 FÖSTUDAGUR 7. JÚNÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson. LETTNESK stjórnvöldleggja alla áherslu á þaðþessa stundina að tryggjainngöngu Lettlands í Evr-
ópusambandið (ESB), en stefnt er
að stækkun þess í janúar 2004. Þá
vonast Lettar til að þeim verði boðin
aðild að Atlantshafsbandalaginu
(NATO) eftir fund NATO-ríkjanna í
Prag í haust. Þetta kom fram hjá
Andris Berzins, forsætisráðherra
Lettlands, á fundi með fréttamönn-
um í gær.
Opinber heimsókn Berzins og
konu hans, Dainu Berzina, til Ís-
lands hófst í gær. Berzins verður
hér á landi fram á sunnudag en
hann mun í heimsókn sinni eiga
fund með fulltrúum úr viðskiptalíf-
inu og fjárfestum í Lettlandi, auk
þess sem hann fer í skoðunarferðir.
Berzins hitti Davíð Oddsson for-
sætisráðherra að máli í gær, sem og
Ingibjörgu Sólrúnu Gísladóttur
borgarstjóra. Þá snæddu forsætis-
ráðherrahjónin lettnesku hádegis-
verð í boði Ólafs Ragnars Grímsson-
ar, forseta Íslands, á Bessastöðum.
Á fréttamannafundi sem Davíð
Oddsson og Berzins héldu í gær rifj-
aði Davíð m.a. upp að áætlað hefði
verið að Berzins heimsækti Ísland í
september sl. Ákveðið hefði hins
vegar verið að fresta þeirri heim-
sókn í kjölfar atburðanna sem urðu
11. september í Bandaríkjunum.
Davíð sagði að þeir Berzins hefðu
átt gagnlegar samræður um tvíhliða
samskipti Íslands og Lettlands. Þau
væru í góðum farvegi, viðskipti milli
landanna færu vaxandi og sagði
Davíð m.a. að þeir aðilar íslenskir,
sem stundað hafa verslun og við-
skipti í Lettlandi, gerðu góðan róm
að þeim viðtökum sem þeir hefðu
fengið þar. Umhverfi til fjárfestinga
og viðskipta væri gott í Lettlandi.
„Ég verð að nefna það hér að for-
sætisráðherrann kom mér mjög á
óvart í samræðum okkar nú,“ sagði
Davíð. „Við [Íslendingar] héldum að
við hefðum gert voða vel er við
lækkuðum skatta á fyrirtæki niður í
18% en Lettar eru nú að lækka hann
í 15%. Skattar á fyrirtæki verða því
þremur prósentustigum lægri en
þeir eru hér, og höfum við þó hreykt
okkur af stöðu mála hér á landi.
Lettar eru því sigurvegarar á mörg-
um sviðum, ekki aðeins í Eurovision
[söngvakeppninni].“
Reyna að ljúka
heimavinnunni
Berzins sagðist afar ánægður að
vera loksins kominn til Íslands.
Lettum væri í fersku minni að Ís-
lendingar hefðu orðið fyrstir til að
taka upp stjórnmálasamband við
Lettland í kjölfar sjálfstæðis frá
Sovétríkjunum. Alla tíð síðan hefðu
samskipti landanna verið góð, m.a. í
viðskiptum.
Berzins sagði að hann hefði tjáð
Davíð að aðild að ESB og NATO
væri ekki markmið í sjálfu sér fyrir
Letta heldur liður í tilraunum
þeirra til að tryggja öryggi landsins
og efnahagslegan stöðugleika til
lengri tíma litið.
„Þrisvar urðu breytingar á stöðu
landsins á síðustu öld og það voru
gerðar fjórar byltingar og þrjú stríð
háð. Fjórum sinnum voru eignir
fólks þjóðnýttar og fjórum sinnum
var snúið frá því formi. Við viljum
ekki að þróunin verði sú sama á
þessari öld og því viljum við gerast
aðilar að NATO og ESB,“ sagði
Berzins. Kvaðst hann vilja þakka Ís-
lendingum fyrir þann stuðning sem
þeir hefðu sýnt Lettum að því er
varðaði stækkun NATO.
„Hvað okkur varðar þá leggjum
við nú ofurkapp á að ljúka þeirri
heimavinnu sem nauðsynleg er eigi
landið að fá inngöngu í Atlantshafs-
bandalagið,“ bætti hann við.
Brezins var spurður út í skoðana-
könnun, sem nýlega var gerð meðal
fjármálastofnana í Evrópu, en hún
sýndi að þessar stofnanir teldu
helmingslíkur á því að Lettar fengju
inngöngu í ESB í janúar 2004. Sagði
hann að búið væri að ljúka 23 samn-
ingahrinum í viðræðum Letta og
fulltrúa ESB og að hinn 11. júní nk.
yrði bundinn endahnútur á samn-
ingaviðræður um þrjú mál til við-
bótar. Þá stæðu eftir samningavið-
ræður um landbúnaðarmál og
fjárlög en ráðist yrði í viðræður um
þau mál fyrir árslok.
„Við leggjum okkur alla fram og
munum verða tilbúnir í byrjun
næsta árs, viðbúnir því að okkur
verði sent boð um inngöngu. Auðvit-
að ræðst endanleg niðurstaða af
mati almennings í Lettlandi því við
munum boða til þjóðaratkvæða-
greiðslu um málið. En ég held að
niðurstaðan verði jákvæð því um er
að ræða langtímahagsmuni lands-
ins, sem snerta öryggi þess og stöð-
ugleika.“
Benti Berzins á að margt myndi
einnig ráðast af niðurstöðu nýrrar
þjóðaratkvæðagreiðslu á Írlandi um
Nice-sáttmálann, sem líklega verð-
ur boðuð í haust, en án samþykkis
Íra yrði erfitt fyrir ESB að ráðast í
stækkun. „En við erum
Við trúum því að okkur v
boð um inngöngu í uppha
árs. Og við teljum okkur e
vanbúnaði,“ sagði hann.
Vilja feta í fótspor
Davíð Oddsson sagði
hafa sagt sér að þó að fylgi
aðild væri minna um þessa
Lettlandi en oft áður þá t
víst að meirihluti kjósend
lýsa stuðningi við aðild í
kvæðagreiðslu. „Ástæða
sagði Berzins, „að fylg
minnkað er sú að eftir að vi
senda tillögu framkvæmd
sambandsins í landbúnaða
þ.e. sem víkja að beinum g
niðurgreiðslu afurða, fra
kvótum og öðrum þáttum u
ir landa minna tauga
Fulltrúar stjórnvalda eiga
þessar mundir í viðræðum
hagsmunasamtök í landin
undirbúum okkur með þ
næstu samningalotu. Ég t
Vænta þess að ver
in ESB-aðild á næ
Andris Berzins, forsætisráðherra L
lands, segir aðild að ESB og NATO m
ilvæga til að tryggja öryggi Lettland
efnahagslegan stöðugleika. Davíð L
Sigurðsson fór til fundar við Berzins
hann er í opinberri heimsókn hér á la
Morgunblaðið/J
Berzins sótti hádegisverðarboð á Bessastöðum.
Morgunblaðið/J
Berzins fundaði með aðilum úr íslensku viðskiptalífi. Jón Ásbe
framkvæmdastjóri Útflutningsráðs, situr við hlið Berzins
Morgunblað
Berzins ræddi við Davíð Oddsson í ráðherrabústaðnum.
MIKILVÆG ÞAGNARSKYLDA
BIÐLISTAR EFTIR
SKURÐAÐGERÐUM
Biðlistar eftir aðgerðum fyrir sjúk-linga hljóta að vera einhverhæpnasta sparnaðarleið, sem um
getur. Um þessar mundir bíða um 3.300
manns eftir skurðlækningum á Land-
spítala – háskólasjúkrahúsi og er með-
albiðtími eftir aðgerð allt að tvö ár. Jón-
as Magnússon, sviðsstjóri lækninga á
skurðlækningasviði, segir í samtali við
Morgunblaðið í gær að getan sé fyrir
hendi að láta þessa lista hverfa, en til
þess þurfi pólitískan vilja og nægilegt
rekstrarfé fyrir spítalann.
Á milli 10 þúsund og 12 þúsund að-
gerðir eru gerðar á LSH árlega og 15
þúsund ef aðgerðir á kvennadeild eru
taldar með. Jónas segir að um helming
aðgerða í sumum greinum beri brátt að
og séu ekki á biðlista, en þegar á heild-
ina sé litið sé meira en helmingur að-
gerða af biðlista. Sérstök vandamál hafa
skapast vegna biðlista í þremur grein-
um; bæklunarlækningum, almennum
skurðlækningum og augnlækningum.
Bið eftir aðgerð getur verið mjög
kostnaðarsöm fyrir þjóðfélagið. Í fyrsta
lagi er enginn sparnaður í því að fresta
aðgerð. Með því er aðeins verið að slá
útgjöldum á frest, fyrir utan það að
ástand sjúklings getur hæglega versnað
á meðan beðið er og aðgerð orðið flókn-
ari og dýrari þegar upp er staðið. Iðu-
lega þarf sjúklingur á lyfjum að halda á
meðan beðið er og sá kostnaður getur
verið óheyrilegur. Jónas Magnússon
nefnir að halda megi vélindabakflæði
þokkalega niðri með lyfjum á meðan
beðið er aðgerðar, en þeirri leið fylgi
ákveðin þversögn vegna þess að lyfja-
kostnaður í tvö ár slagi hátt upp í að-
gerðarkostnaðinn. Þá liggur drjúgur
kostnaður í því fyrir þjóðfélagið þegar
fólk þarf að bíða þess mánuðum og árum
saman að fá lækningu meina sinna og er
á meðan frá vinnu og getur ekki lagt sitt
af mörkum til þjóðarbúsins. Það má því
heita nokkuð ljóst að arðsemissjónar-
mið búa ekki að baki biðlistunum í heil-
brigðiskerfinu. Þeim fylgir kostnaður
auk þess sem það hlýtur að vera mark-
mið heilbrigðiskerfis að anna eftirspurn
eftir þjónustu, eða með öðrum orðum að
lækna þá, sem veikjast eða slasast, jafn-
harðan. Þá má spyrja hvort það sé verj-
andi siðferðislega að slá á frest lækn-
ingu, sem vitað er að hægt er að veita og
að auki er ljóst að verður veitt fyrr eða
síðar. Biðlistar eru ekki aðeins tölur á
blaði. Á bak við tölurnar er fólk af holdi
og blóði, sem tæplega bíður aðgerðar að
ástæðulausu. Á meðan beðið er getur
sjúklingur þurft að ganga í gegnum
ýmsar þjáningar og óþægindi, fyrir utan
það að geta ef til vill ekki sinnt störfum
á meðan beðið er.
Eina marktæka skýringin á biðlistum
væri sú að geta væri ekki fyrir hendi í
kerfinu til að vinna á þeim og hún gæti
aðeins átt við á meðan verið væri að laga
kerfið að eftirspurninni. Í máli Jónasar
Magnússonar kemur hins vegar fram að
það sé ekki ástæðan. Hann áréttar í
samtalinu að starfsmenn eigi enga ósk
heitari en að eyða biðlistunum því að
þeir hjálpi spítalanum ekki neitt og séu
ekki stjórntæki til að knýja út peninga.
Jónas bætir við að þegar endurskipu-
lagningu skurðlækningasviðs spítalans
verði lokið, sennilega um áramót, ættu
að vera forsendur fyrir hendi til að
vinna á biðlistunum, en það velti á því að
nægjanlegt rekstrarfé fáist.
Ýmsar leiðir má fara til þess að leysa
biðlistavandann og má þar meðal annars
benda á að einkarekstur gæti verið
kostur. Þá gætu þeir, sem efni hafa á,
notað peningana sína til að borga fyrir
aðgerðir og um leið myndi álagið í hinni
opinberu heilsugæslu minnka og
grynnkað yrði á biðlistunum. Það er
hins vegar ekki hægt að láta biðlistana
viðgangast ef getan er fyrir hendi til að
láta þá hverfa og tilvist þeirra þýðir það
eitt að útgjöld aukast í heilbrigðiskerfi,
sem stöðugt er undir smásjá niður-
skurðarins.
Starfsmenn fjölmargra opinberrastofnana og einkafyrirtækja fara í
starfi sínu með viðkvæmar upplýsingar
um persónulega hagi einstaklinga. Í
flestum tilfellum, þar sem um slíkt er að
ræða, gilda lög um þagnarskyldu starfs-
manna. Sem dæmi má nefna lög um rétt-
indi sjúklinga, lög um störf ýmissa heil-
brigðisstétta, lyfjalög, fjarskiptalög, lög
um viðskiptabanka og sparisjóði og
þannig mætti áfram telja. Ný lög um
vernd persónuupplýsinga fjalla um
vernd þeirra almennt.
Mismunandi er hvort viðurlög við
brotum á þagnarskyldu eru tilgreind í
viðkomandi lögum, en þau eru oft mjög
ströng. T.d. er í lögum um lyfjafræðinga
gert ráð fyrir að brot þeirra eða sam-
starfsmanna þeirra á þagnarskyldu
varði við 136. grein almennra hegning-
arlaga, sem kveður á um að segi opinber
starfsmaður frá því, sem leynt á að fara,
geti það varðað allt að ársfangelsi.
Stundum mætti ætla að sumu því
fólki, sem er daglega með persónuupp-
lýsingar í höndum, væri ekki ljóst
hversu mikilvæg þagnarskyldan er og
hversu þung ábyrgð hvílir á herðum
þeirra, sem umgangast viðkvæm leynd-
armál. Nýjasta dæmið er af lyfjalista,
sem sendur var með símbréfi fyrir slysni
frá einu apóteka Lyfju til óviðkomandi
fyrirtækis. Upplýsingarnar áttu að fara
til Lyfjastofnunar, sem hefur heimild
samkvæmt lögum til að óska eftir þeim.
Fram hefur komið í fjölmiðlum að
strangar reglur gilda um meðferð lista
af þessu tagi, þ.á m. sendingu þeirra, en
engu að síður varð þetta slys. Viðbrögð
fyrirtækisins eftir að mistökin komu í
ljós eru reyndar til fyrirmyndar, en auð-
vitað eiga verklagsreglur að fyrirbyggja
slysin.
Ekki tók betra við í fyrirtækinu, sem
fékk lyfjalistann óvart sendan; þar var
hann sendur áfram út úr fyrirtækinu
þótt fjarskiptalögin kveði á um að þeim,
sem fyrir tilviljun, mistök eða án sér-
stakrar heimildar tekur við símskeyt-
um, myndum eða öðrum fjarskipta-
merkjum, beri að tilkynna sendanda að
upplýsingar hafi ranglega borizt sér og
gæta „fyllsta trúnaðar í þeim efnum“.
Það er mikilvægt að allir geri sér
grein fyrir því, ekki sízt þeir sem hafa
persónuupplýsingar í höndum í dagleg-
um störfum sínum, að það er ástæða fyr-
ir þeim lögum sem gilda um vernd þeirra
og hinum ströngu viðurlögum, sem oft
eru við brotum á þeim. Friðhelgi einka-
lífsins er ein af grundvallarreglum sam-
félags okkar.