Morgunblaðið - 07.06.2002, Blaðsíða 29

AÐ minnsta kosti 22 menn fórust
þegar stífla brast í Hama-héraði í
norðurhluta Sýrlands á þriðjudag
og olli flóðbylgjan einnig miklu
tjóni á þorpum og ræktarlandi.
Fjögurra manna til viðbótar er
saknað og að minnsta kosti 4.000
manns misstu heimili sín.
Víða voru heil þorp undir vatni
eins og sést á myndinni sem tekin
var í bænum Zeyzoun.
Sýrlensk stjórnvöld hafa farið
fram á aðstoð Sameinuðu þjóðanna
vegna slyssins en fjöldi fólks varð
að hafast við undir beru lofti að-
faranótt miðvikudags, húsmunir
lágu á víð og dreif og hræ af dýrum
á götunum. Skemmdir urðu á ökr-
um í allt að 60 kílómetra fjarlægð
frá stíflunni. Hún er í Orontes-fljóti,
er kennd við Zeyzoun og er hin
fjórða stærsta í landinu.
Skömmu áður en hún brast sáust
sprungur í mannvirkinu en stíflan
var um fimm km að lengd og 43
metra há. Hún var reist árið 1995.
Ath-Thawra, málgagn sýrlensku
stjórnarinnar, sagði að allt að
25.000 manns kynnu að hafa misst
heimili sín.
AP
22 menn
fórust er
stífla brast
LISTIR
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 7. JÚNÍ 2002 29
ERLENT
SÆNSKA þingið samþykkti seint í
fyrrakvöld stjórnarfrumvarp sem
heimilar samkynhneigðum pörum í
staðfestri sambúð að ættleiða börn.
Samtök homma og lesbía í Svíþjóð
fögnuðu samþykktinni og sögðu
hana skref í þá átt að tryggja sam-
kynhneigðum pörum sömu réttindi
og vígð hjón.
Samkvæmt frumvarpinu geta
samkynhneigð pör ættleitt börn
hvort sem þau eru fædd í Svíþjóð
eða öðrum löndum. Hommar og
lesbíur í staðfestri sambúð geta
einnig ættleitt börn maka sinna.
Frumvarpið var samþykkt eftir
heitar umræður á þinginu með 198
atkvæðum gegn 38. 71 þingmaður
sat hjá og 42 voru fjarverandi.
Með samþykktinni er Svíþjóð nú
á meðal örfárra ríkja í heiminum
sem heimila samkynhneigðum pör-
um að ættleiða börn. Ákvæðið í
sænska frumvarpinu um að þau
geti ættleitt erlend börn er jafnvel
enn sjaldgæfara.
Stjórnin lagði einnig til að lesbí-
ur í staðfestri sambúð fengju að-
gang að tæknifrjóvgunum á opin-
berum sjúkrahúsum. Ákveðið var
þó að fresta umræðu um þá tillögu
þar til lög um réttindi og skyldur
foreldra hafa verið endurskoðuð
vegna máls tveggja lesbía sem
kröfðust þess að karlmaður, sem
gaf þeim sæði til að þær gætu eign-
ast barn með tæknifrjóvgun,
greiddi barnsmeðlag eftir að þær
slitu samvistum.
Sænska stjórnin hyggst nú segja
upp samningi ríkja Evrópuþingsins
um ættleiðingar þar sem hann nær
aðeins til hjóna. Gert er ráð fyrir
því að nýju lögin taki gildi í byrjun
næsta árs.
Samkynhneigð pör fái sama
rétt og gagnkynhneigð
Auk Svíþjóðar hafa Noregur,
Danmörk, Finnland og Ísland sam-
þykkt lög um staðfesta sambúð
samkynhneigðra. Í Danmörku og á
Íslandi hafa einnig verið sett lög
sem heimila samkynhneigðum í
staðfestri sambúð að ættleiða börn
maka sinna.
„Við ætlum nú að berjast fyrir
því að hommar og lesbíur geti
gengið í hjónaband samkvæmt
sömu lögum og gagnkynhneigð
hjón,“ sagði talsmaður samtaka
samkynhneigðra í Svíþjóð.
Í Hollandi geta pör í óvígðri sam-
búð, óháð kynhneigð, óskað eftir
heimild til ættleiðingar eftir að
hafa búið saman í þrjú ár. Þau geta
hins vegar ekki ættleitt börn frá
öðrum löndum.
Samkynhneigð
pör fá að
ættleiða börn
Stokkhólmi. AP.
EFTIR áratuga umræður greindu
ítölsk stjórnvöld loks frá því í gær að
smíðuð yrði brú milli meginlands
Ítalíu og Sikileyjar. Á verkið að hefj-
ast ekki síðar en í ársbyrjun 2005.
Pietro Lunardi samgönguráðherra
greindi frá þessu við lok stjórnar-
ráðsfundar í gær. Áætlað er að vinn-
an við brúna taki fimm eða sex ár.
Nú er einungis hægt að komast
milli meginlandsins og Sikileyjar
með ferjum er flytja fólk, bíla og
járnbrautarlestir. Á sumrin, þegar
ferðamenn eru sem flestir á Ítalíu,
getur biðin eftir ferð yfir Messína-
sund orðið allt að 12 tímar.
Smíða á hengibrú yfir sundið og
verður hún 3.690 metra löng. Kostn-
aður er áætlaður sem svarar rúmum
400 milljörðum króna og skiptist
jafnt milli hins opinbera og einka-
aðila. Fyrri ríkisstjórn Ítalíu veitti
samþykki fyrir framkvæmdinni í
fyrra, en deilur hafa staðið á Ítalíu
um hvort sundið skuli brúað alveg
síðan Sikiley varð hluti af Ítalíu 1860.
Mikill kostnaður, ótti við jarð-
skjálfta, áhyggjur af afskiptum mafí-
unnar af framkvæmdunum og, und-
anfarin ár, andmæli umhverfis-
verndarsinna, hafa komið í veg fyrir
að ákvörðun væri tekin.
Brúað til
Sikileyjar
Róm. AP.
BÓK sú, sem hér er til umfjöllunar,
er að meginstofni afrakstur athug-
ana, sem fóru fram í Þingvallavatni
og á vatnasviði þess síðast liðinn ald-
arfjórðung. Bókin er safn ritgerða á
mörgum fræðasviðum og skiptist í
sex aðalhluta, auk formála, inngangs
og eftirmála. Í fyrsta þætti, sem nefn-
ist Umgjörðin, er rætt um jarðmynd-
anir, veðurfar, gróður, jarðveg, sögu
afréttar, fugla og spendýr. Þá er
Vatnsferillinn, þar sem sagt er frá
vatnafari svæðisins, grunnvatni og
Langjökli, sem er helzta forðabúr
vatnsins. Þriðji þáttur nefnist Lífið í
vatninu og er þar fjallað um svifver-
ur, gróður og dýralíf á botni vatnsins,
dýr, sem lifir í helli sínum, bleikju,
urriða, hornsíli, þróun fiska í vatninu
og veiðisögu Þingvallavatns. Þá er
sérstaklega getið um Sogið og urr-
iðann, sem þar bjó forðum. Síðan er
dregin upp heildarmynd af vistkerfi
vatnsins og að lokum er reifuð vernd-
un Þingvalla og Þingvallavatns. Höf-
undar eru rúmt tuttugu. Stærstur er
skerfur Péturs M. Jónassonar, vatna-
líffræðings, en hann var aflvakinn að
baki þessum athugunum.
Eins og sést af þessari upptalningu
er víða komið við og umfjöllunarefnin
eru fjölmörg. Flestar þessara greina
hafa reyndar birzt áður á prenti, að
minnsta kosti á ensku, í bókinni
Thingvallavatn (1992). Hér eru þær
færðar í íslenzkan búning til þess að
gefa almenningi kost á að kynna sér
undraheim Þingvallavatns. Sé bók
þessi borin saman við ensku bókina,
vekur furðu, að sumir höfundar eru
felldir brott, en efni greina þeirra,
myndir og kort tekið inn í aðra kafla,
og ekki ljóst hver á hvað. Maður spyr
sig að því, hvers vegna ritstjórarnir
hafi ekki stigið skrefið til fulls, steypt
öllum greinum í einn pott og tekið
sjálfir saman heildstætt rit um Þing-
vallavatn og umhverfi þess. Þannig
hefði bókin orðið miklu eigulegri
gripur, tvítekningum fækkað og ekki
gætt þess ósamræmis, sem ritstjór-
um hefur sést yfir.
Greinirnar eru vitaskuld ekki allar
jafn rækilegar. Þær, sem greina frá
lífinu í vatninu, vatnafari, grunnvatni
og jarðmyndunum, bera jafnan af
öðrum og er það að vonum, þar sem
aðaláherzla var lögð á þau atriði.
Stórmerkilegt er að lesa um lífverur í
vatninu, lífshætti þeirra og samspil
umhverfisþátta. Hér er sannkallaður
undraheimur og hver sem skyggnist
inn í hann, hlýtur að hrífast af honum.
Það fer ekkert á milli mála, að hér er
dreginn saman mikill fróðleikur, sem
vert er að gefa meiri gaum að en til
þessa og miðla til almennings. Margt
af þessu efni á erindi í minni og hand-
hægari bók. Niðurstöður athugan-
anna eru býsna forvitnilegar um
margt og kjörið kennsluefni.
Ýmsu öðru efni eru hins vegar ekki
gerð jafngóð skil og sumu er hrein-
lega sleppt. Hvorki er fjallað um
hryggleysingja (pöddur) á landi né
lágplöntur. Þá hefði mátt ætla, að það
væri liðin tíð að greina frá gróðri án
þess að geta um mosa og fléttur.
Allmargar litmyndir, teikningar og
kort prýða bókina og gefa henni mik-
ið gildi. Hins vegar er ekki hægt að
draga fjöður yfir, að betur hefði mátt
standa að útgáfunni. Ekki er ætíð
samræmi í notkun nafna eins og
Þingvellir, þá Þingvallasvæði eða
vatnasvið Þingvallavatns. Minna má
á, að Þingvellir eru ekki þjóðgarður
samkvæmt lagabókstaf. Þá er all-
nokkuð um endurtekningar í bókinni
og sumir hlutir eru nefndir tveimur
ólíkum heitum, eftir því hver höfund-
urinn er, og kann það að valda mörg-
um ruglingi (t.d. jurtasvif-plöntusvif,
kransþörungur-tjarnarnál, svif-
krabbi-krabbasvif og gamburmosi-
grámosi). Eilitlir hnökrar eru á mál-
fari í sumum greinum, sem auðvelt
hefði verið að laga í próförk, eins og
réttara er að tala um litar lífverur en
litaðar. Ekki getur talizt heldur
fræðilegt að segja að tjarnarnál, sem
er þörungur, hafi rætur. Þá er greint
frá því í einum kafla, að í ljós hafi
komið lítil marfló, sem sennilega á
sér fáa eða enga líka í veröldinni.
Slíkt er afar merkilegt, en sætir
nokkurri furðu, að menn skuli ekki
lýsa lífverunni fyrst fræðilega, gefa
henni nafn og fara að vísindalegum
reglum áður en slíkt er fullyrt, því að
fyrr er ekki um nýja tegund að ræða.
Hér verður ekki getið um einstaka
höfunda nema Pétur M. Jónasson,
sem var frumkvöðull að verkinu.
Hann hefur sýnt ótrúlega þraut-
seigju við þessar athuganir, haldið ut-
an um alla starfsemi, hvatt menn
áfram með ráðum og dáð og verið
drjúgur við að afla styrkja til verks-
ins. Sjálfur skrifar hann um fimmt-
ung af bókinni, meðal annars for-
mála, inngangskafla, um veðurfar,
sem því miður er anzi lítilfjörlegur
kafli, og allan þáttinn um verndun
Þingvalla og Þingvallavatns. Það
leynir sér ekki, að Pétur er mjög
stoltur af afrekum sínum og bókinni,
og má hann vissulega vera það. Á
hinn bóginn eru flestir aldir upp við
það að hæla sér ekki um of, svo að
þetta setur nokkuð sérkennilegan
svip á bókina. Í annan stað má vera,
að búseta í Danmörku valdi því, að
málfar er svolítið sérstætt og á stund-
um ambögulegt (t.d. dýr beita sér á
gróður, minnkandi beitarálag fegrar
landið).
Pétur á varla til nógu sterk orð til
þess að lýsa fegurð við vatnið og lái
honum það hver sem vill. Hann
hreifst af því ungur og átti þar sínar
sælustundir. Ekki er loku fyrir það
skotið, að æskudraumar villi honum
sýn, og hann fullyrði á stundum um
of. Með engu móti er unnt að fallast á
skýringu hans á nafninu Bláskógar,
að það sé dregið af blágresi. Senni-
lega er það dregið af svörtum (bláum)
lit birkis. Einnig er nokkuð óljós
merking í þeim orðum, að Þingvalla-
vatn sé »eitt af fullkomnustu vistkerf-
um veraldar«. Á hinn bóginn hefur
hann áhyggjur af framvindu lífríkis í
og við vatnið og hann bendir réttilega
á mörg atriði, sem huga þarf að.
Einkum eru barrtré eitur í hans bein-
um á þessu svæði, því að hann telur
mikla hættu á niturmengun stafa af
þeim. Tæpast getur þetta talizt rétt,
því að losun niturs er að jafnaði meiri
í laufskógum.
Bókin Þingvallavatn – undraheim-
ur í mótun er í flokki bóka, sem gjarn-
an eru gefnar við hátíðleg tækifæri.
Hún sómir sér þar vel, því að hún er
falleg og vel úr garði gerð að flestu
leyti. Prýðilega hefur til tekizt með
hönnun og allan ytri frágang.
Ágúst H. Bjarnason
Veröld í vatni
BÆKUR
Náttúrufræðirit
Ritstjórar Pétur M. Jónasson og Páll Her-
steinsson. 303 bls. Útgefandi er Mál og
menning. Reykjavík 2002.
ÞINGVALLAVATN –
UNDRAHEIMUR Í MÓTUN
Morgunblaðið/Ásdís
Ritstjórarnir Pétur M. Jónasson og Páll Hersteinsson.
TÓNLEIKARNIR voru byggðir
upp eins og messa í söngmessuformi,
svo sem Björn Steinar lýsti í kynn-
ingarorðum. Messu Vierne var deilt í
tvo hluta, en tónleikarnir hófust með
Introitus eftir Egil Hovland og lauk
með kröftugu eftirspili Björns Stein-
ars á Finale-þætti orgelsinfóníu
Vierne. Það sem tengdi einnig efnið
saman var að fjögur verkanna voru
samin við sálma Davíðs. Þannig
mynduðu verkin mjög kröftugt og
heilstætt form frá upphafi til loka.
Kór Akureyrar er skipaður um 50
manns og allgott jafnvægi er á milli
radda. Helst er styrk ábótavant í
tenór, enda gerðu verkin á efnis-
skránni í mörgum tilvikum kröfur til
mikils raddstyrks. Kórinn söng af
miklu öryggi og virtist kunna sínar
raddir mjög vel. Franska tónskáldið
Louis Vierne setti sterkt mót á efnis-
skrána og réðu verk hans miklu um
þann styrk og tæknibrögð sem mjög
einkenndu og voru svo áberandi á
þessum tónleikum. Vierne var ungur
þegar hann samdi messuna og finnst
mér alveg nóg um hvað miskunnar-
bænar-þátturinn er settur fram af
miklum styrk, allt að því ákefð, í stað
þeirrar auðmýktar sem mér finnst
felast í textanum. Lokaþáttur org-
elsinfóníunnar var glæsilega leikinn
af Birni Steinari, og er sá þáttur
mikil tæknisýning.
Áhrifamestu verkin á tónleikunum
fannst mér þó vera hin þekkta
tveggja kóra kantata eftir Schütz og
Introitusinn eftir Egil Hovland. Það
er magnað hvernig Schütz bætti sér
upp hljóðfæraleysið í þrjátíu ára
stríðinu með mannsröddunum og
þessi sigur mannsins í erfiðustu að-
stæðum er eilífur sigur og sígildur
og honum skiluðu kórinn og Björn
Steinar prýðisvel. Introitus eftir Eg-
il Hovland er verk sem lyftir hug í
hæðir, þegar vel tekst til með flutn-
ing hans, eins og gerðist í þetta sinn.
Kór Akureyrarkirkju er öflugur
kór, en með sumum verkefnanna að
þessu sinni var gengið of langt í
styrkleikaþani, þannig að undirritað-
ur fór að heyra of mikið í einstakling-
um og þarna þurfa stjórnendur að
gæta sín. Einnig fannst mér þegar
sungið var með veikum styrkleika að
það skorti á meiri stuðning og þétt-
leika í tónmyndun.
Kór Akureyrarkirkju er mikil-
vægur þáttur í lista- og menningar-
lífi okkar og hefur margsýnt og
sannað hvers hann er megnugur og
því starfi á hann að halda ótrauður
áfram. Þessir tónleikar voru mjög
kröftugir. Orgelleikur var til mikillar
fyrirmyndar.
Kröftug miskunnarbæn
TÓNLEIKAR
Akureyrarkirkja
Flytjendur: Orgelleikur: Sveinn Arnar Sæ-
mundsson og Daníel Þorsteinsson.
Stjórn og orgelleikur: Björn Steinar Sól-
bergsson. Á efnisskrá: Messe Solenelle í
cís-moll op. 16 fyrir kór og tvö orgel og
Finale úr orgelsinfóníu nr. 1 í D-dúr eftir
Louis Vierne, Introitus (Sálmur 100, 1–2,
4–5) eftir Egil Hovland, Lobe den Her-
ren … (Sálmur 103, 2–3) eftir Schütz,
Hversu yndislegir eru bústaðir þínir …
(Sálmur 84, 2–3) eftir Friedrich Kiel og
Hallelú … (Sálmur 150) eftir César
Franck.
KÓR AKUREYRARKIRKJU
Jón Hlöðver Áskelsson