Morgunblaðið - 28.06.2002, Page 30

Morgunblaðið - 28.06.2002, Page 30
30 FÖSTUDAGUR 28. JÚNÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ Hallgrímur B. Geirsson. Styrmir Gunnarsson. Framkvæmdastjóri: Ritstjóri: STOFNAÐ 1913 Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík. Aðstoðarritstjórar: Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen. Fréttaritstjóri: Björn Vignir Sigurpálsson. LÍTIL andstaða var viðmeginþætti frumvarpsinsum breytingar á lögumviðskiptabanka og spari- sjóða sem samþykktar voru í fyrra þótt ýmis atriði frumvarpsins hafi verið gagnrýnd í þinginu. Þingmenn virtust almennt ekki vilja standa gegn því að gera mögulegt að breyta sparisjóðum í hlutafélög en af ummælum margra þingmanna mátti sjá að menn vildu ekki að skorið yrði á hin sterku tengsl spari- sjóðanna við byggðarlög og við- skiptavini þeirra. Með samþykkt frumvarpsins var opnað fyrir mögulega hlutafjárvæð- ingu sparisjóðanna og breytingum á samþykktum þeirra; gættin var vissulega opnuð en sú spurning hlýtur að vakna hvort löggjafinn hafi séð fyrir að dyrunum yrði hreinlega rykkt upp með þeim hætti sem nú hefur gerst og að stór fjár- málastofnun kynni að taka yfir rekstur stærsta sparisjóðsins? Og hvað með stofnfjáreigendurna? Átti ekki að loka fyrir þann möguleika að þeir gætu hugsanlega hagnast langt umfram framreiknað stofnfé sitt? Vinstri grænir og Samfylkingin sátu hjá Staðreyndin er sú að aðeins einn þingmaður greiddi atkvæði gegn frumvarpinu í fyrravor en það var Pétur H. Blöndal. Þingmenn Sam- fylkingar og vinstri grænna sátu hjá við atkvæðagreiðsluna en 35 þing- menn studdu frumvarpið. Þingmenn vinstri grænna og Samfylkingarinnar töldu vera tölu- verða galla í frumvarpinu og treystu sér því ekki til að styðja það. Minni- hluti viðskipta- og efnahagsnefndar taldi sömuleiðis nokkra alvarlega galla vera á frumvarpinu og lagði hann fram breytingartillögu sem miðaðist að því að fjölga nýjum stofnfjáreigendum og opna hóp stofnfjáreigenda í tiltekinn tíma fyr- ir almenningi áður en sparisjóði verði breytt í hlutafélag. Minnihlut- inn gagnrýndi einnig að ekki hafi verið skilgreint í lögum hvert stofn- verð hlutabréfa í hendi stofnfjáreig- enda ætti að vera og eins að ekki skyldi vera ljóst hvert stofnverð hlutabréfa í eigu sjálfseignarstofn- unar verður. Þá gagnrýndi minni- hluti nefndarinnar sömuleiðis út frá viðskiptalegu sjónarmiði og al- mannahagsmunum hin miklu völd sem núverandi stofnfjáreigendum væri veitt í krafti tiltölulega lítils eignarhluta. Í greinargerð með frumvarpinu er bent á að breytingar á fjár- magnsmarkaði hafi haft áhrif á sam- keppnisstöðu sparisjóðanna, eink- um er varðar öflun eigin fjár, og því hafi verið orðið nauðsynlegt að gera sparisjóðum kleift að standa jafn- fætis öðrum fjármálafyrirtækjum að þessu leyti með því að breyta rekstrarformi þeirra í hlutafélag. Þegar Valgerður Sverrisdóttir, iðnaðar- og viðskiptaráðherra, mælti fyrir frumvarpinu lagði hún áherslu á þetta atriði en sagði jafn- framt að ljóst væri að hlutafélaga- formið myndi ekki henta öllum sparisjóðum og að ekki væri heldur ljóst hversu margir þeirra myndu kjósa að nýta sér þá heimild. Val- gerður tók og fram að breytingar á frumvarpinu miðuðu að því að bæta stöðu þeirra sjóða sem ekki kysu hlutafélagaformið, þ.e. að gera stofnbréfin almennt að eftirsóknar- verðari fjárfestingarkosti. Þingmenn virðast almennt ekki hafa séð fyrir eða getað gert sér hugarlund atburðarás undanfarinna daga. Af orðum örfárra þingmanna mátti þó ráða að til slíks kynni að koma: „Sá sem er í sparisjóðsstjórn ræður hvort hann og aðrir megi selja stofnbréf. Þetta býður náttúr- lega upp á óskaplega mikinn hasar rétt eftir að lögin hafa tekið gildi og það verður mikið álag á sparisjóðs- stjórnirnar sem þurfa væntanlega að kjósa upp á nýtt vegna þess að fulltrúi sveitarfélaganna á ekki lengur að vera gjaldgengur. Það verður mjög merkilegt að fylgjast með hvað gerist innan þessa hlut- hafahóps eða þessa stofnfjáreigend- ahóps.“ Þetta sagði Pétur H. Blöndal í umræðum á Alþingi. Og þetta hafa vissulega reynst vera áhrínsorð. Hafa ekki rétt á ágóðahluta Af lestri lagafrumvarpsins og at- hugasemdum við það virðist mega ráða að sérstaklega sé reynt að koma í veg fyrir að stofnfjáreigend- ur hagnist umfram það sem „eðli- legt“ má telja, þ.e. umfram endur- metið stofnfjárframlag sitt. Tekið er fram í athugasemdum með frum- varpinu að þegar sparisjóði er breytt í hlutafélag fái stofnfjáreig- endur eingöngu hlutafé sem gagn- gjald fyrir stofnfjárhluti sína. Og er raunar útlistað nánar hvernig beri að finna það hlutfall hlutafjár sem koma skal í hlut stofnfjáreigenda: „Skal samanlagt hlutafé sem stofn- fjáreigendur fá í sparisjóðnum nema sama hlutfalli af hlutafé hans eftir breytinguna og stofnfé nemur samtals af áætluðu markaðsvirði sparisjóðsins samkvæmt mati óháðra aðila sem miðast við sama tíma og breytingin á rekstrarformi sparisjóðsins.“ Í athugasemdum við einstakar málsgreinar frumvarpsins er hnykkt enn frekar á þessu og sagt að stofnfjáreigendur hafi ekki rétt til ágóðahlutar af rekstrarafgangi sparisjóðs umfram það sem mælt sé fyrir í lögunum. Í athugasemdum með frumvarpinu er einni frá því hvers vegna það sé n legt að óháðir aðilar meti m virði sparisjóðs sem á að hlutafélag: „Mikilvægt er a aðili sé fenginn til að meta m virðið. Ekki er eðlilegt a sparisjóðsins hafi sjálf þe með höndum. Það kemur til meiri hluti eru fulltrúar s eigenda sem hafa hagsmu að markaðsvirðið sé me lægst enda leiðir það til me fjáreignar stofnfjáreigenda sjóðnum.“ Ljóst er að löggjafinn þessu að að setja valdi sparisjóðanna skorður að varðar breytingar á st hlutafé. Eiga ekki tilkall t uppsafnaðs hagnað Þetta virðist og hafa ver ingur viðskiptaráðherra e ræðum á Alþingi tók hún ekki kæmi til greina að stofnfjáreigendum eða ein öðrum verðmæti sem þeir æ tilkall til. „Það kemur skýr lögum um viðskiptabanka o sjóði að stofnfjáreigendur ungis að njóta arðs af inn stofnfé sínu. Þeir eiga ekki uppsafnaðs hagnaðar spari Þetta er lykilatriði í frumva Í umræðum á þinginu Pétur H. Blöndal fram þeir ingu hver ætti í raun hlut þar með atkvæðamagn sjálfseignarstofnunar sem við hlutafjárvæðingu. Pétu ekki draga dul á það að ha alltaf haft ímugust á fé sem ætti. Hann benti á að hagn þar með eigið fé sparisjóðan í tímans rás orðið til með mj vaxtamun. Það hafi sem sa skuldarar sparisjóðanna o fjáreigendur þeirra sem ha þetta eigið fé. „Það heyrist á máli mínu Pétur, „að ég er ekki mjög h þessu frumvarpi eða þessa Hvers vegna ekki? Vegna menn eru að búa til nýtt bat er fé án hirðis.“ Pétur taldi að gæfuleg verið að reyna að finna eige þessu eigin fé, láta stofnfjá ur „fá“ eitthvað meira en g ráð fyrir í frumvarpinu. Þe raun sjálfseignarstofnun, verður við hlutafjárvæði eignist þannig í reynd alla sjóðinn. Eðlilegra hefði v mati Péturs að stofnfjáre Ekki andstað hlutafjárvæð Baráttan um SPRON hefði væntanl ekki komið til nema vegna þeirra br inga sem gerðar voru á lögum í fyrra. ór Gísli Ólafsson rýnir í hvað fyrir lög anum vakti með breytingunum og ri upp umræður sem spunnust á Alþin MARKMIÐ LÖGGJAFANS Það er alveg ljóst hver markmiðlöggjafans voru þegar breyt-ingar voru gerðar á lögum um viðskiptabanka og sparisjóði á 126. löggjafarþingi sem stóð frá hausti 2000 til vors 2001. Í greinargerð frumvarps um breyt- ingu á þessum lögum sem ríkisstjórn- in lagði fram segir svo: „Stofnfjáreig- endur fá eingöngu hlutafé, sem gagngjald fyrir stofnfjárhluti sína. Þó geta þeir krafizt þess samkvæmt hlutafélagalögum að stofnfjárbréf þeirra verði innleyst. Skal samanlagt hlutafé, sem stofnfjáreigendur fá í sparisjóðnum nema sama hlutfalli af hlutafé hans eftir breytinguna og stofnfé nemur samtals af áætluðu markaðsvirði sparisjóðsins sam- kvæmt mati óháðra aðila, sem miðast við sama tímamark og breytingin á rekstrarformi sparisjóðsins.“ Þegar Valgerður Sverrisdóttir við- skiptaráðherra mælti fyrir frum- varpinu ítrekaði hún í ræðu sinni þann skilning á ákvæðum frumvarps- ins sem fram kemur í greinargerð þess. Í umræðum í þinginu um frum- varpið sagði viðskiptaráðherra m.a.: „Varðandi eignarhald kemur ekki til greina að afhenda stofnfjáreigend- um eða einhverjum öðrum verðmæti, sem þeir geta ekki gert tilkall til. Það kemur skýrt fram í lögum um við- skiptabanka og sparisjóði að stofn- fjáreigendur skuli einungis njóta arðs af innborguðu stofnfé sínu. Þeir eiga ekki tilkall til uppsafnaðs hagn- aðar sparisjóðsins. Þetta er lykilat- riði í frumvarpinu.“ Það er varla hægt að tala skýrar. Viðskiptaráðherra undirstrikar að þetta sé „lykilatriði“ í frumvarpinu. Þetta sjónarmið áréttaði Valgerð- ur Sverrisdóttir enn síðar í umræð- unum er hún sagði: „Ég held, að mikilvægt sé að hafa það í huga, að stofnfjáreigendur hafa engan fjárhagslegan ávinning af því að breyta yfir í hlutafélag vegna þess, að þeir fá bara gagngjald, sem sam- ræmist því stofnfé, sem þeir eiga við breytinguna, þannig að þær áhyggjur sem háttvirtur þingmaður hefur eiga að mínu mati ekki við rök að styðjast eða eru óþarfar vegna þess, að ekki er verið að veita stofnfjáreigendum neitt viðbótarfjármagn eða meira en þeir hafa nú þegar, þegar breytingin á sér stað. Þetta er leið, sem farin var t.d. í Danmörku og sjálfsagt hefur hún verið rædd þar og ýmsar aðrar leiðir líka, en við teljum og sú nefnd, og þar voru fulltrúar sparisjóðanna, sem samdi frumvarpið að þetta sé leiðin og þess vegna er hún sett fram í frumvarpinu.“ Í DV í gær voru athyglisverð um- mæli höfð eftir Vilhjálmi Egilssyni, alþingismanni og formanni efnahags- og viðskiptanefndar Alþingis. Hann segir: „Mér sýnist nú mjög hæpið að hægt sé að borga stofnfjáreigendum meira en sem nemur þeirra stofnhlut … Fyrirfram mundi ég þess vegna halda að það gengi ekki upp að stofnfjáreig- endurnir fengju meira en það … Mér finnst það umhugsunarefni, hvort ekki sé vafasamt að verið sé að greiða fólki peninga umfram þeirra eignar- hlut í því skyni að hafa áhrif á það, hvernig peningum, sem það á ekki er ráðstafað. Ég hef ekki séð nein rök fyrir því að það gangi upp … Eigið fé í sparisjóðnum hefur safnazt upp um- fram stofnfé og stofnfjáreigendurnir eru gæzlumenn þess fjár en þeir eiga það ekki.“ Þessar tilvitnanir í ræður Valgerð- ar Sverrisdóttur viðskiptaráðherra þegar umrætt frumvarp var til með- ferðar í Alþingi og ummæli Vilhjálms Egilssonar, eins þingmanna Sjálf- stæðisflokks og formanns þeirrar þingnefndar, sem fjallaði um frum- varpið, sýna svo ekki verður um deilt hvert markmið löggjafans var með þeirri lagasetningu sem hér um ræð- ir. Og þess vegna getur heldur ekki farið á milli mála að sú aðferð, sem Búnaðarbankinn beitir með milli- göngu fimm stofnfjáreigenda í SPRON, gengur þvert á markmið og vilja Alþingis Íslendinga. Í þessum umræðum féllu athyglis- verð ummæli hjá Pétri Blöndal al- þingismanni sem er einn af þeim fimm stofnfjáreigendum í SPRON sem hafa milligöngu fyrir Búnaðar- bankann í þessu máli. Hann sagði m.a.: „Og það er ekkert sem bannar að einhver stór aðili bjóði mönnum, stofnfjáreigendum, t.d. þessum þús- und, sem eru hjá SPRON, mjög gott verð fyrir hlut sinn, ef þeir kjósa mann hans í stjórn. Þegar hann er kominn í stjórn áður en hlutafjárvæð- ingin verður þá ræður hann hvaða stofnfé er framselt því að hann ákveður það. Hann getur ákveðið að þau stofnfjárbréf, sem hann ætlar að kaupa, megi framselja til fyrirtækja hans og þar með getur hann borgað mjög sæmilegt verð fyrir þetta stofnfé vegna þess að hann ræður um aldur og ævi þessari sjálfseignar- stofnun, sem á 90% í þeim spari- sjóði.“ Ekki verður betur séð en þær að- gerðir, sem fimmmenningarnir fyrir hönd Búnaðarbankans hafa gripið til síðustu daga vegna hlutafélagavæð- ingar Sparisjóðs Reykjavíkur og ná- grennis fari mjög nálægt þessum ábendingum þingmannsins. En það er líka mjög athyglisvert að sjá hvaða dóm hann leggur á hug- myndir af þessu tagi. Pétur Blöndal, alþingismaður sagði í beinu fram- haldi af hinum tilvitnuðu ummælum: „Það er þetta, sem ég var að benda á og þegar ég gat um spillingu og annað slíkt, þá átti ég við mögu- leikana á slíku. Ég var alls ekki að segja að þetta ætti sér stað í dag, langt í frá. En þetta er það sem ég átti við.“ Um þessi ummæli þingmannsins þarf ekki að hafa mörg orð. Þau skýra sig sjálf. Markmið ríkisstjórnarinnar þegar hún lagði fram frumvarpið um breyt- ingu á lögum um viðskiptabanka og sparisjóði til þess að greiða fyrir hlutafélagavæðingu sparisjóðanna er augljóst, þegar greinargerð frum- varpsins og framsöguræða viðskipta- ráðherra eru lesin. Vilji Alþingis er skýr. Þingið hefur viljað koma í veg fyr- ir, að stofnfjáreigendur geti selt það, sem þeir eiga ekki. Þeim vilja er ekki hægt að breyta með lagatúlkunum enda eiga þær sér enga stoð í veru- leikanum.

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.