Morgunblaðið - 17.07.2002, Blaðsíða 24

Morgunblaðið - 17.07.2002, Blaðsíða 24
UMRÆÐAN 24 MIÐVIKUDAGUR 17. JÚLÍ 2002 MORGUNBLAÐIÐ SAMSKIPTI Ís- lands og Alþjóðahval- veiðiráðsins hafa að vonum verið í umræðu manna á meðal á Ís- landi. Mönnum er tíð- rætt um meint mistök íslenskra stjórnvalda í þessu sambandi. Í fyrsta lagi þegar Ís- lendingar létu hjá líða að gera fyrirvara við ákvörðun ráðsins um algert bann við hval- veiðum árið 1983. Í öðru lagi að hætta hval- veiðum í vísindaskyni árið 1989. Í þriðja lagi að hafa gengið úr Al- þjóðahvalveiðiráðinu árið 1992. Það er að sönnu erfitt að dæma ákvarðanir af þessu tagi þegar horft er í baksýnisspegilinn. Það er auð- velt að vera vitur eftir á og fer mörg- um vel. Ákvarðanir eru teknar út frá ákveðnum forsendum og ef forsend- ur bregðast er eins víst að viðkom- andi ákvörðun verði dæmd af hörku. Það er vert að hafa í huga að ákvarðanir um að mótmæla ekki hval- veiðibanni og að hætta veiðum í vísindaskyni voru teknar á þeim for- sendum að Alþjóða- hvalveiðiráðið myndi sinna sínu hlutverki af ábyrgð. Alþjóðahval- veiðiráðið á að stýra hvalveiðum í heiminum og tryggja að hvala- stofnar heimsins séu nýttir í samræmi við af- rakstursgetu þeirra. Þessu hlutverki sínu hefur ráðið ekki sinnt. Alþjóðahvalveiðiráðið hefur orðið fórnarlamb misskilinna umhverfissjónarmiða. Undirtökin í ráðinu hafa aðilar sem hafa hvala- vernd að markmiði óháð hvort og í hvaða mæli unnt er að nýta hvala- stofna. Þjóðir, sem engra hagsmuna hafa að gæta af því að hvalir séu nýttir á forsvaranlegan máta, mynda nægilega sterkt afl innan Alþjóða- hvalveiðiráðsins til að stöðva alla skynsamlega nýtingu. Afstaða margra þessara þjóða stjórnast af háværum „umhverfisverndarsam- tökum“, sem sjá fjárhagslegan hag í því að æsa almenning gegn hvalveið- um. Fundir Alþjóðahvalveiðiráðsins eru orðnir að alþjóðlegum skrípaleik, sem að engu er hafandi. Það kórónar vitleysuna að formaður ráðsins gerir sig svo beran að fávísi um markmið og tilgang ráðsins að hann kallar ráðið ósjálfrátt „umhverfisverndar- samtök“ í fréttaviðtali eins og þjóðin varð vitni að í sumar. Íslenskir stjórnmálamenn sem stóðu að þeirri ákvörðun að gera ekki fyrirvara um bann við hvalveið- um 1983 og að hætta vísindahval- veiðum árið 1986 verða án efa dæmd- ir fyrir rangar ákvarðanir. Hitt þarf að vera ljóst að þær ákvarðanir urðu rangar í ljósi þess að Alþjóðahval- veiðiráðið brást skyldu sinni. Sú skrípastofnun, sem ráðið er nú, er ófær um að sinna hlutverki sínu og er í rauninni alþjóðlegt viðvörunar- merki um að lifandi auðlindum jarðar verður ekki stjórnað af stofn- unum af þessu tagi. Fyrst búið er að eyðileggja Al- þjóðahvalveiðiráðið hlýtur að koma til skoðunar hjá hverri þeirri þjóð, sem sá tilgang með aðild vegna nýt- ingarsjónarmiða, hvort aðild að ráðinu þjóni nokkrum tilgangi. Ís- land valdi árið 1992 að segja sig úr Alþjóðahvalveiðiráðinu. Þess í stað reyndi Ísland að stofna staðbundið alþjóðlegt ráð til þess stjórna veiðum sjávarspendýra á Norður-Atlants- hafi (NAMCO) og fullnægja þannig skilyrðum alþjóðaréttar um slíkar veiðar. Þetta var virðingarverð til- raun og hefði tekist ef langlundargeð annarra hvalveiðiþjóða í Alþjóða- hvalveiðiráðinu hefði ekki verið meira en vænta mátti. Í ljósi þeirrar dapurlegu reynslu sem fengist hefur af starfi Alþjóðahvalveiðiráðsins hefði mátt ætla að þessi tilraun ætti raunhæfan möguleika. Það gekk ekki eftir þannig að forsendur Ís- lendinga fyrir úrsögn úr hvalveiði- ráðinu reyndust ekki halda. Nú standa Íslendingar frammi fyrir því hvað gera skuli. Reynt hef- ur verið í tvígang að tilkynna aðild Íslands að Alþjóðahvalveiðiráðinu að nýju með fyrirvara um hvalveiði- bannið. Sá gerningur virðist í lög- fræðilegri pattstöðu, þar sem ágrein- ingur er um hvort við erum inni með fyrirvaranum eða ekki. Það hefur berlega komið í ljós að alþjóðleg lög og reglur eru ekki í fyrsta sæti hjá meirihluta aðildarríkjanna og kemur það ekki á óvart. Spurningin er hvort okkur takist að smeygja okkur inn á einhverjum þeim nótum sem okkur hugnast – en helsta spurningin er samt sem áður hvort við eigum eitt- hvert erindi á svona skrípasam- kundu. Forsendur fyrir ákvörðunum eiga það nefnilega til að bregðast. Samskipti Íslands og Alþjóðahvalveiðiráðsins Pétur Bjarnason Hvalveiðar Fundir Alþjóðahval- veiðiráðsins, segir Pétur Bjarnason, eru orðnir að alþjóðlegum skrípaleik, sem að engu er hafandi. Höfundur er framkvæmdastjóri og formaður stjórnar Fiskifélags Ís- lands. ÞAÐ verður sífellt augljósara hve árásir hryðjuverkamanna á Bandaríkin hinn 11. september sl. hafa valdið miklum vatna- skilum í samskiptum þjóða heims, með auk- inni samstöðu um bar- áttuna gegn skipu- lagðri hryðjuverka- starfsemi. Á nýaf- stöðnu þingi Öryggis- og samvinnustofnunar Evrópu (ÖSE), sem haldið var í Berlín í síð- ustu viku, var sérstak- lega fjallað um sam- starf þjóðanna í þessari baráttu og ríkti um það mikil ein- drægni með þeim 320 þjóðkjörnu þingmönnum 55 aðildarríkja ÖSE sem sátu þingið. Fulltrúar bræðra- þjóða í Evrópu og Norður-Ameríku hafa tekið höndum saman í sameig- inlegri baráttu gegn þessari ógn, sem stjórnvöld og allur almenningur stendur frammi fyrir um allan heim. Jafnframt samstöðu um baráttu gegn ógn hryðjuverka er lögð mikil áhersla á að þær aðgerðir skerði ekki almenn mannréttindi borgar- anna. Það er ljóst að hryðjuverkastarf- semi sprettur ekki upp úr engu. Samspil ýmissa þátta svo sem fá- tæktar, harðstjórnar og fáfræði í einstökum þjóðfélögum elur af sér og skapar grundvöll fyrir slík öfl. Það verður eitt af mikilvægustu verkefnum í samstarfi þjóðanna að vega að rótum vandans með aðgerð- um sem fela m.a. í sér að vinna gegn fátækt, efla menntun almennings og berjast gegn harðstjórn og mann- réttindabrotum sem viðgengst allt of víða. Á þingi ÖSE í Berlín voru fulltrúar sammála um að leita verði allra leiða til þess að rjúfa þann víta- hring sem augljóslega er fyrir hendi og skapar grundvöll skipulagðrar hryðjuverkastarfsemi í heiminum í dag. Við Íslendingar erum fámenn þjóð sem býr á eylandi, þær aðstæður veita okkur ákveðna vernd gegn hryðjuverkastarfsemi. Engu að síð- ur getum við ekki álitið sem svo að við séum laus við ógnir hryðjuverk- anna, við erum hluti af alþjóðlegri heild í þessum efnum og tökum virk- an þátt í samstarfi þjóða heims í þessum málaflokki, m.a. á vettvangi Sameinuðu þjóðanna, ÖSE og NATO. Það er okkur mikilvægt vegna þeirra aðstæðna sem uppi eru í heiminum í dag. Þær grundvallar forsendur íslensks samfélags sem birtast í lýðræði, mann- réttindum og réttarrík- inu, eru sömu grund- vallar forsendur og ÖSE starfar eftir. Þar með er stofnunin ákjós- anlegur vettvangur fyrir Vesturlöndin til samstarfs á ýmsum sviðum og ber sam- starfið gegn hryðju- verkum því glöggt vitni. Á þessum grundvelli heldur ÖSE uppi mjög öflugu starfi víðs vegar um Mið- og Austur-Evrópu, þar sem unnið er að því markmiði að byggja upp og treysta stoðir þjóð- félaga þar með framangreind grund- vallar sjónarmið að leiðarljósi. Þar með er ÖSE mikilvæg stoð í örygg- iskerfi Evrópu og þess ber að geta að margir mjög hæfir Íslendingar taka þátt í þessu starfi og hafa verið vald- ir til starfa fyrir ÖSE gegnum ís- lensku friðargæsluna. Það er sér- stakt ánægjuefni hve Ísland hefur lagt mikið af mörkum í þessu starfi, sem varðar svo mjög framtíðina í okkar heimshluta. Það er ljóst að heimsbyggðin stendur nú frammi fyrir ógnum sem hafa vaxið mjög hin síðustu ár, ekki aðeins er varðar hryðjuverkastarf- semi. Þessi staðreynd kallar á al- þjóðlega samstöðu og samræmdar aðgerðir, sú nálgun er mikilvæg vegna þess að hryðjuverkastarfsemi er aðeins einn þáttur þeirra glæpa- starfsemi sem kalla má óhefðbundn- ar ógnir. Aðrir þættir eru t.d. man- sal, skipuleg eiturlyfjaframleiðsla og smygl, alþjóðlegt fjárþvætti, átök þjóðernis- og trúarhópa, þjóðflutn- ingar og svo mætti lengi telja. Marg- ar þessara ógna eru tengdar inn- byrðis og eiga það sameiginlegt að þekkja ekki landamæri þjóða. Á þessu sést að alþjóðleg samstaða um aðgerðir til að sporna við og snúa þessari þróun við er alger grundvall- arforsenda. ÖSE er svæðisbundin stofnun samkvæmt skilgreiningu Sameinuðu þjóðanna og þjónar því mikilvæga hlutverki að vinna gegn alþjóðlegri hryðjuverka- og glæpa- starfsemi í Evrópu. Ráðherrafundur ÖSE í Búkarest í desember sl. gaf út sameiginlega yfirlýsingu, sem er af- ar mikilvægt verkfæri í þessari bar- áttu og felur í sér aðgerðaáætlun sem aðildarríkin 55 standa sameig- inlega að. Þessi yfirlýsing felur í sér viðbrögð gegn nýjum ógnum og staðfestir jafnframt grundvallarfor- sendur ÖSE um einstaklingsfrelsi og verndun mannréttinda. Þegar fjallað er um aðgerðir al- þjóðasamfélagsins gegn þeim ógnum sem við stöndum frammi fyrir, má ekki líta fram hjá því að Vesturlönd bera mikla ábyrgð. Víða í okkar heimshluta eru aðstæður sem skapa jarðveg fyrir hryðjuverka- og glæpa- starfsemi, það felst m.a. í öryggis- leysi íbúanna, kúgun þeirra og mis- munun, fátækt og lágu menntastigi. Það hlýtur því að vera fyrst og fremst á ábyrgð lýðræðisríkja að styðja við bakið á fátækari ríkjum, sem búa við vanþróað lýðræðiskerfi og vinna að því markmiði að tryggja einstaklingum mannsæmandi tilveru og lífsafkomu og koma þannig í veg fyrir að öfga- og glæpaöfl eigi greiða leið að hugum og hjörtum fólks. Samstarf aðildarríkja ÖSE er á réttri leið í þessu tilliti og Ísland er mikilvægur hlekkur í þeirri keðju sem aðildarríkin mynda. Með þátt- töku í umræðum um þessi mál á vett- vangi þjóðkjörinna fulltrúa annars vegar og á vettvangi stjórnvalda hins vegar, ásamt með þátttöku íslenskra starfsmanna sem taka beinan þátt í aðgerðum ÖSE, leggur Ísland sitt af mörkum í samstarfi þjóðanna í bar- áttu fyrir betra alþjóðlegu samfélagi framtíðarinnar. ÖSE og baráttan gegn glæpastarfsemi Magnús Stefánsson Hryðjuverk Með þátttöku í umræðum um þessi mál, segir Magnús Stefánsson, leggur Ísland sitt af mörkum í samstarfi þjóðanna í baráttu fyrir betra alþjóðlegu sam- félagi framtíðarinnar. Höfundur er alþingismaður og formaður Íslandsdeildar ÖSE. SVEITASTJÓRN Skagafjarðar hefur ný- lega samþykkt að banna virkjanafram- kvæmdir í Héraðsvötn- um við Villinganes. Ætlunin var að hefja þar virkjanafram- kvæmdir í og með til framleiðslu orku til væntanlegrar olíu- hreinsunarstöðvar á hinu forna hafnlægi Hólastaðar við Kolkuós í samvinnu við rúss- neskt olíuhreinsunar- fyrirtæki. Ástæðan fyrir þessu virkjanabanni var að öll rök hníga að því að ferðaþjónusta við og í Héraðsvötnum eystri sé margfalt ábatasamari en að selja rússnesku olíuhreinsunarfyrirtæki orkuna á undirverði. En sá háttur er tíðkaður af stjórnvöldum og Lands- virkjun að láta almenning borga tap þeirrar orkusölu með okurverði raf- orku. Skagfirðingar hafa með þessu af- dráttarlausa banni hamlað gegn óþrifum og virkjanasálsýki, sem hef- ur hrjáð talsverðan hluta þjóðarinn- ar og þá fyrst og fremst hagsmuna- aðila Landsvirkjunar og verktaka þeirra og þann fjölmenna hóp „bar- bara nútímans“ – verkfræðinga, skurð- og stíflugerðarmenn. Það virðist sem virkjanagengið og -mafían hafi haft frjálsar hendur til að afskræma og eyðileggja dýrmæt- ustu náttúrusvæði landsins sbr. Há- göngusvæðið, eitt merkasta jarð- hita- og hverasvæði landsins, sem var kaffært með drullulóni Guð- mundar Bjarnasonar, fyrrverandi umhverfisráðherra og forstjóra Landsvirkjunar þáverandi. Nú skín sólin yfir Skagafirði en því er ekki að heilsa þegar austar dregur. Á Húsavíkursvæðinu hefur lengi verið og er sólmyrkvi. Þar dreymir sveitarstjórnarmenn um rússneska súrálsverksmiðju og frumkvöðullinn í þessum efnum mun vera framsókn- arkvenmaðurinn núverandi iðnaðar- ráðherra með dyggum stuðningi „guðföður kvótans“ núverandi utan- ríkisráðherra og Finns nokkurs Ing- ólfssonar. Þegar lengra dregur austar og sunnar virðist hafa lengi gætt tungl- myrkva, einkanlega eftir að ál- draumamennirnir Halldór Ásgríms- son og Finnur Ingólfsson komu af fundi með Norsk Hydro um væntanlega stóriðju á Austurlandi. Samkvæmt þeim samn- ingum átti að afhenda Norsk Hydro allt vatnasvæði austur- öræfa til virkjana og stóriðju. Svo fór að lok- um að eftir nokkur misseri dró Norsk Hydro sig út úr þessum virkjanaselskap, vegna umhverfissjónarmiða. Þá var hafin betliferð og árangurinn var um- ræðugrundvöllur milli ríkisstjórnar Íslands, sem þegar hefur markað sig sem hrikalegasta umhverfissóða á Vesturlöndum, og bandarísks álfyr- irtækis sem á að ginna til samstarfs með svo til ókeypis orku í raun. Austfirðingar búa við áframhald- andi tunglmyrkva. Allir vita að tunglmyrkvi getur haft skaðvænleg áhrif á geðheilsuna sbr. lunaticus og þeirra áhrifa hefur lengi gætt meðal virkjanagengisins og þeirra í „neðra“. Það er vonandi að hörð viðbrögð Gnúpverja við áætlunum virkjana- gengisins um eyðileggingu Þjórsár- vera og bann sveitarstjórnar Skaga- fjarðar hafi þau áhrif á fleiri sveitarstjórnir að þær taki að íhuga áætlanir umhverfissóðanna, ríkis- stjórnar og Landsvirkjunar. Vonandi líður að því að sólin taki að skína á ráðhús Reykjavíkur- borgar því að þeir sem þar ráða húsum eru í lykilaðstöðu til að stöðva óþrifin. „Skín við sólu Skagafjörður“ Siglaugur Brynleifsson Höfundur er rithöfundur. Virkjanir Vonandi líður að því að sólin taki að skína á ráð- hús Reykjavíkurborgar, segir Siglaugur Bryn- leifsson, því að þeir sem þar ráða húsum eru í lykilaðstöðu til að stöðva óþverrann.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.