Morgunblaðið - 27.08.2002, Blaðsíða 6

FRÉTTIR
6 ÞRIÐJUDAGUR 27. ÁGÚST 2002 MORGUNBLAÐIÐ
ÁRLEG kafbátavarnaræfing Varn-
arliðsins á Keflavíkurflugvelli, Kefla-
vik Tactical Exchange (KEF-
TACEX), sem haldin er vestur af
landinu, hófst í gær. Níu þjóðir taka
þátt í æfingunni en um er að ræða
umfangsmestu æfingu af þessu tagi
sem fram hefur farið á N-Atlantshafi
og stendur til 9. september nk. Auk
flugvéla Varnarliðsins og sex annarra
ríkja Atlantshafsbandalagsins eru
fjögur bandarísk og eitt danskt her-
skip komin hingað til lands, auk
norsks kafbáts, sem öll gegna hlut-
verki í æfingunni.
Kafbátavarnaræfingunni er ætlað
að miða að samræmingu aðgerða
bandalagsþjóðanna á þessu tiltekna
sviði og munu um 1.500 manns æfa
sig við leit og varnir gegn dísilknún-
um kafbátum auk þess sem prófaðar
verða nýjar baráttuaðferðir. Æfing-
unni er stýrt frá aðalstöðvum Varn-
arliðsins og verða kafbátaleitar-
flugvélarnar gerðar út frá Kefla-
víkurflugvelli á meðan á henni
stendur.
Fimmtán slíkar flugvélar, af gerð-
unum, P-3C Orion, Nimrod, Aurora
og Atlantique eru komnar hingað frá
Bandaríkjunum, Hollandi Bretlandi,
Þýskalandi, Kanada, Frakklandi og
Ítalíu. Þá eru hingað komnir banda-
rísku tundurspillarnir USS Porter og
USS Arleigh Burke, danska freigát-
an Vædderen og bandarísk freigáta,
USS Carr, ásamt norska kafbátnum
Utsira og bandaríska hljóðsjárskip-
inu USNS Loyal. Að auki taka F-15
orrustuflugvélar Varnarliðsis þátt í
æfingunni ásamt HH-60G Pave-
Hawk björgunarþyrlum.
Auk Bandaríkjanna eru hingað
komnir fulltrúar frá herjum í Kanada
og Danmörku, Frakklandi, Þýska-
landi, Ítalíu, Hollandi, Noregi og
Bretlandi, til að taka þátt í æfingunni
sem ekki er síður ætlað að bæta sam-
skipti og samstarf milli aðildarríkja
NATO.
Að sögn John J. Waickwicz, flota-
foringja og yfimanns Varnarliðsins á
Kefavíkurflugvelli, er tilgangur æf-
ingarinnar fyrst og fremst að auka
viðbragðsflýti þátttakenda á sviði
kafbátavarna svo að þeir séu vel
þjálfaðir og reiðubúnir að takast á
hendur þau verkefni sem þeirra bíða
hverju sinni.
Æfingarnar, sem haldnar verða á
dreifðu svæði fyrir vestan Ísland,
miðast sem fyrr segir að því að æfa
leit og varnir gegn dísilknúnum kaf-
bátum auk þess sem æfðar verða
þyrlulendingar á skipum og árásir og
varnir gegn flugvélaárásum á skip.
Æfingarnar erfiðari
eftir því sem á líður
Steve Mavica, upplýsingafulltrúi
hjá Varnarliðinu, bendir á að
KEFTACEX, sem er vinnuheiti æf-
ingarinnar, byggist á sk. CASEX-
kerfi þar sem hver viðburður eða
þáttur sem æfður sé hafi upphaf og
endi sem séu fyrirfram ákveðin. Æf-
ingarnar eru þannig hannaðar að
þær verða erfiðari eftir því sem á líð-
ur, að hans sögn.
Fjórar eftirlitsvélar bandaríska
flotans af gerðinni P-3C Orion og eins
sams konar vél frá hollenska flotan-
um eru að jafnaði hér á landi, stað-
settar á Keflavíkurflugvelli. Vélarnar
eru sérhæfðar til kafbátaleitar og að
sögn Leo Derosieres, yfirmanns
flotaaðgerða Varnarliðsins, koma að
auki sambærilegar vélar frá öðrum
NATO-ríkjum reglulega hingað til
lands til æfinga. Á Keflavíkurflugvell
er starfrækt sérstök miðstöð á sviði
varnamála (Tactical Support Center)
sem er ein sinna tegundar í herafla
Bandaríkjanna við Atlantshaf en hún
miðlar upplýsingum til leitarvélanna
og gefur fyrirmæli um hvar best sé að
leita að kafbátum, skipum o.fl. hverju
sinni.
Eftirlit með skipaferðum ofansjáv-
ar er tiltölulega auðvelt úr lofti, bæði
með ratsjám og myndavélum, m.a.
þar til gerðum hitamyndavélum. Við
leit á kafbátum neðansjávar bætist
hins vegar við að hlusta verður eftir
lágtíðnihljóðum frá vél- og skrúfu-
búnaði sem berast um langan veg í
hafinu. Að sögn Derosierses er notast
við hljóðbaujur við leitina sem varpað
er úr flugvélunum og gera mönnum
kleift að fylgjast með ferðum kafbáta
af mikilli nákvæmni. Þá er hljóðnema
einnig dýft í sjóinn úr þyrlum til að
hlusta eftir hljóðum og einnig gefa
raðir hljóðnema á hafsbotni grófa
mynd af umferð skipa á stóru svæði.
Derosieres bendir á að mikil þjálfun
liggi að baki góðum leitarmanni og að
þjálfun kafbátaleitarflugmanns taki
venjulega þrjú ár.
Að hans sögn veldur lega landsins
því að yfir helmingur af allri upp-
lýsingaöflun um rússnesk skip og
kafbáta er stýrt héðan. Á kalda-
stríðsárunum var algengt að Varnar-
liðið fylgdist með sovéskum kafbát-
um á siglingu í Norður-Atlantshafi og
enn í dag er upplýsingum safnað um
rússneska kafbáta og ferðir þeirra.
Á kaldastríðsárunum miðuðust
varnir gegn kafbátum við að mæta
stórum kjarnorkuknúnum kafbátum
Sovétmanna sem báru kjarnorku-
vopn. Kjarnorkuknúnir kafbátar eru
hins vegar stór og dýr skip og ekki á
færi annarra en stórþjóða að koma
sér upp slíkum flota. Við lok kalda
stríðsins hefur notkun smærri dísil-
knúinna kafbáta aukist, sem eru
ódýrari og fleiri þjóðir hafa ráð á að
kaupa.
Fleiri ríki koma sér
upp kafbátum
Derosieres bendir á í ljósi minni
fjárframlaga til hermála og minni
umsvifa bandaríska hersins verði
bandalagsþjóðir NATO að treysta á
nánari samstarf sín á milli. Hann
minnir ennfremur á að Rússar séu í
dag í nánu bandalagi með Banda-
ríkjamönnum og því hafi herinn í
auknum mæli beint sjónum sínum að
öðrum hugsanlegum hættusvæðum
auk þess sem meiri áhersla sé lögð á
að afla upplýsinga og þjálfa mann-
skap við leit og varnir sem beinast að
dísilkafbátum í stað kjarnorkuknú-
inna.
Sem dæmi hafa díslikafbátar tekið
miklum framförum á undanförnum
árum og þurfa sjaldnar að koma úr
kafi. Slíkir bátar geta dulist á grunnu
vatni í innhöfum og með ströndum
fram og kafbátaleit hefur á undan-
förnum árum tekið mið af breyttum
áherslum
Spurður um hernaðarlegt mikil-
vægi kafbáta og nauðsyn á góðum
kafbátavörnum og eftirliti segir
Derosieres að fleiri ríki séu að koma
sér upp kafbátum, þ.á m. Íran, Pak-
istan, Indland og Kína, eins og dæm-
in sýni. Steve Mavica, upplýsinga-
fulltrúi hjá Varnarliðinu, bætir við að
nýverið hafi komið fram að Íranar
hafi keypt fjóra kafbáta frá Rússum.
Dersosieres segir hernaðarlegt
mikilvægi kafbáta enn mikið og að
skýrasta dæmið komi frá Rússlandi.
Hann bendir á að á sama tíma og ver-
ið sé að draga úr útgjöldum til her-
mála og hergagnakaupa megi með
hlutfallslega litlum kostnaði gera til-
tölulega fjölhæfa hluti með kafbáti.
„Ef þú lítur yfir söguna sérðu að
Þjóðverjar í seinni heimsstyrjöldinni
höfðu tiltölulega mikil áhrif á skipa-
kostinn. Kafbáturinn býr yfir miklum
möguleikum. Það er erfitt að finna
hann en á sama tíma má nota hann í
hernaðarlegum tilgangi.“
Derosierses segir að með breyttri
heimsmynd hafi bandaríski sjóherinn
ennfremur breytt baráttuaðferðum
sínum og færst nær landi.
„Við viljum vera nærri Afganistan
og hafa þar flugmóðurskip tiltæk og
geta sent orrustuþotur á staðinn.“
Hann bendir á að væru kafbátar ná-
lægir væri það næg ástæða til að hafa
áhyggjur. Sú hætta sé hins vegar
ekki fyrir hendi þar en það þýði ekki
að ekki þurfi að hafa vel þjálfaðan
mannskap sem kann að bregðast við
hættunni.
Um 1.500 manns taka þátt í umfangsmestu kafbátavarnaræfingu í N-Atlantshafi til þessa
Meiri áhersla
á leit og varn-
ir gegn dísil-
kafbátum
Næstu tvær vikur munu 15 leitarflugvélar,
fimm herskip, orrustuþotur Varnarliðsins
og björgunarþyrlur æfa leit og varnir gegn
norskum dísilkafbáti fyrir vestan land. Á
blaðamannafundi sem Varnarliðið hélt í
gær kom fram að mikil sérhæfing liggur að
baki góðum kafbátavörnum.
Morgunblaðið/Þorkell
Herskipin sem taka þátt í æfingunni höfðu viðlegu í ytri Reykjavíkurhöfn í gær.
Morgunblaðið/RAX
Leo Derosieres, yfirmaður flotaaðgerða Varnarliðsins, skýrði frá æf-
ingunni á blaðamannafundi sem haldinn var á Keflavíkurflugvelli í gær.
Morgunblaðið/RAX
Þátttakendur í varnar- og leitaræfingunni höfðu í mörgu að snúast í
tengslum við undirbúning í einu flugskýla Varnarliðsins. Í baksýn er ein
af P-3C Orion-leitarvélum Bandaríkjahers.
Morgunblaðið/RAX
Að mörgu þarf að huga áður en
vélunum er flogið á loft. Hér er
dyttað að hreyfli ítalskrar leit-
arvélar af gerðinni Atlantique.