Morgunblaðið - 27.08.2002, Blaðsíða 22

LISTIR
22 ÞRIÐJUDAGUR 27. ÁGÚST 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Doudoudim
Glamour
FREE
Hagkaup Kringlunni
Hagkaup Smáralind
Dreifing: Medico ehf.
Undir-
föt
Í Reykjavíkurakademíunni stend-
ur nú yfir myndlistarsýningin „Óður
til líkamans“. Eiga þær Ásthildur
Valtýsdóttir, Lóa Hlín Hjálmtýsdótt-
ir og Tinna Guðmundsdóttir heiður-
inn af að drífa sýninguna í verk og
hlutu til þess styrki frá Menningar-
borgarsjóði og nokkrum öðrum vel-
viljugum fyrirtækjum. Fengu þær til
liðs við sig 32 unga listamenn til að
takast á við sígilt viðfangsefni lista- og
fræðimanna, sjálfan mannslíkamann.
Mannslíkaminn hefur verið við-
fangsefni myndlistarmanna allt frá
tímum hellamálverksins. Í grísku
klassíkinni sýna stæltir og ýktir
líkamsdrættir yfirburði goðanna. Í
kristni miðaldanna er það þjáning lík-
amans, í mynd Krists, sem á að kenna
okkur hlýðni við Guð og auðvitað við
kaþólsku kirkjuna. Í endurreisninni
taka vísindin að storka oki kirkjunnar
og listamenn fara að nálgast líkam-
ann vísindalegar en áður. Á tuttug-
ustu öldinni tekur vísindahyggjan yfir
og trúarleg upplausn á sér stað. Leys-
ist þá líkaminn upp í vísindalegar ein-
ingar og er séður frá líffræðilegu
sjónarhorni, læknisfræðilegu, eðlis-
fræðilegu, efnahagslegu o.s.frv. Á
sama tíma á sér stað upplausn og nið-
urbrot líkamans í myndlistinni.
Spænski málarinn Pablo Picasso af-
bakar líkamann og sýnir margar hlið-
ar hans á einum tvívíðum fleti. Í súr-
realismanum er líkamlegt efni teygt
handan raunveruleikans. Í verkum
írska listmálarans Francis Bacon um
miðja öldina snýr líkaminn á rönguna
svo kjötið blasir við okkur. Óður
þýska listamannsins Josephs Beuys
til líkamans á sjötta áratugnum eru
skúlptúrar á borð við „Fitustóll“. Sýn-
ir hann stykki af fitu, sem er líkam-
legt efni, og stól, sem er táknmynd
fyrir anatómíu eða byggingu líkam-
ans. Á sjöunda og áttunda áratugnum
er líkami listamannanna sjálfra orð-
inn að efniviði. Gerningar Banda-
ríkjamannsins Vitos Acconci reyndu á
sársaukaþolið eins og þegar hann
hellti sápuvatni í augu sín og barðist
við að halda þeim opnum. Júgóslav-
neska listakonan Marina Abramovich
sá líkama sinn sem hlut þegar hún
bauð gestum á sýningaropnun að
gera hvað sem þeir vildu við líkama
hennar. Lagði hún fram ýmis tól þeim
til hjálpar, svo sem byssu, byssukúlu,
hníf, rakvélarblað og rós. Þannig
breytist líkaminn í listinni samhliða
breyttum viðhorfum til lífs og trúar.
Ef sýningin í Reykjavíkurakadem-
íunni er til marks um nálgun okkar
við líkamann á 21. öldinni, þá byggist
hún nær einungis á hugarfari og yf-
irborði, þ.e. á ímyndinni og útlitinu.
Hvergi er að sjá vangaveltur um eðli
líkamans, innviði, náttúru, efni eða
ósjáanleg mörk hans, eins og eðlis-
fræðingar hafa lengi velt fyrir sér, svo
eitthvað sé nefnt.
Flest verkin eru hugmyndalegs
eðlis en lítil eftirfylgd virðist vera á
hugmyndunum. Margt er því „ódýrt“
og „sniðugt“ og ögrar hvorki huga né
ertir skynræna upplifun. Skortir
metnað og framkvæmda- eða vinnu-
semi í ófá verkin, en inn á milli eru þó
ágætlega útfærðar hugmyndir eins
og „Pink out of the box“ eftir Söru
Riel“, „Fitusog“ eftir Ragga og
„Hjón: Halla og Jón“ (verkið var
ómerkt en höfundar kunna að heita
Halla og Jón).
Þá bera tvö ljósmyndaverk af öðr-
um listaverkum á sýningunni. Það eru
„Aldur, hæð og þyngd“ eftir Tinnu
Guðmundsdóttur og „Líkami og
menning“ Oddvars Arnars Hjartar-
sonar. Hið fyrrnefnda sýnir um 60
ljósmyndir af ýmist fáklæddu eða
nöktu fólki sem heldur á krítartöflu. Á
töfluna er ritað aldur þeirra, hæð og
þyngd. Hið síðarnefnda eru ljós-
myndir af ungu fólki sem breytir
sjálfsmynd sinni um stundarsakir.
Rétt er að hrósa þeim Ásthildi, Lóu
og Tinnu fyrir atorkuna en hvað sýn-
inguna varðar stendur hún ekki undir
vonum eða væntingum.
MYNDLIST
ReykjavíkurAkademían
Sýningin er opin mánudaga til laug-
ardaga kl. 13–17 og stendur til 17. sept-
ember.
BLÖNDUÐ TÆKNI
35 UNGIR MYNDLISTARMENN Óður til ímynd-
arinnar
Morgunblaðið/Kristinn
Frá sýningunni „Óður til líkamans“ í Reykjavíkurakademíunni.
Jón B. K. Ransu
LÍKAST til hefur skrifari sjaldan
eða aldrei misst af jafnmörgum mik-
ils háttar viðburðum á sýningavett-
vangi ytra og af er árinu, og á slíkum
virðist ekkert lát. Frekar um aukn-
ing að ræða en hitt og framboðið sí-
fellt fjölskrúðugra austan hafs sem
vestan en aðstæður gerðu að verk-
um að hann átti illa heimangengt.
Þegar hann svo loksins sá sér fært
að halda utan var það á versta tíma
ársins til slíkra athafna, túrhesta-
mergðin gerir nær ólíft á söfnum og
mikils háttar sýningum. Sumum var
að ljúka eftir að hafa verið opnar síð-
an á útmánuðum og snemma vors og
hann með sterkar taugar til þeirra,
þá ber að geta sumarsýningar Royal
Academy í London, sem er árlegur
viðburður sem við Íslendingar get-
um mikið lært af og einnig var að
ljúka. Nokkurt verkefni er að segja
frá öllu sem fyrir augu bar og verður
farið greitt yfir sögu í næsta pistli en
hér verður einungis hermt lítillega
frá þrem fágætum sýningum, vegna
þess að þær voru ekki á dagskrá,
komu mjög á óvart, eru á upphafs-
reit og ómældur lærdómur heim að
sækja öllum þeim fjölda sem heldur
til borgarinnar við Temsá.
Atvik höguðu því svo að leið mín lá
ekki á Viktoríu og Albert-safnið fyrr
en föstudaginn 16. ágúst, þar var
engin sýning á dagskrá en safnið
jafnan áhugavert heim að sækja.
Hugðist rétt tylla þar tá, líta síðan
inn í náttúrusögu- og vísindasafnið
hinum megin við götuna, en svo fór
að ég uppgötvaði leir- og postulíns-
deild, sem ég hafði ekki skoðað áður
og dvaldist þar lungann af deginum
og var þá búinn að fá nóg. Þegar út
kom uppgötvaði ég að tvær sýningar
voru í gangi á náttúrusögusafninu,
önnur á risastórum ljósmyndum af
heiminum séðum úr lofti á flötinni
fyrir framan, „The Earth from the
Air – 365 Days“ (Jörðin úr lofti – 365
daga), þ.e. ein mynd fyrir hvern dag
ársins, en hin innan dyra um merki-
legan steingervingafund í Kína,
„Dino Birds, The Feathered Dino-
saurs of China“ (Dino-fuglinn, fiðr-
aða risaeðluafbrigðið frá Kína). Ekki
er ýkja langt síðan fregnir af þeim
einstæða fundi bárust um heims-
byggðina. Þetta varð ég auðvitað
hvorttveggja að sjá og var mættur á
staðinn um tvöleytið á laugardegi.
Mér hafði dvalist á British Museum
um morgunin og uppgötvaði ég þá
þriðju sýninguna, sem ég yrði einnig
að skoða vel. Hún hafði með drottn-
inguna af Saba að gera og uppgröft í
Jemen í því skyni að sanna eða af-
sanna tilvist hennar, „Queen of
Sheba. Treasures from ancient Jem-
en“ (Drottningin af Saba og dýr-
gripir frá Jemen til forna).
Er ég kom á svæði náttúrugripa-
safnsins brá mér meira en lítið því
straumurinn inn í hin voldugu húsa-
kynni var líkastur endalausri skrúð-
göngu þrátt fyrir indælisblíðu úti
fyrir. Mikill mannfjöldi var einnig á
opna svæðinu þar sem mergð risa-
fleka hafði skipulega verið raðað nið-
ur með jafnstórum ljósmyndum.
Ákvað því að skoða þær um stund,
fara síðan á vísindasafnið og síðast á
náttúrusögusafnið. Þótt stóru mynd-
irnar litu vel út í nokkurri fjarlægð
var það einungis forsmekkurinn að
því magnaða sjónarspili er beið mín
er ég stóð frammi fyrir þeim. Um að
ræða úrval hinna 365 mynda sem
franski ljósmyndarinn Yann Arthus
Bertrand tók að mér skilst alda-
mótaárið 2000 eða á lengra tímabili,
að undanskildum átta dögum sem
fimm aðrir ljósmyndarar tóku.
Myndirnar af öllu mögulegu og
ómögulegu í mannheimi og sér-
stæðum fyrirbærum í landslagi
komu svo út á bók 2001, hún endur-
prentuð sama ár og aftur á þessu ári.
Mjög skiljanlegt, því tökurnar eru
margar hverjar óviðjafnanlegar og
opinbera ótal hliðar lífsins á jörðinni
sem og margbreytilega lögun mött-
uls hennar, þó var ekki verið að fiska
eftir öðru en sérstæðum sjón-
arhornum sem bregða ljósi á fegurð
og fjölbreytileika mannlífsins og
heimsins. Jafnframt fylgja textar
sem skýra á hlutlægan hátt frá
ásókn á gæði jarðar og mannfjölgun,
fylgja hér ýmsar tölur um sóun í
auðugri löndunum og vannæringu í
þriðja heiminum, þó einungis í formi
blákaldra staðreynda sem hver get-
ur lesið úr sem hann vill. Þess má
geta að bókin mun fást í bókabúð hér
en þótt vel hafi tekist um prentun og
frágang eru áhrifin hvergi nærri
söm og á sjálfri sýningunni, á stund-
um langtum síðri því að svo margt
hverfur við slíka minnkun á bók.
Ekki dofnaði hrifning mín er ég
rakst á heilar 4–5 myndir frá Íslandi
og þær hverja annarri áhrifaríkari,
sem vel mátti marka af viðbrögðum
fólksins. Sýndist mér raunar engu
landi gerð betri skil nema ef væri
Frakklandi en ég var ekki endilega
að fiska eftir slíkum samanburði,
mestu máli skipti að framkvæmdin í
Mælifell á risafleka fyrir framan Náttúrusögusafnið. Bora Bora, sjö milljóna ára eldfjall í Frönsku Polynesíu.
Lágmynd af konu, alabast, glært af-
brigði af gipsi. Jemen, 1. öld fyrir Krist.
Merkilegar sýningar
Granítstyttur af þrem konum. Jemen, 2.–3. öld fyrir Krist.
Sumarið hefur boðið upp á gnægð meiri háttar viðburða á sýningavettvangi í Lundúnum og þótt borgin
væri síðasti áfangastaður Braga Ásgeirssonar í fyrstu utanlandsferð hans á árinu þykir honum rétt að hefja
greinaflokk sinn á að herma af þrem þeirra sem mikla athygli hafa vakið, en hann hafði ekki hugmynd um.