Morgunblaðið - 03.09.2002, Blaðsíða 26

26 ÞRIÐJUDAGUR 3. SEPTEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
DAVÍÐ Oddsson forsætis-ráðherra sagði á ráð-stefnu Sameinuðu þjóð-anna um sjálfbæra
þróun, sem haldin er í Jóhannesar-
borg, að líta ætti á alþjóðavæðingu
sem tækifæri, ekki ógn. Frjáls við-
skipti og afnám viðskiptahindrana
myndu auka á sanngjarnan og
sjálfbæran hagvöxt sem kæmi fá-
tækari þjóðum til góða. Hann sagði
líka að umhverfisvernd væri algert
skilyrði fyrir sjálfbærum langtíma-
hagvexti.
Davíð lagði áherslu á að sjálfbær
þróun hæfist á heimavelli. „Hvert
og eitt okkar verður að skapa í okk-
ar eigin löndum umhverfi sem nær-
ir slíkan vöxt, þar á meðal heil-
brigða stjórnun á öllum stigum sem
byggist á lýðræðislegum gildum og
lögum,“ sagði Davíð.
Hann sagði að ýmislegt hefði
áunnist á síðustu árum og benti
m.a. á að umhverfismál hefðu víða
verið sett á oddinn, nýjar lausnir
komið fram og ný vinnubrögð
þróast sem gerðu ríkisstjórnum
kleift að ná markmiðum sínum og
setja ný. Þannig hefði ríkisstjórn
Íslands m.a. nýlega samþykkt
áætlun um sjálfbæra þróun.
„Allt þetta eru skref í rétta átt og
við fögnum því sérstaklega að sýnt
hefur verið fram á að umhverfis-
vernd setur efnahagsþróun ekki
skorður – þvert á móti gerum við
okkur nú grein fyrir að það er al-
gert skilyrði fyrir sjálfbærum lang-
tíma hagvexti, sagði Davíð.
90–95% orkuþarfarinnar komi
frá endurnýjanlegri orku
Davíð sagði m.a. að nýting end-
urnýjanlegrar orku og tæknifram-
farir byðu nú upp á áður óþekkt
tækifæri sem yrði að grípa. Nú
þegar væru yfir 70% af orku á Ís-
landi framleidd með endurnýjan-
legum orkugjöfum, þ.e.a.s. vatns-
orku og jarðvarma. Íslensk
stjórnvöld væru bjartsýn á að með
því að nota þessa orku til að fram-
leiða vetni og til að knýja farartæki,
væri hægt að mæta 90–95% af
orkuþörf Íslendinga með orku frá
endurnýjanlegum orkugjöfum.
Davíð sagði að þó að árangur
hefði náðst á mörgum sviðum yrði
ekki horft framhjá því að lífsskil-
yrði milljóna manna hefðu ekkert
batnað á síðustu árum. Milljónir
manna byggju við fátæktargildru
og ættu litla von um að losna úr
henni. „Ísland mun halda áfram að
aðstoða aðrar þjóðir með þjálfun og
með því að veita þeim hlut í þekk-
ingu um sjálfbæra stjórnun á lif-
andi auðlindum hafsins og nýtingu
endurnýjanlegra orkulinda. Ríkis-
stjórn Íslands hefur lýst vilja sín-
um til að auka aðstoð sína á þessu
sviði og mun gera það,“ sagði Davíð
í ræðu sinni.
Fundur sem skilar
árangri
Davíð sagði í samtali við Morg-
unblaðið að hann hefði trú á að
fundurinn í Jóhannesarborg skilaði
árangri.
„Fundurinn ber öll einkenni
stórra funda þar sem mikið er tal-
að. Mönnum finnst stundum að
þetta sé allt til lítils, en þegar horft
er á málið í heild sést að það er búið
að leggja í þetta mikla vinnu. Stórir
hópar hafa farið yfir helstu mál sem
brenna á fólki. Það er líka áberandi
í ræðum sem hér hafa verið fluttar
að menn eru með áheit og loforð um
að auka aðstoð við fátæk ríki heims,
en jafnframt eru settar fram kröfur
um að það verði ýmislegt að fylgja
loforðum um fjárhagslegan stuðn-
ing. Þróunarríkin verði að gera
skipulagsbreytingar heima f
Davíð sagði að margir he
lagt áherslu á að þróunara
yrði að vera í formi vara
hjálpar. „Svo eru menn hé
að tala um það af töluverðum
að breyta verði um stefnu
búnaðarmálum. Draga ve
miklum styrkjum í þessari a
grein til þess að gefa því fólk
unarlöndunum, sem lifir á
leiðslu landbúnaðarvara, fæ
starfa á meiri jafnréttisgru
en nú ríkir.“
Fastir í fortíðarhygg
í orkumálum
Davíð sagði að flestir
kenndu að þó að ýmislegt he
ið á verri veg frá því að um
isráðstefnan í Ríó var hald
1992 hefði vel miðað á m
sviðum. Það væri því ósan
að halda því fram að þess
væri öll til einskis.
Davíð sagðist geta tekið
það að fundurinn í Ríó hef
fundur orða og yfirlýsin
hvert menn vildu stefna. Or
til alls fyrst, en nú kölluðu
aðgerðir. „Flestir sem hafa
á fundinum tala í þá átt að
verkin að tala. Ég held því
sé að vænta að út úr þess
hlutir sem verði markvissar
en það sem samþykkt var
fundinum."
Davíð sagði athyglisver
orkumál hefðu verið fyrir
mikil á fundinum. Hann s
Siv Friðleifsdóttir umhve
herra, sem unnið hefði m
þessu máli á fundinum, hefð
að margar þjóðir sæju enga
lausnir í orkumálum en að h
fast við orku frá jarðefnaeld
„Siv hefur bent á að allstór
manna hafi verið haldinn f
hyggju í þessum efnum. Okk
hefur haft sig verulega í fr
fundinum og fyrir fundinn o
það jákvætt. Tillagan um
markmið um endurnýjanleg
sem við studdum, virðist ek
að ná fram. Markmiðsse
virðist vaxa þessum þjóðum
um. Það kunna að vera e
skýringar á því og út af fyrir
segja að ef menn treysta s
að stefna að ákveðnu mark
er betra að setja þau ekki
Davíð.
R
Davíð Oddsson forsætisráðherra í ræðustól á umhverfisráðstefnunni í Jóhannesarborg í S-Afríku í g
Davíð Oddsson forsætisráðherra á ráðstefnu
Sameinuðu þjóðanna um sjálfbæra þróun
Umhverfisvernd skil
yrði fyrir sjálfbærum
langtíma hagvexti
Jóhannesarborg. Morgunblaðið.
Davíð Oddsson forsætisráðherra sagði m.a.
á ráðstefnu Sameinuðu þjóðanna í Jóhann-
esarborg að nýting endurnýjanlegrar orku og
tækniframfarir byðu nú upp á áður óþekkt
tækifæri sem yrði að grípa. Hann sagði enn-
fremur í samtali við Egil Ólafsson, sem fylgist
með ráðstefnunni, að hann hefði trú á að
fundurinn í Jóhannesarborg skilaði árangri.
egol@mbl.is
ÚR BORG Í SVEIT
Útrás höfuðborgarbúa í sveitirlandsins hefur verið að taka ásig nokkuð breytta mynd und-
anfarin misseri. Um leið og vinsældir
sumarbústaða aukast jafnt og þétt virð-
ist fólk einnig í vaxandi mæli vera farið
að koma sér upp aðstöðu í sveitinni þar
sem það getur verið allt árið. Fólk kaup-
ir sér jarðir og reisir heilsárshús og býr
þar jafnvel drjúgan hluta ársins, en
heldur einnig heimili í borginni og
stundar þar vinnu, eins og fram kemur í
úttekt Ragnhildar Sverrisdóttur á þess-
ari þróun í Morgunblaðinu á sunnudag.
Í greininni kemur fram að jarðir í ná-
grenni Reykjavíkur séu bæði eftirsótt-
astar og dýrastar, en Magnús Leópolds-
son fasteignasali segir að eftirspurn sé
að aukast eftir jörðum um land allt og á
von á því að sá áhugi muni aukast á
næstu árum.
Það er engum blöðum um það að
fletta að þar sem er fólk þarf að vera
þjónusta og þróun af þessu tagi eflir við-
komandi sveitarfélög og getur spornað
við því að byggðir hreinlega leggist af,
þótt hún komi vitaskuld ekki í staðinn
fyrir stórfelldan atvinnurekstur. Það er
til dæmis líklegt að þessir nýbúar í
sveitum landsins muni smátt og smátt
láta meira af hendi rakna til samneysl-
unnar í byggðarlaginu þótt þeir hafi at-
vinnu í Reykjavík. Bent hefur verið á að
skattakóngur Suðurlands í ár sé for-
stjóri úr Reykjavík og eftir því sem fólk
tengist viðkomandi sveitarfélagi sterk-
ari böndum aukast líkur á því að það
flytji lögheimili sitt þangað. Þessi þróun
sýnir hins vegar að oft gerast hlutirnir
án þess að þeim sé handstýrt að ofan.
Það hefur lengi viljað loða við stjórnvöld
að þau vilja leysa byggðavandann með
því að taka í taumana. Gripið hefur verið
til átaka af ýmsum toga, sem oft hafa lít-
ið leitt af sér annað en gjaldþrot, eða þá
að fé er dembt í rekstur löngu eftir að
ljóst er að hann ber sig ekki og aðeins er
verið að draga skellinn á langinn og
gera hann meiri. Að vísu hefur dregið
mjög úr vinnubrögðum af þessu tagi síð-
asta áratuginn.
Það er engin ástæða til að gera lítið úr
byggðavandanum og hann verður ekki
leystur með því einu að hluti höfuðborg-
arbúa flytur úr borg í sveit og það að-
eins hluta úr ári. En það má ekki gleyma
því að stundum tekur rás atburðanna
óvænta stefnu og finnur sér nýjan far-
veg án þess að kveðið hafi verið á um
það í reglugerð eða skýrslu.
VERNDUM RJÚPUNA
Rjúpan skipar mikilvægan sess íhuga Íslendinga. Hún er ein af
einkennisfuglum íslenskrar náttúru en
jafnframt eru þeir margir er hafa alist
upp við að rjúpan sé ómissandi hluti af
borðhaldi jólanna.
Það er því verulegt áhyggjuefni að
rjúpnastofninn skuli nú vera í sögulegu
lágmarki. Talið er að rjúpnastofninn
telji nú um 400–600 þúsund fugla en
hafi áður fyrr skipt milljónum. Raunar
segir þetta ekki alla söguna. Náttúru-
legar sveiflur hafa ávallt verið miklar á
rjúpnastofninum og sýnir reynslan að
munurinn á stofnstærð milli hámarks-
og lágmarksára getur verið allt að tí-
faldur. Sömu sögu má segja um sókn í
stofninn. Þar hafa sveiflur ekki síður
verið miklar í gegnum árin. Rjúpna-
veiði á síðasta ári var til dæmis um
40% minni en hún var árið 1997.
Þeirri lægð sem nú er í stofninum
hefur verið spáð um nokkurt skeið og
kemur því ekki á óvart, þótt sumir hafi
búist við að hann myndi byrja að
stækka aftur á þessu ári. Rjúpnataln-
ing í vor sýndi hins vegar að einungis á
tveimur stöðum á landinu, á Melrakka-
sléttu og í Þistilfirði á Norð-Austur-
landi, virtist stofninn vera að taka við
sér. Á öðrum svæðum var hann í kyrr-
stöðu eða fækkun hafði átt sér stað.
Náttúrufræðistofnun telur ástæðu
til að setja rjúpu á válista yfir tegundir
í yfirvofandi hættu. Jafnvel séu stofn-
sveiflur að þurrkast út.
Ástand stofnsins virðist þó ekki það
alvarlegt enn sem komið er að friða
verði rjúpuna með öllu. Hins vegar er
ljóst að tryggja verður að ekki sé sótt
meira í stofninn en hann þolir. Það á
ekki síst við nú þegar stofninn er í lág-
marki og þar af leiðandi mun viðkvæm-
ari en ella.
Þær leiðir, sem hafa verið nefndar
til að vernda rjúpnastofninn, eru að-
allega bann við verslun með rjúpur og
stytting veiðitímans. Þá lagði nefnd á
vegum umhverfisráðuneytisins til fyrr
á árinu að eftirlit með veiðunum verði
hert, t.d. með þyrlueftirliti, til að koma
í veg fyrir ólöglegar veiðar, t.d. vél-
sleðaveiðar. Skiptar skoðanir eru uppi
meðal sérfræðinga um hvaða leið sé
rétt að fara og hversu langt eigi að
ganga. En hvaða leið sem farin verður
er brýnt að tryggja að rjúpnastofninn
nái sér á strik þannig að Íslendingar
geti haldið áfram að njóta rjúpunnar
um ókomin ár.
FÓRNARLÖMB HEIMILISOFBELDIS
Tillaga Sólveigar Pétursdóttur,dómsmálaráðherra, um að leggja
fram fé í tilraunaverkefni innan bráða-
og slysasviðs Landspítala – háskóla-
sjúkrahúss var samþykkt á ríkisstjórn-
arfundi sl. föstudag. Í því felst að dóms-
málaráðuneytið mun standa straum af
kostnaði við lögfræðiþjónustu á sér-
hæfðri móttöku fyrir þolendur heimilis-
ofbeldis, en fyrirmyndin að henni er
neyðarmóttaka vegna kynferðisofbeldis
sem býður sérhæfða læknis- og hjúkr-
unarþjónustu, sálfræði- eða félagsráð-
gjöf og aðstoð löglærðs starfsmanns.
Samkvæmt upplýsingum frá Land-
spítalanum er þörfin fyrir móttöku á
borð við þessa mikil því um 140 fórn-
arlömb heimilisofbeldis leita nú til
slysamóttökunnar á hverju ári. Eins og
dómsmálaráðherra benti á í samtali við
Morgunblaðið tengjast þessum málum
þar að auki fjölmörg börn. „Það er alveg
ljóst að aðstæður þessara einstaklinga
eru í mörgum tilfellum afar erfiðar og
brýnt að viðeigandi aðstoð sé veitt strax
á fyrstu stigum,“ sagði hún ennfremur.
Heimilisofbeldi er eitt þeirra við-
kvæmu samfélagslegu vandamála sem
hvað erfiðast er að glíma við, enda heim-
ilið í hugum flestra sá friðhelgi staður
þar sem lagður er grundvöllur að fram-
tíð og lífshamingju fjölskyldunnar. Það
starf sem unnið hefur verið í Kvenna-
athvarfinu hefur átt drjúgan þátt í því
að opna augu samfélagsins fyrir út-
breiðslu og alvarleika heimilisofbeldis
og því er afar mikils vert ef nú verður
hægt að auka þjónustuna og veita þol-
endum sérhæfða aðstoð um leið og þeir
leita sér læknishjálpar. Andlegur skaði
vegna ofbeldis á heimilum er afdrifarík-
ur, en því fyrr sem stuðningur er veittur
þeim mun meiri líkur eru á að hægt sé að
rjúfa þann vítahring sem fórnarlömbin
búa við og forða þeim frá frekari and-
legum eða líkamlegum skaða.