Morgunblaðið - 04.10.2002, Blaðsíða 10

FRÉTTIR
10 FÖSTUDAGUR 4. OKTÓBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
VALGERÐUR Sverrisdóttir við-
skiptaráðherra sagði á Alþingi í
gær að umræða stjórnarandstöð-
unnar um nauðsyn dreifðrar eign-
araðildar og andstaða við að sterk
kjölfesta komi að stjórn og rekstri
bankanna væri deila um keisarans
skegg. Báðar söluaðferðirnar leiddu
til sömu niðurstöður. „Á endanum
verður til kjölfesta í stjórnun banka
eins og allra annarra fyrirtækja.
Munurinn er sá einn að ef stór hluti
er seldur til eins aðila í frumsölu
myndast kjölfestan strax.“
Ráðherra lét þessi ummæli falla í
umræðum á Alþingi í gær um
dreifða eignaraðild að bönkum.
Lúðvík Bergvinsson, þingmaður
Samfylkingarinnar, var málshefj-
andi umræðunnar.
Lúðvík spurði viðskiptaráðherra
að því hverju sú stefnubreyting rík-
isstjórnarinnar sætti að ekki væri
lengur stefnt að dreifðri eignaraðild
í bönkum. „Hvers vegna hefur rík-
isstjórnin snúið af þeirri leið að
stefna að dreifðri eignaraðild við
sölu á hlutum í ríkisbönkum?“
spurði hann og hélt áfram. „Hvers
vegna lýsti hæstvirtur forsætisráð-
herra því yfir í Morgunblaðsviðtali
árið 1998 að enginn ætti að eiga
meira en þrjú til átta prósent í
bönkunum og taldi hann lægri töl-
una nær lagi, þegar sá hinn sami
hyggst nú beita sér fyrir því að
selja 33 til 45% eignarhlut í Lands-
bankanum, einum aðila? Hvað er að
marka slíka menn? Svipaðar yfir-
lýsingar um pólitíska stefnumótun
og æskileg markmið gaf hæstvirtur
utanríkisráðherra í viðtali við sama
blað í ágúst 1999,“ sagði Lúðvík.
Út í veður og vind
Lúðvík sagði að af fyrstu skref-
um við sölu á ráðandi hlut í Lands-
bankanum virtist ljóst að há-
stemmdar yfirlýsingar um nauðsyn
dreifðrar eignaraðildar væru fokn-
ar út í veður og vind. „Þá er ekki
síður merkilegt að yfirlýsingar sem
gengið hafa um nauðsyn þess að
kjölfestufjárfestir yrði fenginn að
bankanum virðast grafnar og
gleymdar. Fyrir um ári eða svo
skilgreindi hæstvirtur viðskiptaráð-
herra kjölfestufjárfesti eitthvað á
þá leið að um væri að ræða aðila
sem kæmi til liðs við bankana með
aukna þekkingu og reynslu á sviði
rekstrar fjármálastofnana. Þá væri
gott að sá aðili væri erlendur. Nú
liggur fyrir að sá sem verið er að
ræða við um kaup á stórum hlut í
Landsbankanum hefur ekki áður
tekist á herðar rekstur fjármála-
stofnunar. Þá segir heilbrigð skyn-
semi manni það að kjölfestufjár-
festir hljóti að vera aðili sem
hyggist dvelja um skeið á staðnum,
annars er kjölfestan ekki mikil.
Þeir sem nú er verið að ræða við
hafa lýst því yfir að þeir hyggjast
eiga hlut í bankanum að hámarki
fjögur ár, gera breytingar á bank-
anum á meðan og selja hann að því
loknu með hagnaði. Það má því
spyrja hvers vegna gerir ríkið ekki
þessar breytingar sjálft og selur
svo með hagnaði? Það breytir ekki
hinu að eftir stendur spurningin um
þá pólitísku stefnubreytingu ríkis-
stjórnarinnar um að stefna ekki
lengur að dreifðri eignaraðild við
sölu á hlut í ríkisbönkunum. Því
beini ég þeirri einföldu en skýru
spurningu til hæstv. viðskiptaráð-
herra; hverju sætir þessu stefnu-
breyting?“
Laði að hæfa fjárfesta
Valgerður Sverrisdóttir sagði
m.a. að ríkisstjórnin hefði allt frá
hlutafélagavæðingu ríkisviðskipta-
bankanna lagt áherslu á að almenn-
ingur hefði möguleika á að taka
þátt í einkavæðingunni. „Í Lands-
banka og Búnaðarbanka eru nú
tugþúsundir hluthafa og eru bank-
arnir í hópi fjölmennustu almenn-
ingshlutafélaga landsins. En ríkis-
stjórnin hefur ekki sagt að stærsti
hluthafinn eigi einungis að ráða yfir
örfáum prósentum heildarfjár. Slíkt
er ekki farsælt fyrir rekstur bank-
anna. Sala á stórum eignarhlutum
getur laðað að hæfa fjárfesta sem
stuðla að framþróun viðkomandi
fyrirtækja og markaðarins alls.“
Ráðherra sagði að í umræðum
síðustu ára um sölu banka hefði því
verið haldið á lofti að tryggja ætti
dreifða eignaraðild að bönkum með
lagasetningu sem bannaði fjárfest-
ingu í bönkum yfir ákveðnu há-
marki. „Ráðherrar lýstu því yfir á
sínum tíma að þetta væri fýsileg
leið, m.a. lýsti ég því yfir að hana
þyrfti að skoða,“ sagði hún. „Í
framhaldi af ítarlegri skoðun á
kostum og göllum hinna ýmsu leiða
tók ríkisstjórnin ákvörðun um að
leggja til þann kost að styrkja
verulega eftirlit með eigendum
stórra eignarhluta í fjármálafyrir-
tækjum.“ Ráðherra sagði að frum-
varp þess efnis hefði síðan orðið að
lögum vorið 2001. Tilgangurinn
með þeim hefði verið sá að draga
úr hættunni á því að stórir hlut-
hafar í fjármálafyrirtækjum hefðu
skaðleg áhrif á rekstur þeirra.
„Lögunum er hins vegar ekki ætlað
að girða fyrir það að einstakir hlut-
hafar eignist stóra eignarhluta
vegna þess að slíkum eignarhlutum
geta fylgt miklir kostir, eins og ég
hef áður rakið. Þessi nálgun er í
samræmi við hina almennu meg-
inreglu á Evrópska efnahgssvæð-
inu. Með þessu hefur ríkisstjórnin
skilgreint stefnu sína með ítarleg-
um hætti og lokið málinu.“
Ráðherra sagði að þessi stefna
hefði verið mörkuð í yfirlýsingu um
sölu bankanna frá árinu 1998. „Þar
segir að æskilegt sé að kjölfestu-
fjárfestar komi til liðs við ríkið, sem
eigandi, og stuðli þannig að aukinni
samkeppnishæfni viðkomandi
banka og auknu verðmæti. Þessi
stefna er áréttuð í stjórnarsáttmál-
um og í frumvarpi því sem heim-
ilaði sölu hlutafjár í Landsbanka og
Búnaðarbanka.“
Ráðherra grípi í taumana
Í umræðum á eftir sögðu stjórn-
arandstæðingar m.a. að sala rík-
isbankanna væri dæmi um helm-
ingaskiptakerfi stjórnarflokkanna.
„Það er nöturlegt að horfa upp á
hvernig stjórnarflokkarnir virðast
miskunnarlaust beita pólitískum
áhrifum sínum til að ráða hverjir
eignast bankana,“ sagði Jóhanna
Sigurðardóttir, þingmaður Sam-
fylkingarinnar. Hún sagði að vegna
skattaívilnana og hlunninda sem
stjórnarflokkarnir hefðu fært auð-
mönnum á silfurfati væru fáeinir
auðmenn smám saman að eignast
Ísland. Og með hjálp stjórnarflokk-
anna væru þessir auðmenn nú líka
að eignast bankana. „Ráðherra ber
skylda til að grípa í taumana í þess-
um efnum og endurmeta afstöðu
sína til dreifðrar eignaraðildar, sem
á auðvitað að vera forsenda fyrir
sölu bankanna.“ Ögmundur Jónas-
son, þingmaður Vinstrihreyfingar-
innar – græns framboðs, minnti
m.a. á að VG væri á þeirri skoðun
að ríkið seldi ekki hlut sinn í rík-
isbönkunum. „Tryggjum áfram þá
kjölfestu sem við búum við.“ Ög-
mundur vísaði síðan í ummæli eins
þeirra kjölfestufjárfesta sem til
greina kæmi að keypti hlut ríkisins
í Landsbankanum. „Einn þessara
kjölfestufjárfesta, sem sagðir eru
koma til greina, sagði í blaðaviðtali
fyrir nokkrum dögum, að hann
hygðist þó ekki ætla að stýra
Landsbankanum lengi. Hann sagði
með leyfi forseta: „Við vonumst til
að stoppa þarna í svona fjögur ár
og selja svo bankann áfram til al-
mennings.“ Síðan sagði Ögmundur:
„Er þetta sá ábyrgi aðili og sú
mikla kjölfesta sem hæstvirtur við-
skiptaráðherra segist nú vera að
laða að … ?“
Viðskiptavinir hafa völdin
Vilhjálmur Egilsson, þingmaður
Sjálfstæðisflokksins, sagði að það
gleymdist oft í þessari umræðu að
tímarnir væru að breytast; stjórn-
málamennirnir hefðu ekki lengur
völd yfir fjármagnsmarkaðnum
heldur viðskiptavinirnir. Þeir hinir
síðarnefndu gerðu kröfur um að
bankarnir og aðrar fjármálastofn-
anir stæðu sig. „Umræðan um það
hvort eignarhaldið er dreift eða
ekki dreifð skiptir sáralitlu máli í
þessu sambandi. Bankarnir þurfa
að standa sig hvort sem þeir eru í
höndum fárra aðila eða margra.“
Sverrir Hermannsson, formaður
Frjálslynda flokksins, sagði að það
bæri auðvitað allt að sama brunni í
þessu þjóðfélagi. Í sjávarútvegi,
matvöruverslun, tryggingum og ol-
íuverslun væri vald að færast á æ
færri hendur. „Og ef fjármálakerfið
verður í höndum örfárra aðila, eins
og nú stefnir að, þá sjáum við okk-
ar sæng uppreidda.“ Sverrir sagði
að það væri ekki spurning hvort
hægt væri að setja lög um dreifða
eignaraðild; spurningin snerist um
viljann til að setja slík lög.
Árni Steinar Jóhannsson, þing-
maður VG, minnti m.a. á að það
væri skýr stefna VG að líta á
bankastarfsemina í landinu sem
grunnþjónustu fyrir alla þjóðina og
fyrirtæki hennar og Árni R. Árna-
son, þingmaður Sjálfstæðisflokks-
ins, sagði að það ætti að leyfa öflum
markaðarins; framboði og eftir-
spurn, að hafa áhrif á fjármálafyr-
irtækin, þannig að þau veittu við-
skiptavinum sínum þá þjónustu
sem þeir þyrftu.
Snýst um spillingu
Jóhann Ársælsson, þingmaður
Samfylkingarinnar, sagði að um-
ræðan um bankana snerist því mið-
ur um pólitíska spillingu og helm-
ingaskipti. „Ríkisstjórnin notar
völd sín til að dreifa eignaraðild að
ríkisbönkunum til fyrirtækjanna
með flokksmerkið. Þannig vitum
við hvað dreifð eignaraðild þýðir í
hennar huga. Viðskiptaleg sjónar-
mið og óhlutdrægni eru látin lönd
og leið.“
Í máli Péturs H. Blöndal, þing-
manns Sjálfstæðisflokksins, kom
fram að einn þáttur í því að breyta
fjármálakerfinu fælist í því að
einkavæða bankana. „Við erum að
breyta kerfinu þannig að í fjár-
málakerfinu ríki samkeppni yfir í
það að markmið bankanna verði að
ná til viðskiptavinanna. Þannig
breytast þeir frá því að vera valda-
stofnun yfir í það að vera ósköp
venjuleg þjónustustofnun.“
Umræða utan dagskrár á Alþingi um dreifða eignaraðild að bönkum
Stjórnarandstæðingar kalla
eftir dreifðri eignaraðild
Morgunblaðið/Þorkell
Valgerður Sverrisdóttir, iðnaðar- og viðskiptaráðherra, var til andsvara á þingfundi í umræðu utan dagskrár
um dreifða eignaraðild í bönkum en margir þingmenn tóku þátt í umræðunni sem Lúðvík Bergvinsson hóf.
PÁLL Pétursson félagsmála-
ráðherra bar fram þá hug-
mynd á Alþingi í gær að stofn-
uð yrði rannsóknarnefnd til að
rannsaka dauðsföll barna og
unglinga. Páll sagði í samtali
við Morgunblaðið að honum
væri kunnugt um að slíkar
nefndir störfuðu erlendis.
Nefndin myndi þannig hafa
það hlutverk að kanna með
hvaða hætti dauðsföll barna og
unglinga bæri að; hvort sem
þau bæri að með eðlilegum
hætti eða ekki. „Markmið
nefndarinnar væri að reyna að
læra af því sem gerist,“ út-
skýrir ráðherra og vísar m.a.
til sjálfsvíga unglinga.
Þessi hugmynd ráðherra
kom upp í utandagskrárum-
ræðu á Alþingi í gær um vel-
ferð barna og unglinga. Stein-
grímur J. Sigfússon, formaður
Vinstrihreyfingarinnar –
græns framboðs, var málshefj-
andi umræðunnar. Hann tók
vel í þá hugmynd ráðherra að
stofna fyrrgreinda rannsókn-
arnefnd. „Ég tel að það sé
mjög góð hugmynd og vona að
af henni verði.“ Hann sagði að
slík nefnd gæti haft margvís-
legt gildi, t.d. með tilliti til for-
varna.
Brottfall ung-
menna úr námi
Í umræðunum var m.a.
fjallað um brottfall unglinga úr
námi, sérstaklega framhalds-
skólanámi, og sagði Guðjón A.
Kristjánsson, þingmaður
Frjálslynda flokksins, að
ástæða væri til að skoða sér-
staklega brottfall ungmenna,
sem ættu foreldra af erlendum
uppruna. Tölur sýndu að brott-
fall þessara ungmenna úr námi
væri hátt. Páll Pétursson tók í
lok umræðunnar undir það að
ástæða væri til að skoða brott-
fall þessara ungmenna sér-
staklega.
Nefnd er
rannsaki
dauða
barna og
unglinga
FULLTRÚAR Samfylkingarinnar í
samgöngunefnd Alþingis, Lúðvík
Bergvinsson og Kristján L. Möller,
hafa ritað formanni nefndarinnar,
Guðmundi Hallvarðssyni, bréf þar
sem farið er fram á að á fund nefnd-
arinnar verði kölluð rannsóknar-
nefnd flugslysa og flugmálastjóri.
„Tilefnið er þær alvarlegu upplýs-
ingar og ásakanir sem fram koma í
nýlegri skýrslu brezkra sérfræð-
inga, sem aðstandendur fórnar-
lamba báðu að gera óháða úttekt á
rannsókn flugslyssins í Skerjafirði,“
segir í frétt frá Samfylkingunni.
Vilja ræða
flugslysa-
skýrslu
ÞINGFUNDUR Alþingis hefst kl.
10.30 í dag. Geir H. Haarde fjár-
málaráðherra mun mæla fyrir frum-
varpi til fjárlaga 2003. Síðan taka við
umræður um fjárlögin. Gert er ráð
fyrir að þingfundur standi fram eftir
degi.
Fyrsta um-
ræða um
fjárlögin
♦ ♦ ♦