Morgunblaðið - 04.10.2002, Blaðsíða 34

Morgunblaðið - 04.10.2002, Blaðsíða 34
UMRÆÐAN 34 FÖSTUDAGUR 4. OKTÓBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ F járlagafrumvarp fyrir næsta ár leit dagsins ljós í vikunni og má segja að viðtökurnar séu ískyggilegar. Stjórnarandstæðingar, sem sjald- an telja nógu miklu eytt, virðast ekki vita hvernig þeir eiga að bregðast við frumvarpinu og missa jafnvel út úr sér, í ann- arlegri blöndu af ógáti og hrifn- ingu, að í frumvarpinu sé margt gott. Og þeir sem kalla má mark- aðsaðila eru býsna sáttir og telja frumvarpið metnaðarfullt og að aðhalds sé gætt í útgjöldum. Segja má margt gott um efna- hagsmál hér á landi um þessar mundir. Verðbólgan er lág og á hraðri leið undir verðbólgumörk Seðlabankans, gengi krónunnar er stöðugt, jöfnuður hefur náðst í viðskiptum við útlönd, skuldir rík- isins eru greiddar nið- ur, vextir fara lækk- andi og útlit er fyrir hagvöxt á næsta ári eftir langt hagvaxt- arskeið og stutt tímabil jafnvægis í landsframleiðslu í ár. Allt er þetta afskaplega jákvætt og hið sama má segja um skattalækk- anir á einstaklinga og fyrirtæki, þótt andstæðingum hárra skatta þyki þær almennt of litlar. En þó hrósa megi ríkisstjórninni fyrir þessi atriði, að minnsta kosti að því leyti sem hún hefur um þau að segja, þá skal því engu að síður haldið fram að viðbrögð við fjár- lagafrumvarpinu séu ískyggilega jákvæð. Ástæðan fyrir þessu er sú að enn eitt árið vaxa útgjöld ríkisins, og þótt áætlaður vaxt- arhraði að þessu sinni sé ekki sá mesti sem um getur veldur áhyggjum að aldrei skuli takast að skera niður ríkisútgjöld. Og að talað sé um aðhaldssemi þegar útgjöld halda áfram að vaxa er áhyggjuefni, enda má spyrja hvaðan ráðherrum og þingmönn- um á að koma nauðsynlegt aðhald ef hvorki stjórnarandstæðingar né sérfræðingar á markaði finna að útgjaldaaukningunni. Ástæðan fyrir því að mönnum þykir að sýnt sé aðhald í rekstri ríkisins er að því er virðist sú að afgangur er af fjárlögum. Og vissulega hefur afgangur verið af fjárlögum, jafnvel drjúgur af- gangur sum undanfarinna ára. Þar sem útgjöldin vaxa ár frá ári hefur afgangurinn hins vegar ekki orðið til vegna þess að fast hafi verið tekið á og skorið niður af hörku. Afgangurinn stafar miklu fremur af því að tekjur rík- issjóðs vaxa með útgjöldunum sem veitir ríkinu svigrúm til út- gjaldaaukningar. Skýringarnar á þessari sífelldu útgjaldaaukningu eru marg- slungnar og hvorki er einfalt mál né auðsótt að skera niður útgjöld hins opinbera. Þeim sem á fjár- málum hins opinbera halda er því nokkur vorkunn að hafa ekki tek- ist betur upp en raun ber vitni, en það réttlætir þó ekki að útgjöldin skuli halda áfram að aukast þegar nauðsynlegt er að grípa í taum- ana, draga úr umsvifum hins op- inbera og skera niður. Ríkisútgjaldasinnar beita margvíslegum röksemdum fyrir auknum útgjöldum. Sumir halda því einfaldlega fram að ekki sé nægu fé eytt til tiltekins verk- efnis eða að ríkið eigi að takast á hendur nýtt verkefni. Þetta eru hin klassísku rök og þau munu menn aldrei losna við, enda ekki fyrirsjáanlegt að þrýstihópar eða þingmenn á atkvæðaveiðum muni létta sókn sína í vasa skattgreið- enda. Erfiðara reynist oft að fást við röksemdir sem stundum heyrast um að ekki megi lækka skatta eða draga úr útgjöldum af öðrum ástæðum. Stundum má ekki lækka skatta því það kynni að valda þenslu og þegar sú hætta er ekki fyrir hendi er því haldið fram að nauðsynlegt sé að halda útgjöldum háum til að koma í veg fyrir samdrátt. Í seinna tilvikinu er talað um að smyrja hjól at- vinnulífsins, en nær væri að tala um að strá sandi í hin ímynduðu tannhjól þegar slík fjár- málastjórn hins opinbera er ann- ars vegar. Í nýjasta tölublaði hins virta tímarits The American Economic Review er grein eftir hagfræðing- inn Alberto Alesina og fleiri þar sem þeir segja frá rannsókn sinni á útgjöldum hins opinbera og hvaða áhrif þau hafi á efnahags- lífið. Þótt það sé ef til vill ekki til- gangur greinarhöfunda má segja að greinin sé ágætt svar við sjón- armiðum þeirra ríkisútgjalda- sinna sem útsmognastir eru. Nið- urstöður rannsóknarinnar eru þær að þegar jafnvægi er náð í ríkisfjármálum með niðurskurði útgjalda fylgi aukinn hagvöxtur í kjölfarið. Þegar skattahækkun er beitt til að ná jafnvægi í fjár- málum ríkisins sé fylgifiskurinn hins vegar samdráttur í efna- hagslífinu. Nú má í sjálfu sér segja að þetta séu ekki ýkja merkilegar niðurstöður og að hver sem er geti sagt sér þetta sjálfur. Þó er það nú svo að þegar á hólminn er komið vefjast neikvæð áhrif hárra skatta og mikilla ríkisútgjalda fyrir ótrúlegasta fólki og lævísar röksemdir á borð við þær sem hér að ofan voru nefndar eru færðar fram til stuðnings útgjöldunum. Það eru hins vegar gömul sann- indi – og ný – að efnahagslífið dafnar þeim mun betur sem um- svif og afskipti hins opinbera eru minni. Þess vegna er það sem það verður að teljast sérstakt áhyggjuefni hve illa hefur gengið að halda aftur af útgjöldum hins opinbera hér á landi. Og rétt er að athuga að hið opinbera er ekki aðeins ríkið; sveitarfélögin bera æ meiri ábyrgð á útgjaldaaukn- ingunni auk þess sem skuldir þeirra vaxa á meðan skuldir rík- isins minnka, en skuldir hins op- inbera eru ávísun á skatta í fram- tíðinni. Heildarútgjöld hins opinbera hafa verið um og yfir 40% af landsframleiðslunni mörg und- anfarin ár. Því er spáð að hlut- fallið verði 41,5% á næsta ári og fer það heldur hækkandi. Ef tak- ast á að halda uppi hagvexti og halda áfram að bæta lífskjör og auka kaupmátt er nauðsynlegt að menn grípi til niðurskurðarhnífs- ins og lækki þetta hlutfall. Ískyggileg viðbrögð „Niðurstöður rannsóknarinnar eru þær að þegar jafnvægi er náð í ríkisfjár- málum með niðurskurði útgjalda fylgi aukinn hagvöxtur í kjölfarið.“ VIÐHORF Eftir Harald Johannessen haraldurj@mbl.is ÉG ER vafalaust syndugur mað- ur, eins og séra Halldór Reynisson á Biskupsstofu finnur hjá sér hvöt til að benda á í Morgunblaðsgrein sinni varðandi frétt mína á Stöð 2 um vandamál nokkurra tilgreindra presta. Og ég er sekur um sumt, sem Halldór ber mér á brýn, svo sem að vera ungur, ekki fæddur fyrr en árið 1971. En ég er ekki sekur um fordóma í garð prestastéttarinnar. Svo að ekki færi á milli mála að fjallað væri um ákveðna fulltrúa prestastéttarinnar í frétt minni en ekki um stéttina í heild nafngreindi ég prestana, sem með athöfnum sín- um hafa kallað á athygli fjölmiðla undanfarin ár. En séra Halldór, gamall blaða- og fréttamaður, finnur að því líka. Þá er nú orðið vandlifað. Þó erum við séra Halldór sammála um að prestar séu „opinberar per- sónur og það [sé] skylda fréttastofa að upplýsa almenning um mál er þá snerta þegar þannig bregður við“. Við erum líka sammála um að gerð- ar skuli frekari kröfur „til þeirra sem valið hafa að þjóna kirkjunni en til margra annarra stétta“ og að eðlilegt sé að fjalla um mál sókn- arprests, sem sætir opinberri ákæru, þótt það skaði „orðstír hans og ímynd þeirrar stofnunar sem hann vinnur fyrir“. Þetta gerði ég en hlýt óbóta- skammir fyrir hjá verkefnisstjóra fræðslu- og upplýsingamála á Bisk- upsstofu, presti og fjölmiðlafræð- ingi. Hann segir mig hafa gert betur ef ég hefði skoðað úr faglegri fjar- lægð þær siðareglur og siðferðis- skyldur sem prestsstarfið leggur mönnum á herðar, hvað séu eðlileg- ar siðferðiskröfur almennings á hendur prestum og hvað óeðlilegar. Eins telur hann að gagnlegra hefði verið að skoða hver viðurlög væru þegar prestar bregðast með ein- hverjum hætti skyldum sínum og spyrja hvort þeir sem stétt séu óeðlilega varðir t.d. af starfsmanna- lögum eða æviráðningu. Gott og vel. Þetta er hægt að skoða en mér sýn- ist þetta allt eins geta verið við- fangsefni (og reyndar góð starfslýs- ing) verkefnisstjóra fræðslu- og upplýsingamála á Biskupsstofu, prests og fjölmiðlafræðings. Mér sýnist heldur ekki vanþörf á að Hall- dór leggi í þessa vinnu. Upprifjunin á ýmsum vandræð- um, sem prestar hafa ratað í á síð- astliðnum árum, þjónar þeim til- gangi að vekja almenning til umhugsunar um vanda kirkjunnar við að leysa úr slíkum málum. Öll efnisatriði fréttar minnar standa óhögguð sem staðreyndir. Engu var þar ranglega fram haldið. Engra fordóma gætti í fréttinni, því síður hræsni. Halldór Reynisson viður- kennir í grein sinni að þegar hann var ungur blaðamaður taldi hann sig „siðferðilega æðri gömlu kerfisköll- unum“ og þótti gaman að „grilla“ þá. Þessi skoðun hans var byggð á for- dómum og e.t.v. vænum skammti af hræsni. Halldór fellur svo í þá gryfju að telja nær öruggt að þar sem hann hafi verið svona þegar hann var ungur þá séu aðrir undir sömu sök seldir. Margur heldur mig sig. Fréttir og fordómar á Biskupsstofu Eftir Róbert Marshall „Öll efnis- atriði fréttar minnar standa óhögguð sem staðreyndir.“ Höfundur er fréttamaður. ÞETTA er annað árið í röð sem fyrsta helgin í október er tileinkuð göngudegi fjölskyldunnar. Lands- samtök áhugafólks um flogaveiki (Lauf) og Ungmennafélag Ísland (UMFÍ) taka þátt í að skipuleggja þennan viðburð og leggja þannig áherslu á heilbrigt líferni en í því felst að leggja rækt bæði við sál og líkama. Eitt af meginverkefnum Laufs er að vekja athygli á málefn- um flogaveikra og fjölskyldna þeirra. Markmið samtakanna er m.a. að auka þekkingu á einkennum og afleiðingum flogaveikinnar í sinni margbreytilegu mynd. Flogaveiki er eitt af elstu þekktu læknisfræðilegu einkennum meðal manna. Oft hefur hún verið álitin eitthvað yfirskilvit- legt einkenni. Flogaveiki var fyrst skilgreind af gríska lækninum Hippókratesi (460-377 f.Kr.), sem talinn er faðir læknislistarinnar og frumkvöðull læknisfræðilegra rann- sókna. Hann ritaði bók um rann- sóknir sínar á flogaveiki sem kölluð var bókin um „hinn helga sjúkdóm“. Í henni vildi hann leiðrétta þann misskilning manna að flogaveiki stafaði að völdum guðanna. Heldur væri um að ræða sjúkdóm rétt eins og aðra sjúkdóma og orsakir hans væri að finna í breytingum sem ættu sér stað í heilanum. Enn þann dag í dag vitum við ekki nema í fáum til- vikum hvað það er sem veldur því að sumir fá flogveiki en aðrir ekki. Frá örófi alda hefur gætt fordóma gagn- vart flogaveiki sem tilkomnir eru vegna þekkingarleysis. Eina meðalið sem virkar á fordóma er fræðsla. Þekking Þegar við stöndum frammi fyrir einhverju sem við höfum enga reynslu af er ekki óeðlilegt að við fyllumst hræðslu og ótta. Þessi við- brögð eru mjög skiljanleg og við not- um þau til að búa okkur undir að mæta því sem verða vill. Viðbrögðin eru því eðlileg en það sem er óeðli- legt eru aðstæðurnar sem við stönd- um frammi fyrir. Til að undirbúa sig sem best er gott að afla sér þekk- ingar og læra hvernig best er að bregðast við. Reynslan segir okkur að það er hægt að bjarga mannslífi með því að læra og æfa rétt við- brögð. Öll þekkingaröflun og fræðsla er því af hinu góða. Þegar maður veit hvað flogaveiki er og að flog sem einkennir hana er ekki eitt- hvað hræðilegt getur sú þekking nýst til að hjálpa og styðja þá sem eru með einkennin. Oft er þörf á að auka eigin þekkingu til að öðlast sem bestan skilning á þeim margbreyti- leika sem einkennir mannlífið. Hugsun er þannig til alls fyrst til að breyta eigin viðhorfum og annarra. Hvað er flogaveiki? Flogaveiki er algengasti tauga- fræðilegi sjúkdómurinn og hér á landi má ætla að um 2.700 einstak- lingar séu með flogaveiki. Um 75% þeirra sem greinast eru undir 20 ára aldri. Orsakir floga eru í grundvall- aratriðum þær sömu en um er að ræða rafmagnstruflun í heila sem lýsir sér í röskun á meðvitund, hreyfingu, skynjun með eða án með- vitundarleysis. Til eru yfir 20 teg- undir floga, algengustu eru ráðvillu- flog, störuflog og krampaflog. Hvernig á að bregðast við krampaflogi? Mikilvægast er að halda ró sinni, þannig gerir maður best gagn. Reyna að fyrirbyggja meiðsl. Losa um föt sem þrengja að hálsi, taka í burtu gleraugu o.s.frv. Ekki flytja viðkomandi meðan á floginu stendur nema brýna nauðsyn beri til vegna öryggis. Ekki troða neinu upp í munn. Hlúa að viðkomandi og vera til staðar þar til fullri meðvitund er náð. Þörf er á læknishjálp ef floga- kast varir lengur en 5 mínútur, end- urtekur sig með stuttu millibili eða meðvitundarleysi tekur við eftir flog. Einnig ef flog á sér stað í vatni, um barnshafandi konu er að ræða, slasaðan eða sykursjúkan einstak- ling. Samstaða og samkennd Nú á dögum teljumst við upplýst, siðmenntuð og umburðarlynd. Samt mætir fólk með flogaveiki oft skiln- ingsleysi og til félagsins berast upp- lýsingar um einelti í skólum, á vinnustöðum eða uppsagnir úr vinnu vegna hræðslu annarra við flog. Flogaveiki veldur ekki einungis ótta og kvíða hjá þeim sem standa hjá. Angist annarra veldur fólki með flogaveiki vandkvæðum og auknu álagi. Hræðsla, ótti og kvíði einkenn- ir þannig líf margra með flogaveiki. Hræðsla við að fá kast geta ekki stjórnað því hvar eða hvort það ger- ist, hræðsla við að skaða sig í floga- kastinu og hræðsla við viðbrögð ann- arra. Flestir sem eru með flogaveiki lifa eðlilegu lífi og taka virkan þátt í samfélaginu. En hjá öðrum er hún það alvarleg að flogastjórn er mjög erfið þrátt fyrir margskonar lækn- isfræðilegar meðferðir. Flogaveiki getur því verið alvarleg hindrun og meðal ungs fólks með flogaveiki er dánartíðni hærri en meðal annarra ungmenna. Margar orsakir liggja þar að baki, þriðja hvert dauðsfall er skyndilegt og óvænt en sum tengjast sjálfsvígum. Flogaveiki er því alvar- legt mál sem krefst skilnings og stuðnings. Við hvetjum landsmenn til að taka þátt í göngudegi fjölskyldunnar með okkur og láta ekki sitt eftir liggja og afla sér upplýsinga um flogaveiki, af- leiðingar hennar og einkenni. Á heimasíðu Laufs, www.lauf.is, er að finna ýmsar upplýsingar. Þannig getið þið hjálpað okkur að útrýma ranghugmyndum og fordómum og stuðla að samfélagi sem byggist á jafnrétti og víðsýni til handa öllum. Flogaveiki og Göngu- dagur fjölskyldunnar Eftir Jónínu Björgu Guðmundsdóttur „Flestir sem eru með flogaveiki lifa eðlilegu lífi og taka virkan þátt í samfélag- inu.“ Höfundur er félagsráðgjafi og verkefnastjóri fræðslu hjá Laufi.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.