Morgunblaðið - 22.11.2002, Blaðsíða 42

DAVÍÐ Oddsson forsætisráð-herra segir að ákvarðanir leið-togafundar Atlantshafs-bandalagsins í Prag um
stækkun og eflingu bandalagsins séu
mikill sigur fyrir bandalagið og stækk-
unarsinna innan þess og staðfesti jafn-
framt að NATO yrði áfram virkt varn-
arbandalag.
Sigur fyrir stækkunarsinna
„Þetta var afar merkilegur fundur,
bæði vegna þess sem ákveðið er í nútíð og
til framtíðar,“ segir Davíð. „Bandalagið
hefur svarað því skýrt og skorinort að
það er bandalag allra lýðfrjálsra ríkja í
Evrópu, sem vilja gangast undir þau skil-
yrði sem bandalagið setur og tryggja ör-
yggi sitt og frelsi í samstarfi við aðra.“
Davíð segir að það hafi alls ekki legið
fyrir þegar Berlínarmúrinn féll að NATO
myndi lifa áfram, hvað þá stækka þannig
að það innihéldi fyrrum aðildarríki Var-
sjárbandalagsins. „Þá vildu sumir fara þá
leið að loka sjoppunni og segja nú er til-
ganginum náð, verkinu lokið og verkefnið
er ekkert. Hikandi ákvað bandalagið fyr-
ir fimm árum að bæta við þremur nýjum
ríkjum og þá var töluverð andstaða við
það, til dæmis innan Bandaríkjanna, ekki
sízt í Repúblikanaflokknum. Núna var
engin slík andstaða og mikil samstaða
ríkjandi. Þetta er því mikill sigur fyrir
bandalagið og fyrir þær þjóðir innan
þess, sem alla tíð hafa verið þeirrar skoð-
unar að það ætti að stækka NATO, þar á
meðal fyrir Ísland,“ segir Davíð. Hann
bætir því við að hann vilji ekki halda því
fram að Ísland hafi haft nein megináhrif á
niðurstöðuna, en Íslendingar hafi lagt sitt
lóð á vogarskála
„Í öðru lagi e
verkefna banda
styrkja bæði ba
an bandalagsins
leggja til hluti s
fast og í tiltekin
í því eins og aðr
Davíð. Hann se
nýrri hernaðarg
að þær gagnist
„Þetta segir mé
ákvörðun um að
verði virkt varn
áfram.“.
Vilju
Um loforð Ísl
flutninga og efli
Davíð að ríkisst
NATO verður áfr
virkt varnarbanda
Davíð Oddsson forsætisráðherra segir engar e
hafa komið fram um ágæti þess að stækka N
Prag. Morgunblaðið.
42 FÖSTUDAGUR 22. NÓVEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
VarnarmálaráðherrarNATO-ríkjanna undir-rituðu á leiðtogafundin-um í Prag í gær viljayfir-
lýsingar um ný framlög hvers ríkis
til eflingar hernaðargetu banda-
lagsins. Einkum er einblínt á að
gera bandalagið betur í stakk búið
að fást við hryðjuverkaógnina.
Ísland hefur hvorki her né varn-
armálaráðherra og tók ekki þátt í
þessari undirritun, en hefur engu
að síður lofað framlögum til að
styrkja hernaðargetu NATO. Í að-
gerðum gegn hryðjuverkamönnum
eða stjórnum einræðisherra, sem
hugsanlegt er að NATO ráðist í á
næstu árum, geta borgaralegir sér-
fræðingar gegnt mikilvægu hlut-
verki og kunna raunar ýmsa hluti
betur en hermenn. Ísland hefur á
að skipa bæði þekkingu og getu,
sem nýtzt getur í slíkum aðgerðum.
Loforð um aðstoð
við loftflutninga
Meðal annars verður þörf á mik-
illi flutningagetu til að koma liðs-
mönnum og hergögnum hins nýja
hraðliðs NATO á áfangastað, hugs-
anlega um langan veg. Ríkisstjórn-
in hefur samþykkt að leggja af
mörkum flutningagetu vegna að-
gerða NATO, í formi þess að ís-
lenzk flugfélög fljúgi með lið eða
hergögn til átakasvæða og íslenzka
ríkið standi straum af kostnaðinum,
allt að 300 milljónum króna vegna
hverrar slíkrar aðgerðar. Þegar
hefur verið gengið frá rammasamn-
ingum við flugfélögin Atlanta og
Flugleiðir, sem gera stjórnvöldum
kleift að óska aðstoðar þeirra með
litlum fyrirvara og taka flugvélar á
leigu. Nánari ákvörðun um slíkt
framlag verður tekin í hvert skipti,
samkvæmt heimildum Morgun-
blaðsins, og þarf í hverju tilviki að
skoða m.a. áhættumat, trygginga-
mál o.fl.
Ákveðið fordæmi er fyrir aðstoð
af þessu tagi; fyrr á árinu greiddi
íslenzka ríkið u.þ.b. 80 milljónir
króna fyrir fjórar flugferðir Atlanta
til Afganistans með hjálpar- og her-
gögn, sem getur talizt óbeinn
stuðningur við aðgerðir Bandaríkj-
anna og bandamanna þeirra í land-
inu.
Friðargæzluliðum
fjölgað í 50
Auk þessa hefur Ísland skuld-
bundið sig til að efla Íslenzku frið-
argæzluna. Ríkisstjórnin hefur
ákveðið að hraða áður áformaðri
uppbygginu og fjölga virkum frið-
argæzluliðum í áföngum úr 25 í 50
fram til ársins 2006, en liðið átti
ekki að ná þeim fjölda fyrr en 2008.
Þegar friðargæzlan verður komin í
þá stærð, verður kostnaður við
hana um hálfur milljarður króna á
ári. Þá hefur verið ákveðið að ís-
lenzkir friðargæzluliðar muni koma
sér upp hlífðarbúnaði gegn efna- og
sýklavopnum, en NATO leggur
áherzlu á að friðargæzluliðar á þess
vegum búi yfir slíkum búnaði.
Samkvæmt heimildum Morgun-
blaðsins hefur þessum loforðum ís-
lenzkra stjórnvalda verið vel tekið
hjá NATO og í höfuðstöð
Brussel telja menn þau fa
hugmyndinni um „sérhæ
lög“ aðildarríkjanna, þ.e. f
er raunhæft fyrir Ísland o
bandalaginu í heild að gag
vel minnstu aðildarríkin g
að til við að koma upp þess
aðargetu,“ sagði R
lávarður, framkvæm
bandalagsins, á blaðama
sínum í Prag í gær.
Framlag Íslands til frið
Kosovo og Bosníu hefur
Íslensk stjórnvöld leggja s
Leiðtogar Atlantshafsban
Evrópu var boðið að gang
Loforð um
og eflingu
Ísland lofar að leggja sitt af mörkum til að
efla getu NATO til aðgerða gegn hryðju-
verkum og afleiðingum þeirra. Framlag
Íslands verður m.a. í formi loftflutninga
vegna NATO-aðgerða og eflingar frið-
argæzlu. Ólafur Þ. Stephensen skrifar
frá leiðtogafundi NATO í Prag.
KRÖFUR ESB
Þær upplýsingar, sem nú liggjafyrir um hugsanlega kröfugerðESB á hendur EFTA-ríkjunum í
væntanlegum viðræðum á milli aðila
vegna stækkunar ESB, snúast um hug-
myndir, sem fulltrúar framkvæmda-
stjórnar Evrópusambandsins hafa
kynnt fyrir svonefndum EFTA-vinnu-
hópi ráðherraráðs ESB. Þessar hug-
myndir hafa ekki verið samþykktar í
þeim hópi. Þvert á móti er ljóst, að
fulltrúar ESB-ríkjanna 15 voru ekki
sammála um þessar kröfur á fundi í
Brussel í fyrradag. Var ákveðið að
fresta afgreiðslu málsins til 26. nóvem-
ber. Endanleg ákvörðun um þær kröf-
ur, sem ESB kann að setja fram í vænt-
anlegum viðræðum, verður hins vegar
ekki tekin fyrr en á ráðherrafundi ESB
um miðjan desember.
Af þessum sökum er ekki hægt að
ganga út frá því sem vísu að þær verði á
þann veg, sem þessar tillögur gera ráð
fyrir. Í Morgunblaðinu í gær segir
Gunnar Snorri Gunnarsson, ráðuneyt-
isstjóri, sem hefur nýlega látið af starfi
sem sendiherra Íslands hjá Evrópu-
sambandinu m.a.: „Eftir því, sem við
komumst næst er alveg ljóst, að þó að
aðildarríkin séu sammála um að þau
telji eðlilegt að það komi fjárframlög
frá okkur og að þau fari vaxandi þá hef-
ur ekki náðst samstaða um reikniað-
ferðir.“
Samkvæmt þeim upplýsingum sem
nú liggja fyrir fela tillögurnar í sér 27-
földun á framlagi Íslands í þróunarsjóð
ESB svo og kröfu um að ESB-ríkin fái
heimild til að fjárfesta í íslenzkum
sjávarútvegi.
Viðbrögð Davíðs Oddssonar, for-
sætisráðherra, þegar fyrstu fréttir
bárust um þær hugmyndir, sem uppi
væru í Brussel, voru m.a. á þennan veg
í samtali við Morgunblaðið hinn 12.
nóvember sl.:
„Það var alltaf gert ráð fyrir því, að
við myndum ganga inn í EES-samning
við þau ríki, sem gengju inn í Evrópu-
sambandið. Því fylgir enginn sérstakur
kostnaður fyrir okkur. Þau eru að laga
sinn landbúnað og þess háttar, sem við
erum ekki aðilar að, að kerfi Evrópu-
sambandsins með miklum kostnaði og
við eigum ekki að greiða fyrir það á
nokkurn hátt.
Jafnframt höfum við talið, að þeim
væri skylt að tryggja að fríverzlunar-
samningar, sem við kynnum að hafa við
ríki í fyrrum Austur-Evrópu, héldu
þrátt fyrir breytingarnar. Það lægi í
eðli EES-samningsins og reyndar í eðli
alþjóðlegra viðskiptareglna og fyrir
það ætti ekki að þurfa að borga.“
Halldór Ásgrímsson, utanríkisráð-
herra, hafði m.a. þetta að segja í sam-
tali við Morgunblaðið í gær: „Raun-
verulega er krafan um að við borgum
svipað inn í sjóðina og ef við værum að-
ilar að Evrópusambandinu.“
Það er engin ástæða til að komast í
uppnám, þótt hugmyndum af þessu
tagi sé hreyft í Brussel. Í þeim felst
krafa um endurgjald fyrir markaðsað-
gang, sem er í engu samræmi við þá
markaðsmöguleika, sem opnast fyrir
okkur Íslendinga við stækkun Evrópu-
sambandsins. Það er auðvitað ekki í
nokkru samræmi við þá stefnu, sem nú
ríkir í alþjóðaviðskiptum, ef Evrópu-
sambandið ætlaði sér með fráleitum
kröfum um endurgjald að loka fyrir
okkur Íslendingum mörkuðum, sem við
höfum nú aðgang að a.m.k. að hluta til.
Þótt einhverjum kunni að finnast
samningsaðstaða Evrópusambandsins
sterk gagnvart EFTA-ríkjunum er
ekki allt sem sýnist í þeim efnum. Hvað
aðferðum ætlar Evrópusambandið að
beita til þess að knýja fram vilja sinn?
Segja upp EES-samningnum? Til þess
að ná því fram þarf að samþykkja í öll-
um þjóðþingum aðildarríkja Evrópu-
sambandsins að segja samningnum
upp. Hverjum dettur í hug að það náist
fram? Kemur einhverjum til hugar að
þjóðþing Dana, Svía og Finna mundu
samþykkja slíkt? Eða þingin í Bret-
landi og Þýzkalandi? Auðvitað ekki.
Samstarfið innan ESB snýst um annað
og meira en krónur og aura. Það er í
grundvallaratriðum pólitískt samstarf.
Það er hins vegar gagnlegt fyrir þá,
sem hafa mestan áhuga á aðildarvið-
ræðum við ESB að kynnast raunveru-
leikanum í samningaviðræðum við
ESB. Það má sjá einhver merki um
hann í þeim hugmyndum, sem nú eru til
umræðu innan ESB-ríkjanna. En því
má heldur ekki gleyma að í sumum til-
vikum er upphafleg kröfugerð ESB af
þessu tagi meira hugsuð til heimabrúks
en að henni sé í alvöru beint að samn-
ingsaðilum. Forráðamenn ESB þurfa
að sætta margvísleg sjónarmið innan
sinna vébanda.
Morgunblaðið hefur undanfarin ár
hvatt til þess, að við Íslendingar leyf-
um erlendar fjárfestingar í sjávarút-
vegi okkar. Rök blaðsins fyrir þeirri
skoðun hafa verið bæði einföld og skýr.
Á sama tíma og við erum að fjárfesta í
sjávarútvegi annarra þjóða getum við
ekki búizt við því að geta haldið því
áfram að nokkru ráði nema til komi
gagnkvæm heimild fyrir aðrar þjóðir
til þess að fjárfesta í okkar sjávarút-
vegi.
Þessi skoðun Morgunblaðsins hefur
ekkert með ESB að gera. Raunar væri
fráleitt að heimila ESB-ríkjum einum
að fjárfesta í íslenzkum sjávarútvegi.
Við þurfum að hafa möguleika á að fjár-
festa í sjávarútvegi hjá þjóðum utan
ESB. Ef Alþingi og ríkisstjórn sam-
þykktu slíka stefnubreytingu næði hún
að sjálfsögðu til fleiri þjóða.
Við hljótum í þessum efnum að gera
okkur grein fyrir því, að gagnkvæmni
verður að ríkja á þessu sviði sem öðr-
um. Andstæðingar erlendra fjárfest-
inga í sjávarútvegi vísa til þess að sjáv-
arútvegur sé undirstöðuatvinnugrein á
Íslandi en svo sé í fæstum tilvikum í
öðrum löndum. Það má vera rétt. En
sjávarútvegur er grundvallaratvinnu-
grein á afmörkuðum svæðum í öðrum
löndum, svo sem í Norður-Noregi og á
ákveðnum svæðum í Bretlandi og í
Þýzkalandi, þar sem umsvif okkar eru
orðin mikil. Fólkið á þessum svæðum
getur upplifað fjárfestingar Íslendinga
í sjávarútvegi í sínum heimabyggðum
sem jafn mikla ógn og við Íslendingar
höfum lengst af talið erlendar fjárfest-
ingar í sjávarútvegi vera hér á Íslandi.
Á fundum hagsmunasamtaka í sjáv-
arútvegi hefur hvað eftir annað komið
fram, að því fer víðs fjarri, að innan
þeirra sé almenn andstaða við erlendar
fjárfestingar í sjávarútvegi. Þvert á
móti hefur komið á óvart hve stuðning-
urinn er mikill við þá hugmynd.
Þótt kröfugerð Evrópusambandsins
miðað við þessar tillögur sé fáránleg er
engin ástæða til að ætla fyrirfram, að
samningar náist ekki á milli ESB og
EFTA-ríkjanna. Það hefur ýmislegt
gengið á í samningaviðræðum innan
ESB og á milli ESB og annarra þjóða.
En samkomulag næst yfirleitt að lok-
um.