Morgunblaðið - 22.11.2002, Blaðsíða 43

LEIÐTOGAR aðildarríkja
NATO samþykktu harðorða yf-
irlýsingu um Írak á fundinum í
Prag, sem túlka má sem stuðn-
ing við stefnu Bandaríkjanna.
Ekkert liggur þó fyrir um hvort
bandalagið sem slíkt muni grípa
til aðgerða gegn Írak, standi
stjórn Saddams Hussein ekki
við skuldbindingar sínar sam-
kvæmt ályktunum öryggisráðs
Sameinuðu þjóðanna.
Í yfirlýsingu leiðtoganna lýsa
þeir yfir fullum stuðningi við
ályktun öryggisráðsins og
framkvæmd hennar. Þeir skora
á Írak að fara að ályktuninni og
öllum öðrum ályktunum SÞ sem
varði vopnaeftirlit í landinu.
Aðildarríkin segjast öll sem
eitt munu „grípa til aðgerða
sem duga til að aðstoða og
styðja Sameinuðu þjóðirnar til
að tryggja að Írak fari strax og
að öllu leyti, án skilyrða eða
takmarkana, að ályktun örygg-
isráðsins nr. 1441“. Leiðtogarn-
ir rifja upp að öryggisráðið hafi
í ályktuninni varað Íraka við
því að það muni hafa „alvar-
legar afleiðingar“ ef þeir brjóti
áfram gegn skuldbindingum
sínum.
Að fundi sínum loknum
ræddu leiðtogarnir Íraksmálið
frekar yfir hádegisverði. Að
undanförnu hefur komið fram
að sum aðildarríkin, t.d. Þýzka-
land, eru treg til að taka þátt í
hernaðaraðgerðum gegn Írök-
um ef til þeirra kemur. Sam-
kvæmt heimildum innan NATO
er ekki hægt að túlka yfirlýs-
ingu leiðtoganna þannig að
NATO sem slíkt muni taka þátt
í hernaðaraðgerðum gegn Írak,
fari stjórnvöld þar ekki að
ályktun öryggisráðsins. Fari
svo, muni aðildarríkin ræða
málið sín á milli og ekki sé hægt
að segja fyrir um útkomuna.
„Þessi yfirlýsing er hugsuð til
að auka þrýstinginn á Írak,“
sagði ónefndur embættismaður.
„Aðgerðir sem
duga“ gegn Írak
Prag. Morgunblaðið.
arnar.
ru menn að horfa til nýrra
alagsins, og lofast til að
andalagið og sjálfa sig inn-
s með því að heita að
sem geta styrkt það, bæði
n verkefni. Við tökum þátt
rar bandalagsþjóðir,“ segir
gir að við fjárfestingar í
getu verði tekið mið af því
bandalaginu í heild.
ér að menn hafi tekið
ð Atlantshafsbandalagið
narbandalag þjóða
m vera virkari
lands um framlag til loft-
ingu friðargæzlu, segir
tjórnin hafi tekið ákvörðun
um það í framhaldi af beiðni frá NATO.
Aðspurður hvort álykta megi að breyting
sé að verða á því að framlag Íslands til
sameiginlegra varna NATO felist fyrst
og fremst í því að leggja til aðstöðu fyrir
varnarstöðina í Keflavík en ekki í fjár-
framlögum, svarar Davíð að það sé þegar
byrjað að breytast. „Við höfum tekið vax-
andi þátt í friðargæzlu á vegum NATO og
ÖSE. Það er breyting, sem við höfum lagt
áherzlu á. Við viljum vera virkari í þess-
um efnum. Með þessari ákvörðun erum
við að taka heilmikinn þátt, miðað við
okkar hlutfall innan bandalagsins.“
Hvað varðar loftflutningana segir Dav-
íð að ríkisstjórnin sé reiðubúin að verja
300 milljónum til slíkra flutninga til að að-
stoða NATO við aðgerðir, komi til
kreppuástands. Miðað sé við að það sé
hámarksupphæð tengd einni slíkri hern-
aðaraðgerð; ef þær verði fleiri þurfi að
skoða það sérstaklega. „Við vonum auðvit-
að að slíkt ástand komi ekki oft upp, og
helzt aldrei,“ segir Davíð.
„Allskýr“ yfirlýsing
um Írak
Í þriðja lagi nefnir Davíð að leiðtogarnir
hafi farið yfir það, sem efst er á baugi í al-
þjóðamálunum, bæði baráttuna gegn
hryðjuverkum og ekki síður Íraksmálið.
„Bandalagið sameinaðist um ályktun um
Íraksmálið. Hún mætti vera skýrari, en
hún er samt allskýr og það er heilmikill
árangur,“ segir Davíð. „Það er ljóst að ef
til átaka kemur mun bandalagið standa
saman. Það er ekki vafi á því í mínum
huga.“
Nánar aðspurður segist Davíð telja að
ályktunin mætti einkum vera skýrari um
framhaldið, þ.e. hvað gerist ef Írakar
brjóta gegn ályktunum Sameinuðu þjóð-
anna. „Það má engu að síður vera ljóst að
verði framhald, sem á einhvern hátt verð-
ur tengt atbeina Sameinuðu þjóðanna, er
Atlantshafsbandalagið reiðubúið að taka
þátt í þeim aðgerðum,“ segir forsætisráð-
herra.
Ljósmynd/NATO
Davíð Oddsson forsætisráðherra og Halldór Ásgrímsson utanríkisráðherra á fundi Atlantshafsbandalagsins í Prag í gær.
am
alag
efasemdir
NATO
’ Þetta var afarmerkilegur fundur,
bæði vegna þess, sem
ákveðið er í nútíð og til
framtíðar. ‘
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 22. NÓVEMBER 2002 43
ðvunum í
alla vel að
æfð fram-
framlagið
og kemur
gni. „Jafn-
eta hjálp-
sari hern-
Robertson
mdastjóri
annafundi
ðargæzlu í
vakið at-
hygli innan NATO og m.a. er
ánægja með að Ísland skuli hafa
sent átta flugumferðarstjóra til að
taka að sér flugumferðarstjórn á
flugvellinum í Pristina í Kosovo.
Fyrr í vikunni var gengið endan-
lega frá samkomulagi við ítalska
herinn, sem hefur farið með stjórn
á flugvellinum, um að Íslendingarn-
ir taki við stjórninni og breyti vell-
inum í borgaralegan flugvöll á ný.
Þótt Atlantshafsbandalagið sem
slíkt taki ekki þátt í friðargæzluað-
gerðum í Afganistan hafa flest að-
ildarríkin lagt þar sitt af mörkum. Í
nýlegu viðtali við Washington Post,
sagði varnarmálaráðherra Ung-
verjalands frá því að hann hefði
orðið fyrir áfalli skömmu eftir að
hann tók við embætti sl. vor þegar
honum var sýndur listi yfir framlög
NATO-ríkja til friðargæzlunnar í
Afganistan, af því að þar hefði að-
eins vantað tvö ríki; Ísland, sem
ekki hefði yfir neinum her að ráða,
og Ungverjaland.
Í ljósi þess að Ísland hefur komið
sér upp friðargæzluliði, má hins
vegar spyrja hvort herleysið sé
nokkur afsökun fyrir að sýna ekki
samstöðu með öðrum bandalags-
ríkjum í baráttunni gegn hryðju-
verkum. Samkvæmt heimildum
Morgunblaðsins hefur verið rætt
hvort og hvernig Ísland geti tekið
þátt í aðgerðum í Afganistan, en
ekkert er ákveðið. Núverandi geta
til friðargæzlu er nýtt til hins ýtr-
asta og 25 íslenzkir friðargæzlulið-
ar starfa erlendis, tveir á Sri Lanka
og hinir 23 á Balkanskaganum.
Þótt íslenzka friðargæzlusveitin
sé fámenn, hvort heldur hún er 25
eða 50 manns, er litið svo á innan
NATO að framlag Íslands sé mik-
ilvægt, m.a. vegna þess að um er að
ræða verðmæta starfsmenn, sem
eru dýrari en t.d. meðalhermaður
og vegna þess að Ísland hefur á að
skipa eftirsóttum sérfræðingum,
t.d. flugumferðarstjórum og lækn-
um og hjúkrunarliði.
Heilbrigðisþekking nýtt gegn
afleiðingum hryðjuverka?
Á leiðtogafundinum er m.a. til
umfjöllunar hvernig NATO geti
brugðizt við afleiðingum árása með
kjarnorku-, efna- og sýklavopnum.
Nokkra athygli vekur að í kynning-
arefni frá bandalaginu, þar sem til-
greint er hvað aðildarríkin gætu
hugsanlega lagt af mörkum til við-
bragðsliðs til að fást við afleiðingar
slíkra árása, er Ísland hvergi á
blaði. Gert er ráð fyrir að t.d. Nor-
egur og Danmörk gætu lagt til
læknalið og ýmis ríki myndu sjá um
flutninga, en hvort tveggja ætti Ís-
land að geta lagt af mörkum.
Samkvæmt upplýsingum Morg-
unblaðsins er verið að skoða hvort
hægt sé að nýta sérfræðiþekkingu
innan íslenzka heilbrigðiskerfisins í
þessum efnum, en sú vinna er ekki
komin svo langt að hægt hafi verið
að lofa NATO neinu. Hugsanlegt er
að íslenzkir læknar og hjúkrunar-
fólk myndu starfa með norskum
eða brezkum læknasveitum eins og
fordæmi er fyrir úr friðargæzluað-
gerðum á Balkanskaganum. Þó er
minnt á að Ísland hafi þegar lagt
lítið lóð á vogarskálarnar með því
að varnarliðinu á Keflavíkurflug-
velli var séð fyrir mótefni gegn
miltisbrandi þegar óttinn við slíkar
árásir var sem mestur í fyrrahaust.
sitt af mörkum til að efla getu Atlantshafsbandalagsins til aðgerða
Reuters
ndalagsríkjanna komu saman við mikið hringborð á morgunfundi sínum í Prag í gær, þar sem sjö ríkjum í Mið- og Austur-
ga til viðræðna um aðild að bandalaginu. Gert er ráð fyrir að þeim viðræðum ljúki árið 2004 og verða NATO-ríkin þá 26.
loftflutninga
friðargæzlu
’ Ríkisstjórnin hefur samþykkt aðleggja af mörkum flutningagetu
vegna aðgerða NATO, í formi þess að
íslenzk flugfélög fljúgi með lið eða
hergögn til átakasvæða. ‘