Morgunblaðið - 22.11.2002, Blaðsíða 55

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 22. NÓVEMBER 2002 55
SNEMMA sl. haust gaf Skipu-
lagsstofnun grænt ljós á rann-
sóknaboranir Landsvirkjunar á
svokölluðu vestursvæði við Kröflu,
spöl suður af Leirhnjúki, hinum
vinsæla ferðamannastað þar sem
gaus fyrir 20 árum. Framkvæmd
þessi er allmikil: Allt að sex holur
á tveimur borteigum, 3,5 km vegur
yfir óhreyft hraun, borvatnsveita
og efnisnám. Þetta á að gerast í
tveimur áföngum, þ.e. ef fyrri
áfanginn skilar gagnlegum niður-
stöðum.
Athyglisvert er að krafist var
mats á umhverfisáhrifum vegna
rannsóknaborana, nokkuð sem
ekki var vegna borana á Þeista-
reykjum eða vegna umfangsmikilla
landspjalla við „rannsóknir“ ná-
lægt Kárahnjúkum. Sýnir það eitt
hversu viðkvæmur staðurinn er –
eða þá að talið sé að batnandi
manni sé best að lifa. Landrask
vegna rannsókna er nefnilega
lúmskara en önnur landspjöll; orð-
ið „rannsóknir“ lítur jákvætt út.
Margt er fróðlegt í stuttum og
að því er sýnist vönduðum úr-
skurði Skipulagsstofnunar, sem
finna má á netinu. Þar er umfjöll-
un um efnistöku, borun, förgun af-
fallsvatns, jarðmyndanir, landslag
og verndargildi þess, gróður,
fuglalíf, jarðhita, sjónræn áhrif,
ferðaþjónustu, aðalskipulag Skútu-
staðahrepps og síðast en ekki síst
hljóðvist. Á venjulegu máli merkir
hljóðvist einfaldlega hávaði!
Hávaði
Í matsúrskurðinum er rætt
hvort hávaði verði óviðunandi á
tveimur gönguleiðum. Fram kem-
ur að hann verði undir viðmið-
unarmörkum fyrir umferð á úti-
vistarsvæðum í þéttbýli, skv.
gildandi reglugerð. Hollustuvernd
benti á í sinni umsögn að fyrirhug-
aðar framkvæmdir séu á lítt rösk-
uðu svæði þar sem hljóðstig sé yf-
irleitt lágt. Því beri að nota
strangar viðmiðanir.
Landsvirkjun veit í rauninni
ekki hver hávaðinn verður en ætl-
ar sér að nýta reynslu af tveimur
fyrstu holunum til að hljóðdeyfa
hinar síðari, verði af framkvæmd-
inni.
Í athugasemdum sínum hefur
Landvernd bent á að ekki ætti að
leyfa framkvæmdir eða blástur frá
holunum nema utan ferðamanna-
tíma, sem reyndar er mjög stuttur
á þessu svæði, ekki miklu lengri
en tveir til þrír mánuðir.
Landsvirkjun lofar að hafa eins
lágt og hægt er en telur óvið-
unandi að framkvæma ekkert á
ferðamannatímanum.
Áhrif á
ferðaþjónustu
Við getum sagt okkur sjálf að
þótt hér sé rætt um rannsóknabor-
anir verða holurnar nýttar til raf-
orkuframkvæmda, væntanlega árið
um kring. Sjónræn áhrif verða
mjög mikil og raskið, vegir, gufu-
lagnir og gufubólstrar, auk hávað-
ans munu stórskemma þá tilfinn-
ingu að þarna sé um ósnortið
svæði að ræða, nokkuð sem ferða-
menn, ekki síst erlendir, sækjast
afar mikið eftir.
Gönguleiðir á þessum slóðum
gefa þá upplifun að fólk sé á öræf-
um, þrátt fyrir að í raun sé stutt
til byggða. Þessar gönguleiðir eru
mjög vinsælar og á þann hátt
óhemju mikilvægar fyrir ferða-
þjónustu í Þingeyjarsýslum. Því
má spyrja sig hvort borun á vest-
ursvæði sé skynsamleg og hag-
kvæm auðlindanýting, hvort held-
ur litið er til langs tíma eða
skamms.
Í athugasemdum Landverndar
kemur fram að með hliðsjón af
mikilvægi svæðisins fyrir útivist
og ferðaþjónustu sé rík ástæða til
að benda Landsvirkjun á að bora
frekar austan við Kröflu. Minnt er
á að á fyrri hluta næsta árs sé von
á fyrstu niðurstöðum rammaáætl-
unar um nýtingu vatnsafls og jarð-
varma.
Landvernd telur eðlilegt að bíða
þeirra niðurstaðna áður en ákvarð-
anir um mannvirki á vestursvæð-
inu verða teknar. Óhætt er að taka
undir það, sérstaklega í ljósi þess
að ekki er orkuskortur í landinu.
Verndun Leirhnjúks
og nágrennis
Í niðurstöðum Skipulagsstofnun-
ar er bent á að hæpið sé að líta svo
á að borsvæði þetta sé í samræmi
við aðalskipulag Skútustaðahrepps
1996-2015.
Enda er verulegur hluti þessara
framkvæmda óafturkræfur, jafnvel
þótt holurnar yrðu ekki nýttar.
Auk þess vanti í aðalskipulagið
skýra stefnu um hver skuli vera
orkuvinnslusvæði nálægt Kröflu.
Því er óhætt að taka undir þá
ályktun Skipulagsstofnunar að við-
komandi aðilar (Skútustaðahrepp-
ur, heilbrigðisnefnd Norðurlands
eystra, Náttúruvernd ríkisins)
veiti ekki leyfi fyrir rannsóknabor-
ununum fyrr en unnin hefur verið
landnýtingar- og verndaráætlun
fyrir Kröflusvæðið sem heild.
Verndaráætlun ætti að geta orð-
ið grundvöllur fyrir því að ekki
þurfi að skila inn ítarlegum
skýrslum um aðra hverja holu sem
boruð er og berjast um hvern blett
sem Landsvirkjun ásælist. Full
ástæða er til að óttast ásælni
Landsvirkjunar í svæði nær og
undir Leirhnjúki – og við því ber
að sporna.
Rannsóknaboranir
í nágrenni Leirhnjúks
Eftir Ingólf Ásgeir
Jóhannesson
„Full
ástæða er til
að óttast
ásælni
Landsvirkj-
unar í svæði nær og
undir Leirhnjúki ...“
Höfundur er dósent við Háskólann
á Akureyri og formaður SUNN,
Samtaka um náttúruvernd á Norð-
urlandi.