Morgunblaðið - 01.12.2002, Page 18

18 SUNNUDAGUR 1. DESEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ



 















     



 
!
"
!#
$
"%        
        !"#  !
'


(" 
"#



!
! 




! 
" 



)#




$#*


+ "

,
!
-
"!
.

%
$
 
,





+% 

#
+"
0.

#  $%%  
#"
!#
0
,
& % ' (  

+" 
!#
0 slepptu mér“-samband. Mér finnst
hún heillandi og skemmtileg, en
stundum vil ég njóta hennar úr fjar-
lægð. Þess vegna ákvað ég að fara í
meistaranám í opinberri stjórnsýslu
og ég ætlaði að helga mig kennslu eða
störfum í háskólaumhverfi.“
Herramennirnir á
baksíðu Morgunblaðsins
Eftir að Ásdís Halla lauk meist-
araprófi í opinberri stjórnsýslu frá
Harvard-háskóla réðst hún til Há-
skólans í Reykjavík. „Ég var ánægð
hjá Háskólanum, enda er krafturinn
þar með ólíkindum. En dag einn sá ég
frétt á baksíðu Morgunblaðsins og
með henni var mynd af tveimur ágæt-
um herramönnum, Herði Sigurgests-
syni, forstjóra Eimskips, og Ingi-
mundi Sigurpálssyni, bæjarstjóra í
Garðabæ. Hörður var þá að hætta
sem forstjóri Eimskips og Ingimund-
ur að taka við. Ég var að leggja loka-
hönd á bókina Í hlutverki leiðtogans
og þegar ég sá fréttina flaug tvennt í
gegnum hugann. Annað var, að nú
þyrfti ég að endurskoða kaflann um
Hörð, og hitt var, að þetta hlyti að
vera spennandi starf sem Ingimund-
ur var að fara úr. Ég sá svo að staðan
var auglýst og þá ákvað ég að sækja
um, til að kanna hvort ég ætti ein-
hvern möguleika á að vera ráðin. Og
það varð úr.“
– Ráðning þín í stöðu bæjarstjóra
gekk ekki alveg hljóðalaust fyrir sig.
Fannst þér erfitt að taka við starfinu
við þær aðstæður?
„Nei, það var alls ekki erfitt. Þótt
minnihlutinn gagnrýndi ráðninguna
var samstarfið í meirihlutanum mjög
gott. Ingimundur var oddviti meiri-
hlutans áfram og ómetanlegt að fá að
starfa með honum næstu tvö árin. Þá
er rétt að geta, að ég hef aldrei áður
unnið á vinnustað, þar sem jafn
margt hæft fólk með mikla reynslu er
saman komið. Stundum þarf að byrja
á að gera breytingar, þegar tekið er
við nýju starfi, en forverar mínir hafa
greinilega verið miklir mannþekkj-
arar, því hér í Garðabæ er valinn
maður í hverju rúmi.“
– En þú hafðir lítið komið að sveit-
arstjórnarmálum áður en þú settist í
bæjarstjórastólinn.
„Þetta er reyndar ekki rétt. Sveit-
arstjórnarmál eru oft skilgreind mjög
þröngt, út frá sorpi, skolpi, gatnagerð
og gangstéttarbrúnum. En eftir að
rekstur grunnskólans var fluttur frá
ríki til sveitarfélaga breyttist eðli
sveitarstjórnarmála mikið. Yfir 60%
af rekstri sveitarfélaga tengjast
mennta- og uppeldismálum, sem hafa
verið mín helstu áhugamál í gegnum
tíðina. Þegar ég starfaði í mennta-
málaráðuneytinu vann ég meðal ann-
ars að undirbúningi á flutningi
grunnskólans til sveitarfélaganna og
bjó að þeirri reynslu þegar ég hóf
störf hér. Öll þau störf sem ég hef áð-
ur gegnt nýttust bæði beint og óbeint
fyrir starf bæjarstjóra. Svo hefur
vissulega hjálpað töluvert að hafa lok-
ið sérhæfðu námi í opinberri stjórn-
sýslu, sem er einhvers konar fram-
haldsnám í rekstri sveitarfélags.“
Langar ekki í landsmálapólitík
– Sjálfstæðisflokkurinn er með
hreinan meirihluta í Garðabæ. Þýðir
það að þú ert laus við pólitískt þras og
getur einbeitt þér að því að vera
framkvæmdastjóri sveitarfélagsins?
„Stærsti hluti starfsins, um 90%, er
framkvæmdastjórastarf. Það er þó
erfitt að greina á milli, því bæj-
arstjórnin setur stefnuna og embætt-
ismenn framfylgja henni. Þar sem ég
er bæjarfulltrúi og bæjarstjóri fæ ég
bæði að taka þátt í stefnumótun og að
ýta þeirri stefnu úr vör. Flesta daga
fæ ég að vinna framkvæmdastjóra-
starfið í friði fyrir pólitísku dæg-
urþrasi í góðri samvinnu við starfs-
fólk bæjarins og bæjarbúa. Nálægðin
við grasrótina er mjög gefandi, við
tökum ákvörðun í bæjarstjórn og
sjáum hana komast í framkvæmd,
jafnvel nokkrum dögum síðar. Hérna
skynja ég að ég get haft áhrif. Ef þörf
er á breytingum, þá er hægt að
breyta. Það finnst mér ótrúlega
skemmtilegt.“
– Og koma þessi skemmtilegheit
þá í veg fyrir að þú farir í landsmála-
pólitíkina, þar sem alltaf er verið að
spá þér frama?
„Einu sinni sá ég viðtal við Stein-
grím Hermannsson, þar sem gömul
ummæli voru hermd upp á hann, og
hann sagðist hafa meint þau þegar
hann sagði þau. Ég man að mér
fannst þetta ábyrgðarlaust hjá hon-
um þá, en það sama segi ég núna: Ég
meina það þegar ég segi að mig lang-
ar ekki í landsmálapólitík. Ég vona að
ég eigi eftir að vera lengi
hér í Garðabæ, en hef ekki
hugmynd um hvað gerist í
lífi mínu að því loknu. Sveit-
arstjórnarmálin heilla mig
mest, en ég ber virðingu
fyrir hversu margir eru
reiðubúnir að leggja sig
fram um að taka þátt í
landsmálunum. Það er feiki-
lega mikilvægt að við eigum
gott fólk á þingi. Ég hef
aldrei séð mitt líf þannig að
það sé einhver fyrirfram
skilgreindur tröppugangur
og ég endi um fimmtugt á
Alþingi. Mig langar ekki að
nálgast stjórnmál sem
brauðstrit.“
– Og vangaveltur ann-
arra um hugsanlegan frama
þinn í landsmálapólitík
trufla þig ekkert?
„Nei, ég heyri að vísu
ekki mikið af þessu, en hef
séð svona vangaveltur í
slúðurdálkum og einstaka
maður nefnir þetta við mig.
Ég hef stundum heyrt
frambjóðendur vitna í það
að „fjöldi fólks“ hafi hvatt
þá til að gefa kost á sér til
þings. Ég hef aldrei orðið
fyrir neinum óbærilegum
þrýstingi í þá veru. Mér
finnst auðvitað vænt um ef
fólk treystir mér fyrir mik-
ilvægum verkefnum, en slíkt tal hefur
engin áhrif á mig. Þegar ég var í
Bandaríkjunum var stundum hent
gaman að orðatiltækinu: „Eftir því
sem apinn klifrar hærra í trénu, þeim
mun betur sést afturendinn á hon-
um.“ Ég reyni að hafa báða fætur á
jörðinni og veit að vinsældir manna í
pólitík eru oft fljótar að hverfa.“
Vonar að Davíð sitji áfram
– Hvern sérð þú sem arftaka for-
manns Sjálfstæðisflokksins, sem hef-
ur setið manna lengst á forsætisráð-
herrastóli?
„Davíð Oddsson er enn ungur mað-
ur og margur maðurinn hefur fyrst
sest í stól forsætisráðherra eldri en
hann er núna. Hann hefur sterka sýn
og hefur hrint mörgu í framkvæmd,
en ég er nokkuð viss um að honum
sjálfum finnst hann eiga ýmislegt
ógert. Ég vona því að hann verði for-
maður flokksins enn um hríð og skil
raunar ekki þetta tal um að hann fari
að hætta. Ég hef enga trú á að svo
verði í bráð. En Sjálfstæðisflokkurinn
er með farsælan varaformann, Geir
H. Haarde, sem nýtur hylli hjá þjóð-
inni og er vinsæll innan flokksins.
Hann er staðgengill forsætisráðherra
og eins og staðan er núna er líklegast
að hann taki við.“
– Stundum er sagt að mjög sterkur
leiðtogi veiki innviði flokks síns.
„Leiðtogi, sem hefur verið jafn
lengi og Davíð Oddsson forystumað-
ur í stærsta stjórnmálaflokki lands-
ins, verður óhjákvæmilega mjög af-
gerandi stjórnmálamaður. Hið sama
átti við um Margaret Thatcher í Bret-
landi, Ronald Reagan í Bandaríkj-
unum og nú Tony Blair í Bretlandi.
Þegar svo sterkir leiðtogar hverfa frá
myndast yfirleitt tómarúm á eftir.
Það er ekki leiðtoganum að kenna,
því þetta er nánast óumflýjanlegt lög-
mál. Hver þjóð hefur þörf fyrir sterka
leiðtoga, sem eru trúir í störfum sín-
um og hafa sterka sýn. Hér, líkt og
annars staðar, eru mun fleiri en for-
sætisráðherra í lykilhlutverkum í
stjórnmálum, en fjölmiðlar persónu-
gera pólitík mikið. Eftir störf með
þingflokknum, í menntamálaráðu-
neytinu og á landsfundum flokksins
veit ég að Davíð ræður ekki öllu í
flokknum, eins og stundum er haldið
fram. Hann kynnir stefnuna og er í
forsvari. Hann er mjög næmur fyrir
samfélaginu og stærsti hæfileiki hans
er næmi fyrir tímasetningum. Það
stafar af því að hann hlustar á fólk og
skynjar púlsinn í samfélaginu.“
Evrópumál og tilfinningar
– Ert þú alltaf sammála stefnu
Sjálfstæðisflokksins í landsmálum?
„Oftast er ég það. Stærsti árang-
urinn er sá að hér hefur mönnum tek-
ist að renna styrkum stoðum undir
efnahagslífið sem áður einkenndist af
miklum sveiflum, óvissu og sjóða-
sukki. Jákvæðar afleiðingar breyt-
inganna eru góður hagvöxtur, lág
verðbólga og lítið atvinnuleysi. Ég er
mjög ánægð með skattalækkanir,
minni miðstýringu og einkavæðingu,
aukin framlög til aldraðra og öryrkja,
sem var mjög tímabær aðgerð og er
mjög sátt við þá kúvendingu sem hef-
ur orðið í menntakerfinu á und-
anförnum árum undir forystu Björns
Bjarnasonar. Ríkið getur nú einbeitt
sér að framhalds- og háskólastiginu,
samkeppnin og aginn eru að aukast
og ég er viss um að það bætir mennt-
un þjóðarinnar verulega. Mér finnst
heilbrigðiskerfið hins vegar of veikt
og ég myndi vilja sjá heildstæðari sýn
í þjónustu við eldri borgara. Verka-
skipting ríkis og sveitarfélaga er ekki
nægilega skýr, sveitarfélögin annast
heimaþjónustu og ýmsa aðra þjón-
ustu við aldraða, en ríkið er með
heilsugæsluna og hjúkrunarheimilin.
Afleiðingin er sú, að fjármagnið nýt-
ist ekki nógu vel í þágu eldri borgara.
Af öðrum málum er helst að nefna
að mér finnst umræðan um Evrópu-
málin stundum einkennast um of af
miklum tilfinningum, sem ég held að
skaði hana. Það skýrist hins
vegar áreiðanlega að hluta
af því hve stutt er síðan við
fögnuðum að vera laus und-
an dönskum yfirráðum. Þeir
sem nú eru við völd muna
jafnvel þegar við fengum
sjálfstæði og foreldrar
þeirra, afar og ömmur, tóku
virkan þátt í sjálfstæðisbar-
áttunni. Sjálfstæði Íslands
er feikilega mikilvægt og
okkur ber að varðveita það.
Ég er algjörlega sammála
þeirri niðurstöðu forsætis-
ráðherra að við getum ekki
gengið í Evrópusambandið
eins og sjávarútvegsstefnu
sambandsins er háttað. Sú
stefna verður hins vegar
ekki endilega uppi um aldur
og ævi og við eigum nú að
fara að velta fyrir okkur
stöðu Íslands í alþjóða-
samfélaginu til lengri tíma
litið.“
Uppbygging Garðabæjar
– Á síðustu árum hefur
verið mikil uppbygging í
Kópavogi og Hafnarfirði.
Hvað með Garðabæ?
„Garðabær verður stór.
Núna er þetta 8.500 manna
sveitarfélag. Samkvæmt
spám er gert ráð fyrir að
Garðabær verði 20 þúsund
manna bær eftir hálfan annan áratug.
Í allri þessari uppbyggingu verður að
gæta þess að sveitarfélagið veiti áfram
góða þjónustu. Í náinni framtíð verður
töluverð uppbygging, sem breytir
ásýnd bæjarins. Hér verða til dæmis
byggð töluvert mörg fjölbýlishús.“
– Þú nefnir gott byggingarland.
Hvað með land Vífilsstaða, sem ligg-
ur að Garðabæ en er í eigu ríkisins?
„Garðabær hefur óskað eftir að
kaupa landið af ríkinu og viðræður
við fjármálaráðuneyti eru nýhafnar.
Þetta er glæsilegt land, sem bærinn
vill nýta að stórum hluta sem útivist-
arsvæði, en einnig til uppbyggingar.
Ríkið hefur hugmyndir um að nýta
Vífilsstaðaspítalann sjálfan sem
hjúkrunarheimili, en landið er stórt
og býður upp á mikla möguleika.“
– Hver er stefnan í uppbyggingu
miðbæjar Garðabæjar?
„Miðbærinn hefur átt í erfiðleikum,
hér eins og víða annars staðar. Með
því að þétta byggðina í kring og fjölga
íbúum trúum við að hann geti náð sér
á strik. Að vísu hefur stemmningin í
miðbænum í haust verið miklu betri
en oft áður. Hér hefur verið meira líf
og fjör. Við höfum ekki hug á að
byggja upp nýjan miðbæ eða stórar
verslunarmiðstöðvar. Við héldum
íbúaþing nýlega. Þar kom skýrt fram
hvernig bæ íbúarnir vilja; lágreistan,
fjölskylduvænan bæ í góðri sátt við
náttúruna. Þingið er náið samráð
bæjarstjórnarinnar við íbúana og gaf
okkur gott veganesti. Í raun tel ég
íbúaþingið mikilvægan þátt í að skapa
virkt lýðræði. Síðasta öld einkenndist
af rýmkun kosningaréttar, konur og
hjú fengu hann í byrjun aldarinnar og
við lok hennar voru allir, 18 ára og
eldri, með kosningarétt. Á nýrri öld
vill fólk eðlilega hafa áhrif oftar en á
fjögurra ára fresti og það er hægt á
íbúaþingi. Íbúarnir tókust á flug við
að móta framtíðarsýn, sem við getum
svo unnið eftir.“
– Hvaða þjónustu þarf bærinn að
byggja upp þegar íbúatalan ríflega
tvöfaldast á fimmtán árum?
„Fjögur verkefni hafa forgang. Í
fyrsta lagi þjónusta við börn og ung-
linga í gegnum leikskóla, grunnskóla
og íþrótta- og æskulýðsstarf. Við höf-
um sett þessi mál í forgang. Í haust
voru börn, 15 mánaða og eldri, tekin
inn í leikskólana og ekkert sveitarfé-
lag hefur staðið þar eins myndarlega
að verki og Garðabær. Afleiðingin er
m.a. sú að grunnskólarnir hér eru eft-
irsóttir og hvergi annars staðar eru
menntaðir kennarar jafn hátt hlutfall
starfsmanna skólanna. Með þessari
áherslu náum við góðum árangri í
skólunum.
Annað verkefni, sem sveitarfélög
eiga að setja í forgang, er þjónusta
við eldri borgara. Tryggja þarf nægt
framboð íbúða fyrir eldri borgara og
ýmsa félagsþjónustu og tómstundir.
Eldri borgurum fjölgar ört í Garða-
bæ, svo þessi málaflokkur stækkar
ört. Við höfum, líkt og önnur sveit-
arfélög, veitt sérstakan afslátt af fast-
eignagjöldum. Nú vinnum við að
fjárhagsáætlun næsta árs og höfum
rætt verulega hækkun þessa af-
sláttar. Hugsanlega verður fyrir-
komulaginu einnig breytt, þannig að
fleiri njóti afsláttarins.
Í þriðja lagi verða sveitarfélög að
sinna félagsþjónustu. Gott velferð-
arkerfi í bænum er mikilvægt og við
höfum skilgreint betur ýmsar reglur
um hvenær einstaklingar eiga rétt á
þjónustunni, svo það fari ekkert milli
mála.
Í fjórða lagi eiga sveitarfélög að
annast skipulags- og umhverfismál.
Sveitarfélög sinna svo auðvitað
ýmsu öðru, eins og menningarmálum.
Í mínum huga eiga sveitarfélög fyrst
og fremst að einbeita sér að því að
vera þjónustustofnanir fyrir íbúana,
en ekki vera í ýmiss konar fjárfest-
ingum og þátttöku í fyrirtækja-
rekstri. Því geta aðrir sinnt jafn vel
og jafnvel miklu betur.“
Þolinmæði og skipulag
– Í bók þinni Í hlutverki leiðtogans
fjallaðir þú um ólíkan stjórnunarstíl
ýmissa íslenskra leiðtoga, styrkleika
þeirra og veikleika. Hvernig lýsir þú
sjálfri þér sem leiðtoga?
„Ég hef ákveðnar grundvall-
arreglur í stjórnun. Mér finnst mik-
ilvægast að ég sem bæjarstjóri tryggi
að samstarfsfólk og stofnanir bæj-
arins skynji ábyrgð sína gagnvart
bæjarbúum og veiti góða þjónustu, en
fái frelsi og svigrúm til sjálfstæðis í
ákvarðanatöku. Ég vil að samstarfs-
menn mínir njóti sín í starfi. Ég þarf
að hafa góða yfirsýn, en hef enga þörf
fyrir að vera með puttana í öllu. Varð-
andi gallana, þá hef ég í gegnum tíð-
ina reynt að beisla óþolinmæðina,
sem einkenndi mig áður fyrr. Á
Morgunblaðinu var ágætt að vera
óþolinmóð, þar fékk ég verkefni að
morgni sem ég skilaði af mér að
kvöldi. Þegar ég fór að vinna á Al-
þingi og síðar í menntamálaráðuneyt-
inu átti ég dálítið erfitt með að hemja
óþolinmæðina, þar eru mörg verkefni
þess eðlis að þau taka drjúgan tíma.
Sjálfsagt kvarta sumir enn undan því
að ég vilji að hlutirnir gerist of hratt,
en ég tel mig hafa náð ágætum tökum
á óþolinmæðinni.“
– Sumir halda því fram að þú sért
svo metnaðargjörn að þú munir ekki
standast frýjunarorðin, verðir þú
kölluð í landsmálapólitíkina.
„Hvað er að vera metnaðargjörn?
Ég viðurkenni að ég vil ná árangri.
Að loknum vinnudegi vil ég geta sagt
við sjálfa mig að ég hafi tekið þátt í að
bæta samfélagið í þágu einstakling-
anna. Ég mæli ekki árangur í starfs-
titlum og embættum og kannski á ég
eftir að fara að starfa við eitthvað allt
annað en ég hef áður gert. Ég verð ef-
laust sátt, svo framarlega sem ég get
lagt eitthvað af mörkum á nýjum
vettvangi. Þetta hljómar kannski
klisjukennt, en ég hef áttað mig á að
ég hef leitað í stjórnmálin af því að
mig langar til að bæta umhverfið, ég
vil leggja mitt af mörkum til að fleiri
fái tækifæri og það er hægt að gera í
gegnum margs konar störf.“
Á menningarhátíð Garðabæjar gerði bæjarstjórinn sér lítið
fyrir og tók þátt í tískusýningu á Garðatorgi.
rsv@mbl.is
’ Í mínum hugaeiga sveitarfélög
fyrst og fremst að
einbeita sér að því að
vera þjónustustofn-
anir fyrir íbúana, en
ekki vera í ýmiss
konar fjárfestingum
og þátttöku í fyrir-
tækjarekstri. ‘
Morgunblaðið/Þorkell