Morgunblaðið - 18.12.2002, Blaðsíða 16

ERLENT
16 MIÐVIKUDAGUR 18. DESEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
MADELEINE Albright, fyrrver-
andi utanríkisráðherra Bandaríkj-
anna, lýsti aðdáun sinni á hugrekki
Biljönu Plavsic, fyrrverandi forseta
lýðveldis Bosníu-Serba, er hún bar
vitni fyrir stríðsglæpadómstóli Sam-
einuðu þjóðanna í Hollandi í gær.
Sagði Albright að þó að Plavsic hefði
vissulega verið einn af forystumönn-
um Bosníu-Serba á meðan á Bosn-
íustríðinu stóð 1992–1995 hefði hún
seinna unnið í þágu Dayton-friðar-
samkomulagsins.
Albright hvatti ekki til þess að
dómarar sýndu Plavsic linkind.
Engu að síður er talið að með því að
horfa til þess hlutverks, sem Plavsic
lék eftir að samið hafði verið um frið
í Bosníu-Herzegóvínu, hafi Albright
styrkt málstað verjenda sem fara
fram á að nefnd sinnaskipti Plavsics
og játning hennar verði höfð til hlið-
sjónar þegar refsing er ákveðin.
Albright, sem er hæst setti
bandaríski embættismaðurinn sem
hefur borið vitni fyrir stríðsglæpa-
dómstólnum, sagði að hún hefði haft
fyrirlitningu á þeirri öfgaþjóðernis-
stefnu sem réð ríkjum meðal Serba í
gömlu Júgóslavíu á síðasta áratug
síðustu aldar. Afstaða hennar til
Plavsic hefði hins vegar breyst eftir
fund þeirra 1997, en Albright var þá
orðin utanríkisráðherra Bandaríkj-
anna.
Albright hafði verið sendiherra
Bandaríkjanna hjá SÞ 1993–1997 og
átti þá m.a. þátt í því að stríðsglæpa-
dómstólnum var komið á fót.
Var Plavsic forseti lýðveldis Bosn-
íu-Serba árin 1996–98, sem sett var
á laggirnar í samræmi við Dayton-
friðarsamkomulagið frá 1995, en
hún hafði verið næstráðandi Radov-
ans Karadzics, leiðtoga Bosníu-
Serba, á meðan á Bosníustríðinu
stóð.
Eftir Dayton-samningana skildu
leiðir með þeim Plavsic og Karadzic
en Karadzic leikur enn lausum hala
vegna glæpa sem hann er talinn
bera ábyrgð á í Bosníustríðinu.
Albright sagði að sér hefði orðið
ljóst er hún hitti Plavsic að sú síð-
arnefnda gerði sér grein fyrir því að
hlutirnir hefðu farið úr böndunum.
Vissulega hefði hún enn stjórnast af
serbneskri þjóðernisstefnu, er þær
hittust 1997, en að henni hefði þá
verið orðið mjög í mun að vinna að
friði.
„Við verðum að bera virðingu fyr-
ir þeim sem hafa lýst sig seka, hafa í
reynd gengist við ábyrgð og hafa
sýnt sig reiðubúna til að svara fyrir
misgjörðir sínar,“ sagði Albright um
Plavsic.
Carl Bildt, fyrrverandi forsætis-
ráðherra Svíþjóðar og sáttasemjari
SÞ í Dayton-friðarviðræðunum, tók í
sama streng. Hann sagði Plavsic
hafa stofnað lífi sínu í hættu er hún
ákvað að styðja Dayton-samn-
ingana. Án hennar hefði verið mun
erfiðara og hættulegra að hrinda
samkomulaginu í framkvæmd.
Á yfir höfði sér
lífstíðarfangelsi
Plavsic lýsti sig í október seka
vegna einnar ákæru um ofsóknir
gegn múslimum og Króötum í Bosn-
íu. Aðrar ákærur voru í kjölfarið
felldar niður, m.a. ákæra vegna
þjóðarmorðs. Hún á yfir höfði sér
lífstíðarfangelsi en hefur bent á að
hvers konar dómur, sem gerir ráð
fyrir fangelsisvist, sé í reynd lífstíð-
ardómur, enda sé hún orðin 72 ára
gömul.
Í játningu Plavsic, sem hún las
fyrir dómi í gær á serbnesku, gengst
hún við ábyrgð sinni og segir að á
sínum tíma hafi hún neitað að trúa
sögum um ódæðisverk Serba. Í stað-
inn hafi hún trúað því að hún væri
sannarlega að berjast fyrir tilveru-
rétti Serba í Bosníu. Ótti hefði lam-
að dómgreind hennar.
„Ég hef nú komist á þá skoðun, og
viðurkenni, að mörg þúsund sak-
lausra borgara máttu þola skipu-
lagðar ofsóknir af hálfu Serba,“
sagði Plavsic. „Sú vitneskja að ég
ber ábyrgð á þjáningunum og því að
hafa stuðlað að slíkri hegðun landa
minna mun ávallt þjaka mig.“
Lýsti hún jafnframt þeirri von
sinni að játning hennar gæti orðið til
þess að hjálpa múslimum, Króötum
og Serbum í Bosníu að komast und-
an oki hatursins, sem þá þjakaði.
Plavsic segir ótta hafa
lamað dómgreind sína
Madeleine Albright hrósar
Plavsic fyrir hugrekki hennar
Haag. AP.
AP
Madeleine Albright í réttarsalnum.
AP
Plavsic hlýðir á vitnisburð Albright.
STARFSMAÐUR á fjármálamark-
aði í Tókýó, klæddur jólasveinabún-
ingi, teygir úr sér er tækifæri gafst
í gærmorgun. Nikkei-hlutabréfa-
vísitalan var á uppleið í gær eftir að
hafa stefnt niður um nokkurt skeið.
Reuters
Jólaskap
á peninga-
markaði
FULLYRÐINGAR um að fyrirhug-
uð stækkun Evrópusambandsins í
maí 2004 verði til þess að fjárhagur
þess fari algerlega úr skorðum eru
„algerlega rangar“. Þetta sagði
Michaele Schreyer, sem heldur um
pyngju ESB, á fundi með blaða-
mönnum í Brussel á mánudag.
Frá ummælum Schreyers er sagt
á vefritinu euobserver.com.
Schreyer sagði að ríkin tíu, sem fá
inngöngu í ESB í maí 2004, fái 25,1
milljarð evra á ári hverju frá sam-
bandinu fyrstu þrjú árin, þ.e. 2004,
2005 og 2006. Þau þurfa hins vegar
að greiða á móti í sjóði ESB sam-
anlagt 14,7 milljarða evra. Ríkin
fimmtán, sem fyrir eru í samband-
inu, munu þurfa að greiða mismun-
inn, um 10,3 milljarða evra. Sagði
Schreyer að ekki hefði verið hægt
að hugsa sér viðunandi niðurstöðu.
Útreikningarnir fela í sér að stækk-
un ESB muni kosta hvern íbúa
ríkjanna 15, sem fyrir eru í ESB, 9
evrur á ári.
Þegar fjallað var um stækkun
ESB á leiðtogafundi í Berlín 1999
var gert ráð fyrir að styrkir til
handa nýjum ríkjum gætu mest
numið 34,5 milljörðum evra. Talan
sem nú er miðað við er því 9,4 millj-
arði evra lægri. Schreyer sagði
þetta stafa af því að á fundinum í
Berlín hefði verið gert ráð fyrir að
stækkunin ætti sér stað þegar árið
2002.
Undirbúningsaðstoð leggst af
Útreikningar þessir fela í sér að
núverandi aðildarríki munu leggja
til stækkunarinnar 0,043% af lands-
framleiðslu sinni á 2004. Fyrir
Belga þýðir þetta, ef miðað er við
verðlag 1999, framlög upp á 340
milljónir evra, fyrir Þýskaland 2,662
milljarða og fyrir Ítalíu 1,608 millj-
arða.
Fram kom í máli Schreyers að frá
og með 1. janúar 2004 myndi leggj-
ast af sérstök aðstoð til handa Mið-
og Austur-Evrópuríkjunum, sem
ganga í ESB í maí það ár, vegna
inngöngunnar. Aðstoð til Búlgaríu
og Rúmeníu, sem gert er ráð fyrir
að gerist aðilar árið 2007, verður
hins vegar aukin að sama skapi.
Hver íbúi
landanna
greiðir 9
evrur á ári
Stækkun ESB
ÍRASKIR útlagar luku formlega
fundi sínum í London í gær með
samkomulagi um stærð forseta-
nefndar sem þeir vonast til að geti
tekið við af Saddam Hussein for-
seta í Bagdad. Ekki var þó fyllilega
ljóst í gær hvort útlagarnir höfðu
komið sér saman um hvernig ná-
kvæmlega nefndin skuli samsett og
héldu þeir áfram að funda eftir að
ráðstefnu þeirra var formlega lok-
ið.
Lokafundur ráðstefnunnar tafð-
ist vegna þess að fulltrúar fimm
samtaka Shiita-múslíma gengu út
og sögðust ekki geta sætt sig við
meinta yfirdrottnun stærri flokks
Shiita á ráðstefnunni, Æðstaráðs
íslömsku byltingarinnar í Írak, sem
hefur bækistöðvar í Íran og fékk
flest sæti í forsetanefndinni. Búist
var við að kúrdískir hópar fengju
líka mörg sæti.
Sheik Jamal al-Wakil, foringi
eins hópanna sem gekk af fund-
inum, Íslömsku sáttmálasamtak-
anna, sagði við fréttamenn: „Þessi
ráðstefna reyndist vera vettvangur
yfirgangs Æðstaráðsins. Við neit-
um að samþykkja ályktun sem veit-
ir aðeins einum hópi alger yfirráð
yfir íröskum shiita-múslimum. Við
höfnum líka þessari einræðis-
stjórn.“
Deilurnar á ráðstefnunni endur-
spegla þann djúpa klofning sem er
meðal íraskra shiita, sem eru um
60% írösku þjóðarinnar, og skiptast
í fylkingar íhaldssamra og frjáls-
lyndra. Ráðstefnan átti að standa í
þrjá daga en harðar deilur um
skipan forsetanefndarinnar urðu til
þess að hún stóð í fimm daga.
Storma-
samri ráð-
stefnu út-
laga lokið
London. AP.
FORSETAKOSNINGAR verða í
Suður-Kóreu á morgun og er stefnan
gagnvart Norður-Kóreu eitt af mik-
ilvægustu málum kosningabarátt-
unnar, að sögn BBC.
Fráfarandi forseti, Kim Dae-jung,
hefur fylgt svonefndri „sólskins-
stefnu“ sátta í samskiptum við
kommúnistastjórnina í N-Kóreu en
er nú gagnrýndur og sagt að stefnan
hafi engan árangur borið. Tveir öfl-
ugustu frambjóðendurnir eru Roh
Moo-hyun, sem er í stjórnarflokki
Kims, Þúsaldarlýðræðisflokknum,
og Lee Hoi-chang, forsetaefni Stóra
þjóðarflokksins. Bannað er að gera
skoðanakannanir í kosningabarátt-
unni en talsmaður Lee segir að hann
hafi minnkað fylgismun sem var á
honum og Roh.
Tvísýnt í S-Kóreu