Morgunblaðið - 18.12.2002, Blaðsíða 28

LISTIR
28 MIÐVIKUDAGUR 18. DESEMBER 2002 MORGUNBLAÐIÐ
LJÓSMYNDIN er sá miðillsem Hrafnkell Sigurðssonhefur valið flestum verkasinna en viðfangsefnið er
íslenskt landslag. Myndmálið, stærð
og lögun ljósmyndanna minna um
margt á hefðbundin málverk og
óneitanlega leiða verk Hrafnkels
hugann að málverkum fyrstu ís-
lensku landslagsmálaranna þar sem
okkur birtast tignarleg fjöll, speg-
ilslétt vötn, kyrrð og friðsæld í upp-
hafinni náttúru þar sem tíminn virð-
ist standa í stað.
Hrafnkell kemur hins vegar með
nýtt sjónarhorn inn í landslags-
málverkið og óneitanlega leynist í
því nokkurt háð þegar hann beinir
sjónum okkar að þeim „fjöllum“ sem
leynast í nánasta umhverfi okkar
innan borgarmarkanna í stað róm-
aðra fyrirmynda eins og Heklu.
Hrafnkell upphefur ekki þjóðþekkt
fjöll heldur ómerkilega snjóskafla
sem hverfa í næstu rigningu. Hér
tvinnast því saman á skondinn hátt
hin hrikalega náttúra íslenskra
óbyggða, sem óblíð náttúruöfl hafa
mótað og manngert landslag sem
stórvirkar vinnuvélar hafa skapað.
Hrafnkell Sigurðsson fjallar einn-
ig um samband náttúru og menning-
ar í ljósmyndum sínum. Með mynd-
um af stórum snjóskafli – sem hefur
orðið til við hreinsun götunnar – inni
í borgarhverfi, býr hann til nýja sýn
á myndmálið og undirstrikar ekki
síst miðilinn sem hann notast við
með efnisvalinu. Eðli ljósmyndar-
innar er að taka sanna mynd af
augnabliki sem var aðeins til þegar
smellt var af. Eins á við um snjó-
skaflinn á myndinni sem í dag er
horfinn og engin heimild er um
nema þessi mynd. Myndin gæti
einnig verið óður til fjallsins í anda
nútímalegrar hugsunar eða írónísk
skírskotun til þess að fjallaróm-
antíkin umbreytist í snjóskafl.
Morgunblaðið/Kristinn
Án titils,
1999
Verkið er á sýningunni Íslensk
myndlist 1980–2000 í Listasafni Ís-
lands. Texti: Listasafn Íslands.
HRAFNKELL SIGURÐSSON
AÐVENTUSÖNGVAKA var
haldin í Hjallakirkju s.l. sunnu-
dagskvöld. Skiptust þar á söng-
atriði og stuttir upplestrar úr ritn-
ingunni, og mun það vera að
brezkum sið skv. útskýringu upp-
lesarans, sr. Írisar Kristjánsdótt-
ur. Hinn 23 manna kór staðarins,
Vox Gaudiae, söng tært og vel
mótað Kom þú, kom, vor Imm-
anúel í raddsetningu Róberts A.
Ottóssonar, og Maríukvæði Atla
Heimis Sveinssonar var ekki síðra.
Ave Maria Bruckners var ofur-
hægt og krefjandi, m.a. sakir
langra háttliggjandi kafla í sópran
og tenór, enda seig það örlítið í
tónstöðu þó að flutningur heppn-
aðist að öðru leyti vel. Hið bráð-
fallega kórlag Brittens, A hymn to
the virgin, sem skartar áhrifamik-
illi andstæðu lítils sönghóps við
allan kórinn, var sömuleiðis frekar
hægt sungið en hljómaði samt vel
þrátt fyrir nokkurt ósamvægi milli
radda á stöku stað.
Hrafnhildur Björnsdóttir söng
dásnotran einsöng í Máríuversi
Páls Ísólfssonar úr Gullna hliðinu
við kliðmjúkan undirleik kórstjór-
ans. Hið einfalda rómantíska kór-
lag Eyþórs Stefánssonar, Kom
Herra Jesús, kom í skýjum nú
hljómaði hægt en látlaust. Að því
loknu var tekið franska jólalagið
Ding dong í útsetningu eftir Rich-
ard Lloyd sem undirr. kannaðist
ekki við í fljótu bragði; ólíkt
þyngslalegri en sú algengasta,
enda sennilega líka fullhægt flutt.
Síðan kom trúlega erfiðasta við-
fangsefni kórsins, O magnum
mysterium eftir Francis Poulenc,
sömuleiðis í hægara lagi – kannski
einkum fyrir nokkra hnigtilhneig-
ingu sem e.t.v. hefði farið minna
fyrir á meiri hraða. Hin snilld-
arlega raddsetning Hugos Distlers
á 15. aldar laginu Það aldin út er
sprungið var né heldur auðveld
viðureignar, en tókst engu að síður
furðuvel.
Eftir víxllestur og bæn prests
og áheyrenda lauk Vox Gaudiae
dagskrá sinni með Blíða nótt,
blessaða nótt (Heims um ból)
Grubers í raddsetningu kórstjór-
ans í 1. og 2. versi en G. Schrecks í
því þriðja, og söng að endingu lag
eftir H. J. Gauntlett, Einu sinni í
ættborg Davíðs, við almenna þátt-
töku, og fylgdu prentaðar nótur í
tónleikaskrá gestum til stuðnings.
Töluverður þokki var yfir skýrt
mótuðum söng kórsins og hélzt
víðast hvar ágætis jafnvægi milli
radda, enda þótt stundum frekar
silalegt tempóval virtist í fljótu
bragði í nokkru ósamræmi við
glaðvært heiti hans. En vera kann
að það standi til bóta.
TÓNLIST
Hjallakirkja
Verk eftir m.a. Distler, Britten, Bruckner,
Atla Heimi Sveinsson og Poulenc. Ein-
söngvari: Hrafnhildur Björnsdóttir.
Kammerkórinn Vox Gaudiae. Söngstjóri:
Jón Ólafur Sigurðsson. Sunnudaginn 15.
desember kl. 20.
KÓRTÓNLEIKAR
Rödd gleðinnar
Ríkarður Ö. Pálsson
ÞAÐ er alltaf fagnaðarefni þeg-
ar ný tónlist er gerð aðgengileg í
hljóðrituðu formi. Að baki slíkrar
útgáfu liggur mikill metnaður og
áræði og víst er að ekki er þar
skjótfenginn gróði sem freistar.
En vonandi er stundum sáð fræj-
um sem bera góðan ávöxt. Það er
einlæg von þess er
þetta ritar að það hafi
verið gert með geisla-
plötunni Rautt silki-
band. Þótt ekki verði
aðstandendum hrósað
fyrir ríflegan skammt
að þessu sinni. Rúm
hálf klukkustund er
með því knappasta
sem undirritaður hef-
ur kynnst á geisla-
diski.
Tónskáldið Hreiðar
Ingi Þorsteinsson er
aðeins tæplega
hálfþrítugur að aldri.
Hann lærði orgel- og
píanóleik frá 12 ára
aldri og lauk námi frá
tónmenntakennaradeild Tónlistar-
skólans í Reykjavík á síðasta ári.
Hann byrjaði að semja lög varla
kominn af barnsaldri og eftir hann
liggur nú nokkur fjöldi sönglaga,
25 þeirra hefur hann gefið út í
nótnabókinni Strax eða aldrei – 25
einsöngslög. Þeir sem þekkja
geisladiskinn vinsæla, Ef ég sofna
ekki í nótt, með Moniku Abend-
roth hörpuleikara og Páli Óskari,
hafa kynnst Hreiðari Inga sem
tónskáldi en hann á nokkur lög á
þeim diski.
Sönglagaflokkurinn 6 lög við
ljóð Nínu Bjarkar (mér sýnist
þetta vera sönglagaflokkur ef
marka má uppsetningu í texta-
hefti) er saminn fyrir söngkonuna
Hólmfríði Jóhannesdóttur og hef-
ur hún sjálf valið ljóðin sem eru úr
nokkrum ljóðabókum Nínu Bjark-
ar Árnadóttur. Ljóðin eru tilfinn-
ingaþrungin og lög Hreiðars Inga
sömuleiðis. Lögin fylgja stemmn-
ingu textans vel og kannski of vel
því þau eiga það til að veita
ímyndunaraflinu lítið svigrúm. Til
dæmis eru hinar miklu geðsveiflur
í laginu Rautt silkiband full aug-
ljósar og í laginu Dans er dans-
takturinn málaður helst til sterk-
um litum. Og ekki fara heldur á
milli mála effektarnir í undir-
spilinu í Einsemdarævintýrahöll
(„Fossbúinn seiddi mig til sín“,
„Hérna niðri glitra steinar…“). En
þetta er tónlist sem er allrar at-
hygli verð og verður áhugavert að
fylgjast með Hreiðari Inga og
verkum hans í framtíðinni. Hólm-
fríður Jóhannesdóttir
syngur lagaflokkinn
við píanómeðleik tón-
skáldsins og gerir
hún það af sannfær-
ingarkrafti og skiln-
ingi á tónmáli lag-
anna. Sérstaka
athygli vekur fallegur
söngur hennar í lög-
unum Söknuður og
Morgunn.
Lagaflokkur Gunn-
ars Reynis Sveinsson-
ar, Undanhald sam-
kvæmt áætlun, hefur
öðlast fastan sess í ís-
lenskri sönglagaflóru
og gert hana litríkari.
Svo ekki sé talað um
eyrnaorminn Maður hefur nú… úr
kvikmyndinni Skilaboð til Söndru
sem hvert mannsbarn þekkir. Í
lögum Gunnars Reynis er það
Lára S. Rafnsdóttir sem annast pí-
anóleikinn og er þar vel vandað til
verka. Hólmfríður syngur lögin
sem fyrr af næmum skilningi og
má í því sambandi m.a. nefna hið
undurfallega Tileinkun (nr. 8). Og
ekki má gleyma Maður hefur nú…
þar sem Hólmfríður ratar beina
leið að kjarna lagsins.
Þetta er áhugaverður diskur,
góður hálftími í heimi íslenskrar
sönglistar.
Góður hálftími
TÓNLIST
Geislaplötur
Hreiðar Ingi Þorsteinsson: 6 lög við ljóð
Nínu Bjarkar (Rautt silkiband, Söknuður,
Einsemdarævintýrahöll, Svanur, Morg-
unn, Dans). Gunnar Reynir Sveinsson:
Maður hefur nú……, Undanhald sam-
kvæmt áætlun (Eldur, Tileinkun, Elín Hel-
ena, Vögguvísa, Grautur og brauð, Lág-
mynd). Söngur: Hólmfríður
Jóhannesdóttir. Píanóleikur: Hreiðar Ingi
Þorsteinsson og Lára S. Rafnsdóttir.
Heildartími: 33’12. Útgefandi: Hólm-
fríður Jóhannesdóttir, 2002.
RAUTT SILKIBAND
Valdemar Pálsson
Hólmfríður
Jóhannesdóttir
ÞESSI þriðji diskur Jóels er besti
diskur hans til þessa – og einhver al-
besti djassdiskur íslenskur – spila-
mennskan flott og tónskáldskapur-
inn brilljant. Fyrsta lag disksins
nefnist Súr tá – hvers vegna veit ég
ekki – en innihaldið er að vísu ekki
nýtt, hefst og lýkur á Birdlandi –
fyrst í stjörnumerki boppsins – síðar
fönksins og Shorter tengiliðurinn;
þar er frábær hammondorgelleikur
Eyþórs Gunnarssonar – sem er í
heimsklassanum – Smithlaus en með
slettu af Zawinul. Greg Hopkins er
fínn trompetleikari, en fyrst útlend-
ing þurfti í hlutverkið hefðu margir
verið ákjósanlegri því Jóel Pálsson
er ekki maður sem hræðist að sól-
istar skyggi á sig – styrkur hans felst
ekki síður í tónskáldskapnum og
hljómsveitarstjórninni þótt sjálfur
sé hann einn magnaðasti sólisti í
samanlögðum Íslandsdjassi. Ballað-
an Yggur er tær snilld þar sem
norðrið er í öndvegi og sérdeilis er
ánægulegt að heyra hinn fagra
bassatón Valdimars Kolbeins sem
hefur aldrei leikið betur, svo ég hefi
heyrt, en á þessum diski. Jóel blæs í
tenórinn eina af þessum klassísku
jóelskum sem einkennast af ljóðræn-
ustu tónfegurð evrópskri utan
Garbareks. En allt í einu er haldið í
austur og í stað ballöðu eins og upp-
hafið lofaði er svítan veruleiki. Góði
dátinn er af þessu tagi og Palle
Mikkelborg semur oft á þessum nót-
um. Impressjónískt upphaf – svíng
og fönk allt í einu og svo samspuninn
þar sem Greg og Jóel hafa allan
djassspuna sögunnar á hreinu. Húm
er ljúf ballaða þar sem burstar Ein-
ars Vals og djúptónabassi Valda
Kolla njóta sín til fullnustu. Þeir fé-
lagar Shorter og Hancock koma í
hugann án þess að tengslin séu ann-
ars eðlis en huglæg og segir það mik-
ið um Jóel og tónskáldskap hans –
tenórsóló hans þarna sannar enn
einu sinni að fegurri tenórtón heyrir
maður varla hérna megin Atlants-
hafsins. Seinni fréttir eru ballaða í
heimsklassa með samspili saxa og
melódíu sem vekur minni úr djass-
sögu eftirstríðsáranna – Valdi Kolli
og Einar Valur fínir – en þrátt fyrir
allt sem maður kannast við er mel-
ódían jóelsk – má maður spyrja
hvort eitthvað loði enn við frá Prími
og Klifi? Þegar ballöðunni sleppir og
raftónlistin tekur við í gömlum frasa-
farvegi birtir á ný í fönkhimninum en
samspuni Jóels og Flosasonar er
sveiflunni líkari. Kvabb er ljúf mel-
ódía án erfiðleika sem byrjar hjá
Greg eins og Rakkmanínoff hjá
Mingusi en fer út í Caravanfílíngu a
la Ellington án þess að staðnæmast
nokkurs staðar og bopprokk og allt
hvað nafnið hefur skýtur upp koll-
inum uns endað er í frjálsri stemmn-
ingu gamalli.
Hér hefur verið gerð tilraun til að
lýsa í orðum tónlist septetts Jóels –
en heyrn er lestri ríkari og ég held að
allir þeir sem kunna að meta djass
frá seinni helmingi aldarinnar síð-
ustu njóti þessa disks til síðasta tóns.
Jóel í heimsklassa
DJASS
Geislaplata
Jóel Pálsson tenórsaxófón og bassaklar-
inett, Greg Hopkins trompet og flýgil-
horn, Sigurður Flosason barítón- og altó-
saxófóna, bassaklarinett, altó- og
pikkólóflautur; Eyþór Gunnarsson hamm-
ond, wurlizer, harmonikku og hljóðgervla;
Valdimar Kolbeinn Sigurjónsson bassa;
Einar Valur Scheving trommur og jarm-
dollu; Helgi Svavar Helgason slagverk,
hljóðsmala og rödd.
JÓEL PÁLSSON: SEPTETT
Jóel Pálsson: Heyrn er lestri ríkari.
Vernharður Linnet
Morgunblaðið/Kristinn