Morgunblaðið - 14.01.2003, Blaðsíða 25

UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 14. JANÚAR 2003 25
FYRIR helgi átti sér stað örlaga-
þrungin gerð, sem kann að marka
mikil hvörf um framtíð þjóðríkisins
Íslands. Undirritaðir voru samning-
ar um afsal þjóðarinnar á hluta há-
lendisins, sem þýðir að erlendum
upplaukst óheftur aðgangur til um-
fangsmestu náttúruspjalla í sögu
landsins. Um aldir hafa landsmenn
búið við hamfarir náttúrunnar; jarð-
skjálfta, eldgos og kuldatímabil, og
þó lifað af. Umsnúningurinn er að nú
bjóða lítilþægir erlendum að rífa
jarðmöttulinn upp, umbylta, sökkva
og misþyrma, svo sem þeir sjá sér
hag af.
Fljótlega eftir þessa gjörð fór
fram ný tegund fánahyllingar sem
heimildir kunna ei heldur frá að
herma í sögu landsins, jafnfjar-
stæðukennd og sú athöfn má vera
hverjum þjóðhollum Íslendingi. Þó
ekki verið að draga að hún og hylla
fána erlends þjóðríkis heldur mark-
ar hún lofsöng og undirlægjuhátt við
Mammon, jafnfram stigið afgerandi
spor til burtkústunar sjálfsforræðis.
Þá gerist það hremmilega, að þeir
sem valist hafa til forystu um mál
þjóðarinnar meta slíkan gjörning;
gríðarlegan árangur, að þjóðin sé
loks komin á beinu brautina, útlitið
bjart …, svo vitnað sé orðrétt í um-
mæli þeirra.
Þó mun raunin að setja á þjóðina
óspurða í spennitreyju skuldasöfn-
unar um langa framtíð, skuldsetja
skuli sérhvert heimili á landinu og
tæma alla lífeyrissjóði landsmanna
til að gera þetta mögulegt. Svo undr-
ast ráðamenn að til skuli menn sem
mótmæla þróttmiklum rómi, vildu
helst leggja slík stórmál undir dóm
þjóðarinnar líkt og fiskveiðistefn-
una, það heitir með þjóðaratkvæða-
greiðslu. Um náskyld mál að ræða;
orsök og afleiðingu. Undrast einnig,
að þeir skuli til sem sannfærðir eru
um að Íslendingar séu svo vel úr
garði gerðir, að þeir geti lifað góðu
lífi á þeim sýnilegu landsins gæðum,
sem flestar þjóðir heims öfunda okk-
ur af er svo er komið, staðið á eigin
fótum. Orðrómur hermir að áhrifa-
ríkir stjórnmálamenn í Evrópu telji
Ísland auðugast af orku og óspilltum
landgæðum í allri álfunni, flestu því
sem aðrar þjóðir geta aðeins látið sig
dreyma um, hér þurfi þó að veita
hugviti öllu meira brautargengi, afl-
vaka framfara. Hins vegar fer minni
sögum af aðdáun þeirra á íslenzkum
stjórnmálamönnum þótt óaðfinnan-
legir séu um ytri byrði.
Allt þetta gerist á sama tíma og í
útlandinu eru menn löngu farnir að
átta sig á að náttúrufriðun beri í sér
öllu meiri ávinning til lengri tíma lit-
ið en stórvirkjanir, einnig í bein-
hörðum peningum. Að þeirri niður-
stöðu komust meðal annars
Þýðverjar eftir miklar nákvæmis-
rannsóknir fyrir nokkrum árum og
heimsþekktir vísindamenn hafa sagt
í fúlustu alvöru, að komi ekki til um-
skipta um eyðingu náttúrunnar,
muni þurfa fjóra hnetti til viðbótar í
framtíðinni, annars muni allt líf
þurrkast út.
Ekki alveg út í bláinn að víkja að
því hér, að vísindamönnum hefur
loks tekist að beisla andstæðu efnis-
ins, eða það sem fengið hefur heitið,
antistoff, and-efni, (anti-atom), sem
er áfangi sem sagt er að marki stór-
kostleg tímamót í þróunarsögu
mannsins. Mikið kapphlaup hefur
átt sér stað milli vísindamanna um
allan heim að ná utan um skilgrein-
anlega og hagnýta þekkingu á fyr-
irbærinu allt frá því enski eðlis- og
stærðfræðingurinn Paul Dirac sagði
fyrir um tilvist þess árið 1930.
Næstu ára rannsóknir skutu stoðum
undir kenningu Diracs og færðu
honum Nóbelsverðlaunin í eðlis-
fræði 1933.
Það var alþjóðlegt teymi við há-
skólann í Árósum undir stjórn Jeffr-
ey Hangs sem tókst að búa til kalt
and-atóm, sem mögulegt er að nota
til könnunar á grundvallarlögmálum
alheimsins, lífsins og alls. Til að út-
skýra fyrirbærið inniber and-rót-
eind neikvæða hleðslu, en venjuleg
róteind inniber jákvæða hleðslu, og
samsvarandi eru and-rafeind
(öreind) með jákvæða hleðslu. Bæði
efnin geta starfað óháð hinu en ef
þau mætast eyðast þau í orkuaf-
hleðslu. Gera má því skóna, sam-
kvæmt kenningu Diracs, að hnött-
urinn og þar með allt sólkerfið
innihaldi yfirþunga af neikvæðum
rafeindum og jákvæðum róteindum,
hann sá fyrir sér heilu heimana
byggða á and efnum. Ekki leik-
manns að spá, hvað þessi tímamót-
andi uppgötvun í Árósum ber í sér.
Hún er þó sögð muni gera ósennileg-
ustu ímyndunarskáldverk líkt og
Star Trek að raunveruleika í fram-
tíðinni. Hlýtur einnig að gera mann-
inum kleift að leysa nýja orku úr
læðingi, einnig ber að vísa til og
minna á, að í sívaxandi mæli hafa
menn leitað að orku í efnisheimin-
um, til að mynda sólarorku og vind-
orku, og þótt sólin skíni satt að segja
ekki of mikið á okkur hér á útnára
veraldar, ættum við að hafa yfrið
nóg af vindorku, og nú bætist vænt-
anlega and-efnið við að ógleymdu
vetninu. Orka til eigin þarfa og þjóð-
inni til blessunar þannig allt um
kring.
Beislun and-efnisins hefur einnig
leitt í ljós að tíminn mun afstæður á
þann veg að við stöndum frammi
fyrir þeim möguleika, að hann hreyfi
sig ekki endilega fram á við, heldur
einnig aftur á bak, jafnvel að tíminn
sé ekki til, standi kyrr og að lífið sé
spegilmynd annars lífs. Þá er mað-
urinn trúlega á villigötum á tímum
hraðans, þar sem hið varanlega,
endingargóða og sjálf framvindan er
það sem máli skiptir um viðhald
lífs …
– Til umhugsunar, að á meðan
aðrar þjóðir meginlandsins hafna
stórvirkjunum á kostnað landgæða
hyggjast Íslendingar enn einu sinni
kalla yfir sig óvissuævintýri, þrátt
fyrir að þjóðin beri þunga skulda-
bagga af mörgum hinna fyrri. Ganga
hér í raðir þjóða þriðja heimsins sem
í fátækt og volæði reyna í örvænt-
ingu að finna lífi sínu einhvern
grundvöll, lifa af.
Enginn er hér á móti virkjunum í
þágu landsmanna og Austurlandsins
ris og fegurð ein hin mesta á land-
inu, íbúarnir merkilegt fólk, en hér
ber að fara að öllu með mikilli gát
því um rússneska rúlletu kann að
vera að ræða. Landsvæðið allt glat-
ast ókomnum kynslóðum, kann þó
að bera í sér margfalt meiri orku og
auðævi en nokkurn tíma næst með
stórvirkjun á kostnað náttúrunnar.
Þetta gerist á sama tíma og við
fylgjumst með baráttu þjóðarbrota
um allan heim, hvar öllu er kostað
til, lífi og limum fórnað fyrir frelsið.
Þar vilja menn frekar sitja sælir að
litlu en lifa á ölmusum, háðir erlendu
valdi. Við í svonefndu allsnægtalandi
hins vegar á harðahlaupum í stund-
arskjól erlendra auðhringa, til að
viðhalda öfugsnúinni velferð, hvaðan
óvíst er að við eigum nokkurn tíma
afturkvæm ef svo heldur fram.
Hvar er nú ást Íslendinga á eigin
landi, viljinn til að vernda og hlúa að
sinni gömlu og góðu móður eins og
Fjölnismenn orðuðu það? Síst var
það draumur þeirra að þjóðin skyldi
viðhengi annarra, vongleðin yfir-
borð, sýndarmennska og hégóma-
girni, – innihaldið vindur.
Ódæði
Eftir Braga
Ásgeirsson
Höfundur er listmálari og
gagnrýnandi.
„… á meðan
aðrar þjóðir
meginlands-
ins hafna
stórvirkj-
unum á kostnað land-
gæða hyggjast Íslend-
ingar enn einu sinni
kalla yfir sig óvissu-
ævintýri …“
OFANGREIND orð Hallgríms
Péturssonar koma í hugann þegar
ákvarðanir eru teknar um stóriðju-
framkvæmdir á Austurlandi sem
umturna þeim landshluta, ekki að-
eins náttúrufari heldur einnig fé-
lagslegu umhverfi. Nú stefnir í að
hálendið norðan Vatnajökuls, austan
frá Hraunum og vestur á Brúarör-
æfi, verði vettvangur tröllaukinna
virkjunarframkvæmda, vatn Jöklu
verði fært til Lagarfljóts, dölum og
heiðum frá Fljótsdal niður til Reyð-
arfjarðar gjörspillt með raflínum af
stærstu gerð og umhverfi Reyðar-
fjarðar lagt undir mengandi risa-
verksmiðju. Fyrr en varir bætist við
raflína þvert yfir hálendið. Hluti
þessara framkvæmda mun setja
óafmáanlegt mark sitt á náttúru
Austurlands, jafnvel þótt vilji stæði
til þess síðar að færa umhverfið í
samt lag.
Félagslegar afleiðingar verða ekki
síður þungbærar en náttúruspjöllin.
Skammsýnir reyna að réttlæta her-
virkin með því að verið sé að efla
byggð á Austurlandi. Ekkert er fjær
sanni til lengri tíma litið. Í mínum
huga eru þessar aðgerðir hliðstæðar
því þegar her á flótta skilur eftir sig
sviðna jörð. Framtíð fólks og byggð-
ar verður tengd einu stórfyrirtæki
undir stjórn fjarlægs valds eins af
stærstu auðhringum veraldar.
Ákvarðanir um rekstur og tilvist
verksmiðjunnar verða háðar aðstæð-
um sem Austfirðingar og íslensk
stjórnvöld fá engu um ráðið. Óvíst er
að mörg íslensk ungmenni kjósi sér
framtíð í kerskálum á Reyðarfirði,
en skörðin yrðu fyllt af erlendu far-
andverkafólki. Enginn hefur svarað
því hverjir skuli eiga og reka allt að
700 íbúðir sem fullyrt er að reisa
þurfi, hvort sem íslenskir eða útlend-
ir koma til starfa.
Óbilgirnin sem beitt hefur verið af
forgöngumönnum stóriðjustefnunn-
ar heima fyrir boðar ekki gott. Nátt-
úruverndarfólk hefur verið hrakyrt
leynt og ljóst af þeim hinum sömu og
nú veifa fána Alcoa. Slík framganga
er dapurlegt tákn um hugarfar
manna sem gefið hafa sig gullkálf-
inum á vald og sjást ekki fyrir.
Verstur er þó hlutur stjórnmála-
manna sem knýja fram ákvarðanir
um stóriðjuframkvæmdir með ríkis-
ábyrgð og ætla óbornum að greiða
reikninginn.
Menn vaða í
villu og svíma
Eftir Hjörleif
Guttormsson
„Óbilgirnin
sem beitt
hefur verið
af forgöngu-
mönnum
stóriðjustefnunnar
heima fyrir boðar ekki
gott.“
Höfundur er fv. alþingismaður.
Mörkinni 3, sími 588 0640
Opið mán.-fös. kl. 11-18,
lau. kl. 11-15
Húsgögn
Sérpantanir
um skilafresti á árinu 2003 fyrir launaskýrslur og fleira
skv. 92. gr. laga nr. 75/1981, um tekjuskatt og eignarskatt.
Skilafrestur eftirtalinna gagna vegna ársins 2002 hefur verið ákveðinn sem hér segir:
I. Til 27. janúar 2003:
1. Launamiðar RSK 2.01 ásamt almennu launaframtali RSK 1.05. Á launamiðum
komi meðal annars fram sundurliðaðar upplýsingar um hvers konar greiðslur í
formi launa og hlunninda, styrkja, bóta eða annarra tekna svo og greiðslur til verk-
taka fyrir efni og vinnu, svo sem áskilið er.
2. Greiðslumiðar vegna lífeyris, tryggingabóta og atvinnuleysisbóta.
3. Hlutafjármiðar RSK 2.045 ásamt samtalningsblaði RSK 2.04.
4. Stofnsjóðsmiðar RSK 2.065 ásamt samtalningsblaði RSK 2.06.
Ofangreindur frestur er framlengdur til 7. febrúar 2003, sé gögnum skilað á tölvu-
tæku formi samkvæmt færslulýsingu RSK.
II. Til 14. apríl 2003:
1. Gögn frá lífeyrissjóðum, líftryggingafélögum og fjármálastofnunum um iðgjöld og
framlög launagreiðenda til lífeyrissjóða og til viðbótar-lífeyristryggingar.
2. Greiðslumiðar RSK 2.02 yfir hvers konar greiðslur fyrir leigu eða afnot af lausafé,
fasteignum og fasteignaréttindum, sbr. 1. og 2. tölulið C-liðar 7. gr. laga nr. 75/1981.
3. Greiðsluyfirlit RSK 2.025 yfir hvers konar greiðslur til erlendra aðila og annarra,
sem bera takmarkaða skattskyldu hér á landi, og skattskyldar eru skv. 3. og 6.
tölul. 3. gr. laga nr. 75/1981 sem ekki er gerð grein fyrir á þeim skilagreinum RSK,
sem taldar eru upp hér að framan. Hér er m.a. átt við þóknanir fyrir þjónustu og
greiðslur fyrir afnot eða hagnýtingu einkaleyfa og hvers konar annarra leyfa, rétt-
inda eða sérþekkingar.
4. Bifreiðahlunnindamiðar RSK 2.035.
5. Sjávarafurðamiðar RSK 2.055 ásamt samtalningsblaði RSK 2.05.
6. Afurða- og innstæðumiðar RSK 2.075 ásamt samtalningsblaði RSK 2.07.
7. Upplýsingar viðskipti með hlutabréf RSK 2.08 frá fjármálastofnunum.
8. Upplýsingar hlutafélaga um kaupréttarsamninga RSK 2.085.
Upplýsingum þessum skal, ef unnt er, skilað á tölvutæku formi samkvæmt færslulýs-
ingu ríkisskattstjóra. Sé það ekki gert skal þeim skilað á tilsvarandi eyðublöðum RSK.
Reykjavík 3. janúar 2003
Indriði H. Þorláksson
ríkisskattstjóri