Morgunblaðið - 14.01.2003, Blaðsíða 26

26 ÞRIÐJUDAGUR 14. JANÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
GERT er ráð fyrir að tekjur af úr-vinnslugjaldi á bifreiðar í landinugeti numið í kringum 160 milljónumkróna á ári, að því er fram kemur í
umsögn fjármálaráðuneytisins um kostn-
aðaráhrif laga um úrvinnslugjald.
Samkvæmt tölum Skráningastofunnar hf.
voru 181.566 bifreiðar á skrá í árslok 2001,
þar af 153.813 15 ára eða yngri. Á árunum
1999–2001 voru að meðaltali um 7.300 bifreið-
ar afskráðar umfram endurskráðar. Miðað við
þessar tölur yrðu tekjur af úrvinnslugjaldi 160
m. kr. á ári, þar af yrði 73 m. kr. varið til end-
urgreiðslna en 87 m. kr. yrðu til ráðstöfunar
til greiðslu kostnaðar vegna úrvinnslu. Einnig
þarf að losa ökutæki við spilliefni og hjólbarða
sem fara í þar til gerðar rásir.
Tekjur af heyrúlluplasti 40 m. kr.
Miðað við að árlega séu notuð um 1.600
tonn af heyrúlluplasti yrðu tekjurnar af því
um 40 milljónir króna á ári, sem standa
myndu undir endurnýtingunni, að því er fram
kemur í umsögn ráðuneytisins. Árleg notkun á
samsettum pappaumbúðum er áætluð 1.600
tonn og tekjur af þeim 38 m. kr. Gert er ráð
fyrir 596 milljónum króna í tekjur af skila-
gjaldi og umsýsluþóknun Endurvinnslunnar
h
a
f
a
t
m
l
a
k
Úrvinnslusjóður mun f
velta yfir einum millja
SIV Friðleifsdóttir umhverf-isráðherra segir að mark-mið með lögum um úr-vinnslugjald sem tóku gildi
um áramót sé að nota hagræna
hvata til að draga úr úrgangi sem
fellur til og bæta meðferð á honum.
Brýnt sé í því sambandi að ná tölu-
legum markmiðum um endurnýt-
ingu úrgangs. Í lögunum er gert ráð
fyrir endurnýtingarkostnaði strax
við verðmyndun vöru, n.k. umhverf-
isgjaldi. Þá er gert ráð fyrir að
mengunarbótareglan verði virk, þ.e.
að sá sem mengar standi straum af
kostnaði við endurnýtingu.
Lögin taka yfir lög um spilliefna-
gjald auk þess sem gjald er nú lagt á
fjölmarga nýja vöruflokka.
Um áramót tók Úrvinnslusjóður
til starfa sem er ríkisstofnun með
sérstakri stjórn þar sem meirihluti
stjórnarmanna kemur úr atvinnulíf-
inu. Að sögn Sivjar er hugmyndin að
baki sjóðnum að leggja gjald á
ákveðna vöruflokka, s.s. umbúðir er
verða að úrgangi, sem fluttir eru til
landsins eða sem framleiddir eru hér
á landi sem síðan rennur í sjóðinn
sem standa á undir endurnýtingar-
kostnaði. Framleiðandinn muni þ.a.l.
reyna að draga úr kostnaðinum sem
fylgi gjaldtökunni með því að
minnka magn umbúða. Ráðherra
segir ekki ólíklegt að stjórnvöld
þurfi síðar meir að leiðrétta gjaldið
ef í ljós kemur að endurnýtingin
kosti minna eða meira en gert er ráð
fyrir nú.
Að sögn ráðherra munu spilliefna-
nefnd og Endurvinnslan hf. fram-
vegis heyra undir Úrvinnslusjóð.
Mun Endurvinnslan fá fimm ára
aðlögunartíma áður en hún samein-
ast sjóðnum í síðasta lagi árið 2008.
Þar með verði til heildstætt kerfi
fyrir endurnýtingu í landinu sem
heyri undir hinn nýja sjóð.
67% af úrgangi til urðunar
Reynt verður að ná ákveðnum
tölulegum markmiðum hvað snertir
endurnýtingu, að sögn Sivjar. Í dag
fara í heildina um 67% af úrgangi til
urðunar og um 28% fara í eins konar
endurnýtingu. Ákveðin skref verða
nú tekin í endurnýtingu ákveðinna
vöruflokka, t.d. í nokkrum flokkum
af umbúðum; bæði plastumbúðum,
pappa- og pappírsumbúðum, kartoni
og samsettum umbúðum svo dæmi
séu nefnd en undir síðastnefnda
flokkinn heyra drykkjarumbúðir,
s.s. mjólkur- og drykkjarfernur.
Með endurnýtingu, er bæði átt við
endurvinnslu s.s. þegar úrgangi er
breytt í nytsamlega vöru og endur-
notkun, það er þegar varan sjálf er
endurnotuð óbreytt. Endurnýting á
sér stað þegar úrgangur er brennd-
ur og orkan nýtt til upphitunar eða
rafmangsframleiðslu. Siv segir að
stefnt sé að því að ná 40–65% endur-
nýtingu á tilteknum vör
sem bera úrvinnslugjald og
urvinna eigi a.m.k. 15% af
inum í hverjum flokki fyrir
unum sé m.a. miðað
skuldbindingum Íslands um
vinnslu og endurnýtingu úr
fullnægt samkvæmt tils
Evrópusambandsins.
10 þús. kr. skilagjald fy
Samkvæmt lögunum er f
úar 2003 lagt úrvinnslugja
tæki, 1.040 kr. á ári, og er
heimt með bifreiðagjöldum
fellur niður þegar 15 ár eru
skráningu ökutækis. Það á
undir kostnaði þegar bíl er
endurvinnslustöðvar en þá
andi greiddar 10 þúsund
skilagjald. Hægt verður að
um með þessum hætti frá o
júlí. Frá og með 1. janúar
vinnslugjald tekið af ra
samsettum pappaumbúðum
börðum og frá og með 1. jan
leggst sama gjald á heyr
plastumbúðir, pappaumbúð
Í framtíðinni munu fleiri vö
bætast í hópinn, t.d. raft
bendir á að innlendir fram
sem flytji vörur út, t.d. í
Ný lög um úrvinnslugjald byggjast á hagræ
notaðir eru til að draga úr úrgangi og bæta
Endurnýta á 40
í sumum vöruflo
Úrvinnslusjóður er um þessar mundir að kynna lög um úrvinnslugjald fyrir aðilum markaðarins. Mynd
þjónustunnar á Grandhóteli. Við hlið Sivjar Friðleifsdóttur umhverfisráðherra situr Elías Ólafsson, stj
Um áramót tóku gildi lög um úrvinn
gjald. Kristján Geir Pétursson rædd
Siv Friðleifsdóttur umhverfisráðherr
breytingarnar sem þau hafa í för með
TIL MIKILS AÐ VINNA
Ef til vill þykir sumum skjótaskökku við að byggja vetnisstöðfyrir 100 milljónir til þess að
framleiða vetni fyrir eina bifreið. Og
ekki er víst að breyti miklu þótt fylgi
sögunni að þrír almenningsvagnar verði
teknir í notkun síðsumars sem gangi líka
fyrir vetni.
Engu að síður markar þessi viðburður
tímamót. Sumardaginn fyrsta eða 24.
apríl nk. verður opnuð hér á Íslandi
fyrsta vetnisstöð í heimi sem er byggð
fyrir almenna viðskiptavini. Stefnt er að
því að þetta verði fyrsta skrefið af mörg-
um í þá átt að vetnisvæða íslenskt sam-
félag. Ef árangurinn verður í samræmi
við væntingar á vetni eftir að setja veru-
legan svip á þjóðfélagið árið 2020. Á
meðal þess sem horft er til er að vetnis-
væða bíla- og skipaflotann.
Þetta eru háleit markmið, ekki síst
þegar haft er í huga að þótt tæknin sé
fyrir hendi, þá er enn of dýrt að nýta
vetni sem orkugjafa til þess að það geti
nýst almenningi. Íslendinga hefur raun-
ar lengi dreymt um að nýta vatnsaflið til
að framleiða vetni og málið hefur oft
komið upp í pólitískum umræðum. En
niðurstaðan hefur reynst fjær heldur en
menn hafa viljað. Á móti kemur að þörf
mannkynsins á því að draga úr mengun
veldur því að sett hefur verið meira afl í
vetnisrannsóknir en ella myndi, af því að
almenningsálitið rekur á eftir því að
fundin verði lausn sem sé vistvæn.
Þótt hafa beri í huga að vetnisverk-
efnið er enn á byrjunarstigi og ekki út-
séð um árangurinn enda áratugalöng
þróun framundan þá er full ástæða til að
fagna tilrauninni og taka hana alvarlega.
Að henni standa fjársterkir og öflugir
aðilar. Auk Evrópusambandsins eru
bakhjarlarnir Shell og DaimlerChrysler,
tvö stærstu fyrirtæki Evrópu, og annað
stórfyrirtæki, Norsk Hydro, sem er á
meðal 40 stærstu fyrirtækja Evrópu. Þá
koma að verkefninu íslensk fyrirtæki og
opinberir aðilar en þeir eru Íslensk ný-
orka, Vistorka, Skeljungur, Iðntækni-
stofnun, Háskóli Íslands, Ræsir og
Strætó bs. Íslenskir aðilar bera um 30%
af heildarkostnaðinum sem áætlaður er
um 700 milljónir.
Mikilvægt er fyrir Íslendinga að leita
leiða til að nýta auðlindir þjóðarinnar
sem felast í endurnýjanlegum orkugjöf-
um, bæði vatnsafli og jarðgufu. Með því
að nýta hluta af orkunni til að framleiða
eldsneyti er ekki aðeins dregið úr þeirri
mengun sem fylgir útblæstri á koltvísýr-
ingi. Í því felst einnig efnahagslegur
ávinningur að Íslendingar verði sjálfum
sér nógir með orkugjafa.
Það er til marks um þá heimsathygli
sem verkefnið hefur vakið að í fyrra kom
til landsins starfsfólk tólf erlendra sjón-
varpsstöðva til að fjalla um vetnistil-
raunina og 30 til 40 blaðamenn. Það má
því búast við því að heimspressan fylgist
með þegar fyllt verður á fyrsta vetnisbíl-
inn en á sama tíma verður haldin alþjóð-
leg ráðstefna um hvernig hægt er að
gera vetni aðgengilegt almenningi.
Í ráðstefnunni kristallast hversu
þungt á metunum það er fyrir Íslendinga
að fá tækifæri til að vinna þróunarstarf
með erlendum stórfyrirtækjum. Því
samhliða vetnistilrauninni verða stund-
aðar viðamiklar efnahags- og samfélags-
rannsóknir til þess að meta efnahagsleg
áhrif og viðtökur almennings á nýrri
tækni og nýju eldsneyti. Enda er það
einn af þeim kostum sem nefndur hefur
verið við Ísland sem vettvang fyrir verk-
efni af þessum toga að hér á landi er hátt
menntunarstig og almenningur hefur
verið fljótur að tileinka sér nýja tækni á
borð við farsíma og Netið.
Þess er langt að bíða að beinn ávinn-
ingur af þessu verkefni fari að skila sér.
En það er spennandi fyrir Íslendinga að
vera í fararbroddi í þróun og innleiðingu
á nýjum orkugjafa, en veigamesta skýr-
ingin er að sjálfsögðu sú að Ísland er vel
til þess fallið vegna þeirrar vistvænu
orku sem hér er óbeisluð.
GLOPPÓTT GSM-SAMBAND
Helgi Hallgrímsson vegamálastjóriupplýsti í sunnudagsblaði Morg-
unblaðsins að Vegagerðin væri að hefja
athugun á því hvar bæta þyrfti GSM-
samband á stofnvegum landsins. Eins
og allir vita, sem ferðast um landið, eru
víða miklar eyður í GSM-sambandinu á
þjóðvegunum, jafnvel á hringveginum
og öðrum fjölfarnari vegum landsins.
Segir Helgi að athyglin beinist ekki sízt
að fjallvegum í þessu sambandi.
GSM-farsímakerfið er orðið eitt
helzta samskiptakerfi landsmanna og
m.a. mikilvægt öryggisatriði. Brynjólf-
ur Bjarnason, forstjóri Símans, segir í
viðtali í sama tölublaði Morgunblaðsins
að GSM-kerfið hafi ekki verið skilgreint
sem öryggiskerfi og slík skilgreining
gæti skapað falska öryggiskennd. Það
breytir ekki því að farsímarnir hafa oft
bjargað mannslífum og því víðar sem
þeir ná sambandi, þeim mun auðveldara
er að kalla eftir hjálp ef eitthvað fer úr-
skeiðis. Það er því vel skiljanlegt að
Vegagerðin vilji stuðla að góðu sam-
bandi sem víðast á þjóðvegum landsins.
Þar hljóta menn að horfa fyrst og
fremst til GSM-kerfisins, enda dregur
úr notkun á NMT-kerfinu og forstjóri
Símans upplýsir að þar á bæ séu menn í
vandræðum með að tryggja markaðnum
nægilegt framboð af NMT-tækjum. Það
þýðir að hinn alþjóðlegi símamarkaður
telur kerfið ekki eiga framtíð fyrir sér.
Helgi Hallgrímsson segir að kostnað-
ur af þéttingu GSM-kerfisins muni
nema hundruðum milljóna króna. Hins
vegar sé alveg óvíst hver eigi að bera
hann. Brynjólfur Bjarnason bendir á að
ekki sé hægt að skylda símafyrirtækin
til að setja upp GSM-senda á óarðbær-
um stöðum og hefur þar auðvitað nokk-
uð til síns máls. Í þessu máli er örðugt
að treysta á að frjáls markaður sjái um
þjónustu, sem fyrst og fremst snýr að
öryggi vegfarenda en er ekki arðbær.
Raunar hefur ríkisvaldið sjálft dregið
úr líkunum á því að símafyrirtækin sjái
sér nokkurn hag í því að stækka GSM-
kerfi sitt frekar en orðið er. Með laga-
ákvæðum um svokallaða innlenda reiki-
samninga var keppinautum Símans
hleypt inn á GSM-kerfi fyrirtækisins á
strjálbýlli svæðum landsins. Þetta hefur
án efa styrkt litlu fyrirtækin í sam-
keppninni við Símann en fyrir notendur
GSM-síma fylgir sá böggull skammrifi
að hvati símafyrirtækjanna til að ná sér
í samkeppnisforskot með því að bjóða
sem víðtækast net er í raun afnuminn –
um stóran hluta landsins nota þau í
bróðerni sama kerfið.
Ríkisvaldið þarf því með einum eða
öðrum hætti að koma að þessu máli.
Hægt væri að hugsa sér að Vegagerðin
legði stofnfjárfestinguna í nýjum far-
símasendum af mörkum, en farsímafyr-
irtækjunum væru svo leigð afnot af
sendunum fyrir sanngjarnt gjald. Svo
mikið er víst að hér er nauðsynlegt að
gera bragarbót og hugsanlega er orðið
tímabært að líta á tryggt GSM-samband
sem hluta af þeim kostnaði, sem því
fylgir að viðhalda nútímalegu vegakerfi.