Morgunblaðið - 22.01.2003, Blaðsíða 14

ERLENT
14 MIÐVIKUDAGUR 22. JANÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
HVAÐ kemur upp í hugann þegar
Holland er nefnt? Tréskór og túl-
ípanar og gömlu vindmyllurnar.
Þær standa margar enn en hafa lít-
ið annað hlutverk en að gleðja aug-
að. Ekki langt frá þeim hafa risið
aðrar myllur, sem framleiða raf-
magn, stórir stálrisar, sem öllum
finnast ljótir. Úr þessu ætla Hol-
lendingar að bæta.
Verið er að gera tilraunir með
nýja vindmyllu, „borgarmylluna“,
sem svo er kölluð, en henni á að
koma fyrir á húsþökum og hún er
hönnuð þannig, að sem minnst fari
fyrir henni. Hún er létt og ákaflega
hljóðlát og sérstaklega löguð að
ókyrru loftinu yfir borgum. Hafa
tilraunir með nýju rafmagnsmyll-
una gengið svo vel, að fyrirhugað
er að koma þeim upp í stórum stíl
strax á þessu ári.
Hollensku orkufyrirtækin, til
dæmis Nuon og Eneco, hafa sýnt
þessu mikinn áhuga en nú til að
byrja með kosta myllurnar frá
rúmlega 600.000 ísl. kr. og upp í
tæpa milljón. Er framleiðslugeta
þeirra á bilinu 3.000 til 7.000 kíló-
vattstundir á ári en meðalnotkun
hollensks heimilis er 3.500 kílóvatt-
stundir. Í Bandaríkjunum getur
rafmagnsnotkun einstakra heimila
hins vegar farið upp í 10.000 kíló-
vattstundir.
Gert er ráð fyrir, að í fyrstu
verði vindmyllunum komið fyrir á
byggingum í eigu fyrirtækja og
hins opinbera en minnsta myllan
vegur um 200 kíló og mjög auðvelt
er að koma henni fyrir.
Mikill áhugi annars staðar
Þjóðverjar, Finnar og Danir
hafa sýnt þessu máli mikinn áhuga
en það kemur ekki á óvart, að Hol-
lendingar skuli hafa riðið á vaðið.
Það gera landþrengslin en litla
Holland með sínar 16 milljónir íbúa
er þéttbýlasta land í Evrópu. Hol-
lendingar eiga varla land undir
stóru myllurnar eða önnur orkuver
og þess vegna hafa þeir og aðrir
lengi látið sig dreyma um „full-
valda“ byggingu; þ.e. hús, sem er
sjálfu sér nógt um orku. Þeir sem
standa að smíði „borgarmyllunn-
ar“ leggja ofuráherslu á, að alls ör-
yggis sé gætt enda gæti eitthvert
óhapp orðið til að hræða fólk. Þeir
eru hins vegar mjög bjartsýnir og
benda á, að í tækniskólanum í bæn-
um Ede sé mylla, sem fæstir vita
um eða hafa tekið eftir. Er hún
tengd bæjarkerfinu og matar það
stöðugt á rafmagni.
Auk þessa er verið að hanna
smámyllur fyrir björgunarbáta,
götuljós og litlar rafstöðvar, sem
menn geta borið með annarri
hendi.
Bylting boðuð í
vindmyllulandi
„Borgarmyllan“
gerir hús og
heimili sjálfum
sér næg um orku
AP
„Borgarmyllan“ á þaki Tækniskólans í Ede í Hollandi. Framleiðslugeta
myllnanna er á bilinu 3.000 til 7.000 kílóvattstundir, en meðalraf-
orkunotkun hollensks heimilis er 3.500 kvs.
Amsterdam. AP.
NORÐUR-Kóreustjórn kallaði opinberlega á
stuðning frá Suður-Kóreumönnum í gær, er
Bandaríkjamönnum virtist ætla að verða vel
ágengt í að fylkja þjóðum heims í eindregna and-
stöðu við kjarnorkuvopnaáætlun kommúnistarík-
isins.
Sendinefnd háttsettra erindreka Norður-Kór-
eustjórnar kom í gær til Seoul, höfuðborgar Suð-
ur-Kóreu, þar sem þeir munu í fjóra daga eiga
viðræður við suður-kóresk stjórnvöld um bætt
samskipti ríkjanna og mannúðarmál, en erind-
rekarnir að norðan létu engan vafa leika á því
hver aðalskilaboðin væru sem þeir bæru frá
Pyongyand.
„Því sterkari sem þrýstingurinn er utan frá og
ástandið alvarlegra, þeim mun mikilvægara er að
við vinnum saman að því að komast í gegn um
erfiðleikana og móta framtíðarstefnu þjóðarinn-
ar,“ sagði sendinefndin í yfirlýsingu sem hún gaf
út strax eftir komuna til Seoul.
Stjórnvöld í Pyongyang undirstrikuðu boð-
skapinn í n-kóresku ríkisfjölmiðlunum. Í for-
ystugrein í dagblaðinu Rodong Sinmun, mál-
gagni kommúnistaflokksins, sagði að allir
Kóreumenn, í norðri sem í suðri, ættu að snúa
bökum saman „til að bjóða glæpsamlegu árás-
arstríði Bandaríkjamanna birginn“.
Norður-Kóreumenn gáfu frá sér þessar
óvenjulegu yfirlýsingar er allt benti til að við-
leitni Bandaríkjamanna til að skapa samstöðu
meðal ríkja heims um andstöðu við kjarnorku-
vopnaáætlun N-Kóreumanna virtist vera að skila
árangri svo um munaði.
Rússar á sveif með Bandaríkjamönnum
Stjórnvöld í Rússlandi, einum nánasta banda-
manni Norður-Kóreu, lýstu því yfir í gær, að þau
styddu undanbragðalaust viðleitni Bandaríkja-
manna til að fá Norður-Kóreumenn til að hætta
við öll áform um smíði kjarnorkuvopna. „Við höf-
um sama takmarkið: að Samningurinn gegn út-
breiðslu kjarnorkuvopnatækni [NPT] sé virtur,“
sagði Georgí Mamedov, aðstoðarutanríkisráð-
herra Rússlands, í sjónarpsfréttaviðtali í
Moskvu.
Þessa yfirlýsingu gaf aðstoðarutanríkisráð-
herrann daginn eftir að Alexander Losjúkov,
sérlegur erindreki Vladimírs Pútíns Rússlands-
forseta, átti sex klukkustunda fund með Kim
Jong-il, leiðtoga Norður-Kóreu, þar sem hug-
myndir Rússa um lausn deilunnar voru ræddar.
Losjúkov er fyrsti erlendi erindrekinn sem
Kim Jong-il hefur rætt við frá því að deilan hófst
fyrir fjórum mánuðum.
Kínastjórn, sem ásamt Rússum eru einu
bandamenn N-Kóreu, hafði áður aukið enn á ein-
angrunartilfinningu ráðamanna í Pyongyang
með því að láta það spyrjast að hún væri ekki
mótfallin því að deilan um kjarnorkuáætlun
Norður-Kóreumanna yrði tekin fyrir á vettvangi
öryggisráðs Sameinuðu þjóðanna. Norður-
Kóreustjórn hefur hingað til ekki viljað að SÞ
hefðu nokkur afskipti af málinu.
Fokið í flest skjól fyrir Norður-Kóreustjórn í kjarnorkuvopnamálinu
Biðja Suður-Kóreumenn
um að standa með sér
Seoul, Moskvu. AFP, AP.
SEGWAY-skutlan, rafknúið og
mengunarlaust farartæki fyrir
einn, sem kynnt var með lúðra-
blæstri og söng fyrir rúmu ári, hef-
ur nú verið bönnuð í San Francisco.
Nær bannið að vísu aðeins til gang-
stétta borgarinnar en segja má, að
það jafngildi algeru bannið þar sem
skutlan á ekkert erindi í umferðina.
Kemur hún raunar ekki á almennan
markað fyrr en eftir rúman mánuð
en búið var að fá bráðabirgðaleyfi
fyrir henni í 33 ríkjum Bandaríkj-
anna. Að sögn höfundarins, Dean
Kamens, átti hún alveg sérstaklega
að gagnast póstburðarfólki, öldr-
uðum og öðrum, sem ýmist þurfa að
ganga mikið eða eiga erfitt með
gang, en borgaryfirvöld í San
Francisco segja, að skutlan sé bein-
línis hættuleg á gangstéttunum.
Hraðinn sé þrefaldur gönguhraði,
hún vegi rúmlega 30 kíló og hafi
engan búnað til að vara aðra veg-
farendur við. Í tilraunum með hana
hafi síðan margir fengið slæma
byltu. Hér er sjálfur höfundurinn
að leika listir sínar á skutlunni en
hún á að kosta nærri 400.000 ísl. kr.
AP
Segway-
skutlan
bönnuð
OSAMA bin Laden, leiðtogi hryðju-
verkasamtakanna al-Qaeda, beitti
mjög einföldu bragði til að sleppa frá
Tora Bora-hellasvæðinu fyrir rúmu
ári þegar bandarískir leyniþjónustu-
menn reyndu að fylgjast með ferðum
hans með háþróaðri njósnatækni, að
sögn embættismanna í Marokkó.
Embættismennirnir segja að bin
Laden hafi einfaldlega látið lífvörð
sinn, Marokkómanninn Abdallah
Tabarak, hafa farsíma sinn til að
villa um fyrir Bandaríkjamönnum
sem hleruðu símann og fylgdust með
honum til að komast að því hvar
hryðjuverkaforinginn væri staddur.
Tabarak fór síðan frá bin Laden
og föruneyti hans þegar þeir flúðu og
notaði símann til að villa um fyrir
Bandaríkjamönnum og gera bin
Laden kleift að komast undan.
„Hann féllst á að deyja eða hætta
á að vera handtekinn,“ sagði einn
embættismannanna um Tabarak.
Orðinn leiðtogi fanganna
Núna, rúmu ári síðar, er Tabarak
orðinn að „emír“ eða leiðtoga rúm-
lega 600 meintra félaga í al-Qaeda og
talibana sem haldið er í fangelsi í
bandarískri herstöð í Guantanamo-
flóa á Kúbu, að sögn embættismanna
sem hafa farið tvisvar í herstöðina til
að yfirheyra fanga frá Marokkó.
Tabarak, sem er 43 ára, er sagður
njóta mikillar virðingar meðal fang-
anna vegna þess að hann umgekkst
bin Laden daglega, ávann sér traust
hans og hjálpaði honum að komast
undan.
Margir telja að Bandaríkjamenn
hafi reitt sig um of á afganska her-
menn þegar reynt var að króa bin
Laden og liðsmenn hans af á Tora
Bora-svæðinu og þannig misst af
besta tækifærinu til að handsama
hann.
Tabarak var enn með farsímann
þegar hann var handtekinn. Banda-
ríkjamenn sendu yfirvöldum í Mar-
okkó myndir af Tabarak og fleiri
föngum og Marokkómennirnir báru
strax kennsl á hann.
Tabarak hefur neitað að veita upp-
lýsingar um bin Laden eða al-Qaeda,
segist aðeins hafa verið í Afganistan
til að selja vefnaðarvarning.
Bin Lad-
en beitti
einföldu
bragði til
að sleppa
Rabat. The Washington Post.
LÖGREGLA í Noregi greindi frá
því síðdegis í fyrradag að í húsi Våga
í sveitarfélaginu Sveio á Hörðalandi,
norður af Haugasundi, hefði fjórir
einstaklingar fundizt látnir, allir úr
sömu fjölskyldu. Haglabyssa fannst
á vettvangi.
Netútgáfa Aftenposten hefur eftir
Terje Tonning, lögregluvarðstjóra í
umdæminu Haugalandi og Sunn-
hörðalandi, að banamannsins væri
ekki leitað utan veggja hússins. Lík-
in sem fundust eru af tólf ára fjölfatl-
aðri stúlku, átján ára systur hennar
og foreldrum, 48 og 50 ára. „Það lítur
út fyrir að karlmaðurinn hafi notað
haglabyssuna til að taka sitt eigið líf.
Ég vil ekki láta hafa neitt eftir mér
um dánarorsök hinna,“ tjáði lög-
reglufulltrúinn Tor Buberg Aften-
posten í gær. 21 árs gömul eldri syst-
ir systranna sem fundust látnar býr í
Haugasundi og er nú sú eina sem eft-
ir lifir af þessari fjölskyldu.
Um helgina fannst einnig par á
þrítugsaldri látið í íbúð í Bodø í
Norður-Noregi. Að sögn lögreglu
féllu þau bæði fyrir skotum úr
skammbyssu, sem annað hinna látnu
hleypti af.
Hafa fregnirnar af þessum harm-
leikjum helgarinnar vakið óhug í
Noregi.
Harmleikur
á Hörðalandi
♦ ♦ ♦