Morgunblaðið - 22.01.2003, Blaðsíða 28

28 MIÐVIKUDAGUR 22. JANÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
Hallgrímur B. Geirsson.
Styrmir Gunnarsson.
Framkvæmdastjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjórar:
Karl Blöndal, Ólafur Þ. Stephensen.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson. VERÐLAUNIN eru veitt árlega þeim náms-mönnum sem hafa unnið framúrskarandistarf við úrlausn verkefnis sem styrkt var afNýsköpunarsjóði námsmanna. Þau voru
fyrst veitt í ársbyrjun 1996 og eru því veitt nú í áttunda
skipti. Sjóðnum bárust á síðasta ári 269 umsóknir um
styrki fyrir sumarið 2002. 108 verkefni hlutu styrk og
voru þau unnin af 125 stúdentum. Dómnefnd tilnefnir
þrjú verkefni til verðlaunanna í ár.
Sjóðurinn hefur 34,8 milljónir króna til úthlutunar og
í ár voru veittir færri styrkir en á síðasta ár en til lengri
tíma. Markmið sjóðsins er að stuðla að nýsköpun, jafnt
fyrir atvinnulíf sem á fræðasviði. Sjóðurinn er fjármagn-
aður með framlögum frá ríki, Reykjavíkurborg, Fram-
leiðnisjóði landbúnaðarins og Akureyrarbæ, auk þess
sem önnur sveitarfélög hafa tekið þátt í fjármögnuninni.
Nýsköpunarsjóður námsmanna var stofnaðu
1992 til þess að útvega háskólanemendum suma
við krefjandi rannsóknaverkefni. „Allir háskóla
geta sótt um styrk til sjóðsins og er hlutfall ums
takt við fjölda nemenda í hverjum háskóla,“ seg
Hanna María Jónsdóttir, framkvæmdastjóri N
unarsjóðs námsmanna.
Þrjú verkefni tilnefnd til nýsköpunarverðlauna fors
Styrkumsóknir í
Á hverju sumri vinnur á a
styrktum af Nýsköpunar
verkefnin 108 talsins en þr
veitt verða af forse
Í VERKEFNI sínu sem til-nefnt er til nýsköp-unarverðlaunanna skoðaðiJenna Stefánsdóttir
læknanemi virkni svokallaðra
T-eitilfrumna hjá börnum sem
höfðu farið í hjartaaðgerð sem
ungbörn. Skoðuð voru tíu börn
og höfðu flest þeirra gengist
undir týmustöku samhliða að-
gerðinni, en týmus er líffæri
sem situr ofarlega í brjóstholinu.
Týmus er oft nefndur hóstakirt-
ill. Niðurstaða rannsóknarinnar
var m.a. sú að týmustakan virt-
ist ekki hafa áhrif á heilsufar.
„Þessi rannsókn er sú fyrsta
sem kannaði virkni ónæmiskerf-
isins nokkrum árum eftir hjarta-
aðgerð í frumbernsku,“ segir
Jenna um nýsköpunargildi rann-
sóknarinnar. „Mjög fáar rann-
sóknir hafa verið gerðar um
sama efni og hafa þær þá jafnan
verið gerðar stuttu eftir aðgerð-
ina.“
Jenna er á öðru ári í fram-
haldsnámi í læknisfræði í háskól-
anum í Trieste á Ítalíu. „Eftir
grunnnámið vildi ég helst læra
barnalækningar og sérhæfa mig
annaðhvort í fötlunum barna eða
meltingarsjúkdómum.“
Rannsóknin var þannig gerð
að við hvert barn sem gengist
hafði undir hjartaaðgerð í frum-
bernsku var parað eitt barn sem
ekki hafði gengist undir slíka
aðgerð. Tekin var blóðprufa og
heilsufarssaga barnanna skoðuð,
meðal annars hvað varðar sýk-
inga og ofnæmissjúkdóma.
Áhrif á heilsufar
í lágmarki
T-eitilfrumur eru mikilvægar í
frumubundnum ónæmissvör-
unum en ásamt B-eitilfrumum
bregðast þær við framandi efn-
um í líkamanum og leitast við að
eyða þeim.
Týmus er eitt af stofnlíffærum
ónæmiskerfisins og í honum á
sér stað þroskun T-eitilfrumna
sem síðan fara út í blóðrásina.
Þegar ungbörn gangast undir
hjartaaðgerð er týmusinn venju-
lega tekinn allur eða að hluta til
þar sem hann er fyrir aðgerð-
arsvæðinu.
„Við mat á virkni ónæmiskerf-
isins kom í ljós tölfræðilega
marktæk fækkun á eitilfrumum
sem endurspeglaðist í fækkun á
T-eitilfrumum,“ segir Jenna um
niðurstöður verkefnisins. Í nið-
urstöðunum segir einnig að þeg-
ar undirflokkar T-eitilfrumna
voru skoðaðir sérstaklega sást
að þessi fækkun var hjá
T-hjálparfrumum en ekki hjá
T-drápsfrumum en þroskaferli
T-hjálparfruma á sér stað í
týmus. Tölfræðilega marktæk
fjölgun mældist á B-eitilfrumum
og einnig vísbending um fækkun
á óreyndum T-frumum og fjölg-
un á svokölluðum neutrofílum og
nýskriðnum T-drápsfrumum.
„Ekki kom fram breyting á öðr-
um tegundum blóðfrumna og
þar að auki virtust áhrif á
heilsufar vera í lágmarki,“ segir
Jenna um niðurstöðurnar.
Aðspurð hvort eitthvað í rann-
sókninni hefði komið sérstaklega
á óvart segir Jenna: „Fyrst og
fremst voru það viðbrögð
barnanna og foreldra þeirra en
þau voru mjög áhugasöm og
tilbúin að taka þátt í rannsókn-
inni.“
Áhugavert verkefni
Jenna segir að þegar hún hafi
sótt um sumarvinnu hjá
Lyfjaþróun hafi leiðbeinendur
hennar, Jóna Freysdóttir og
Helga Ögmundsdóttir, þegar
skipulagt verkefnið en rannsókn
þessi er framhaldsrannsókn á
fjórðaársverkefni læknanema.
„Mér fannst verkefnið mjög
áhugavert og aðþað væri góð
reynsla fyrir mig.“
Verkefnið var unnið á göngu-
deild Landspítalans, rannsókn-
arstofu í ónæmisfræði og hjá
Lyfjaþróun í ágúst og september
2002.
Jenna Stefánsdóttir
Læknisfræði í háskólanum í Trieste á Ítalíu
Jenna Stefánsdóttir læknanemi kannaði í rannsókn sinni virkni eitil-
frumna í börnum sem höfðu farið í hjartaaðgerð. Hér er hún ásamt stál-
hraustum systursyni sínum, Magnúsi Jóhanni Gylfasyni.
Virkni eitilfrumna
barna könnuð
EFTIR AÐ hafa unár á verðbréfamákvað Rósa Helað venda sínu k
kross og fór í Listaháskóla
Hún útskrifaðist sl. vor úr t
íldeild og langaði þá að hal
áfram að þróa hugmynd að
bæði formið og efnið sem h
úr. Hún fékk til þess styrk
sköpunarsjóði námsmanna
við að gera sýniseintak af t
í haust. Taskan var síðan á
verks- og hönnunarsýning
Spor í Hafnarborg í nóvem
og nú í mars verður hún á h
unarsýningunni Rundetårn
Kaupmannahöfn. Rósa seg
næsta skrefið sé að freista
koma töskunni í fjöldafram
og vonandi opni sýningin í
mannahöfn leiðir í þá átt.
Þróaði efni og for
„Ég var með nokkrar hu
um hvernig ég gæti búið ti
hannað formið sem ég vild
töskunni,“ segir Rósa um u
nýsköpunarvinnunnar sl. s
En verkefnið var að hanna
tösku með nýstárlegu útlit
nýju efni sem þróað var að
kvæði Rósu. Uppistaðan í e
unnar er efnisblandan akra
þrykklitur, þykkt dakron-e
puff-plastik bindiefni.
Útlit efnisins er lífrænt o
gúmmíkennt. Form töskun
kúla sem er mótuð í tvær h
og samansett með burstuðu
ásamt lás og löm. „Ástæðan
ég byrjaði að þróa efnið se
kúlunni má rekja til þess að
sem skiptinemi til Design A
of Eindhoven í Hollandi, þa
iðnhönnun er orðin mjög þ
námsgrein. Þar komst ég í
við þessi efni sem ég síðan
töskuna. Ég hellti mér algj
skólann og náði góðum ára
með tilraunir á hinum ýms
og formum.“
Rósa segir að efnisþróun
verið langt ferli og í raun le
heldur en hún hafði gert sé
Rósa Helgadótti
Textíldeild Lista
Rósu Helgadóttur finnst g
sinni og taskan sem hún v
Handta
nýstárl
FRUMKVÆÐI SAMHERJA
SEKTIR OG SALAMIPYLSUR
Sýslumannsembættið á Kefla-víkurflugvelli byrjaði nýlegaað sekta ferðamenn, sem koma
með ákveðnar tegundir matvöru til
landsins. Innflutningur ferðamanna
á þessum vörum, sem eru einkum
ósoðið kjöt og ostar úr ógeril-
sneyddri mjólk, hefur verið bannað-
ur árum saman og hefur varan verið
gerð upptæk ef til hennar næst, en
nú er skyndilega ákveðið að byrja að
beita sektum.
Jóhann Benediktsson sýslumaður
benti í Morgunblaðinu sl. föstudag á
að margir ferðamenn þekktu ekki
reglur um innflutning matvæla. Það
getur ekki talizt neitt skrýtið, enda
er nú verið að sekta fólk fyrir að
flytja til landsins vörur, sem í ýmsum
tilvikum fást í verzlunum í Reykja-
vík. Þessar vörur, t.d. þurrkuð
skinka og ostar, fást í sælkeraverzl-
unum á flugvöllum erlendis og ekk-
ert er eðlilegra en að fólk telji sig
geta flutt þær með sér milli landa.
Jóhann Benediktsson bendir á það
hér í blaðinu sl. laugardag að það sé
óþægilegt að framfylgja reglum, sem
almenningur skilji ekki. Eins hljóti
það að vera grunnforsenda að fólk
viti hvenær það er að brjóta af sér og
hvenær ekki. „Það skilja allir hvers
vegna við stöðvum menn með fíkni-
efni en almenningur á að mínu viti
rétt á að fá skýrari upplýsingar um
hvers vegna þetta eftirlit þarf að
vera svona strangt,“ segir sýslumað-
urinn á Keflavíkurflugvelli, sem ekki
virðist alsæll með hina nýju fram-
kvæmd reglnanna.
Það er heldur ekki að undra. Eitt
grundvallaratriðið við alla lagasetn-
ingu er að tilgangur laga og reglna sé
skýr og ljós í augum almennings.
Annars er hætt við að fólk fari að
sniðganga reglurnar og að þar með
dragi úr virðingu fyrir lögum og
reglum almennt. Það er augljóslega
tilfellið í þessu máli.
Umræddar reglur eru ekki settar
til að vernda fólk fyrir matarsýking-
um, heldur fénað gegn dýrasjúkdóm-
um. Í fljótu bragði a.m.k. er hættan,
sem íslenzkum búfjárstofnum stafar
af þessum innflutningi, ekki augljós.
Það virðist full þörf á að yfirdýra-
læknisembættið, sem setur reglurn-
ar, fari í upplýsingaherferð meðal al-
mennings til að útskýra hvers vegna
sé nauðsynlegt að meðhöndla þá, sem
kaupa sér ost eða skinku í útlöndum,
eins og glæpamenn. Hver eru hin vís-
indalegu rök, sem hér liggja að baki?
Allir vita að umræddur innflutningur
hefur átt sér stað árum saman og
tollverðir gera þrátt fyrir allt ein-
ungis upptækan lítinn hluta þeirrar
matvöru, sem fólk flytur með sér til
landsins. Eru einhverjar vísindaleg-
ar sannanir fyrir því að svo mikið
sem hæna hafi veikzt hér á landi af
því að éta salamipylsu eða ost?
Menn hljóta líka að spyrja hvernig
tíma og starfskröftum tollgæzlunnar
sé skynsamlegast varið. Er ekki nær
að tollverðir einbeiti sér að því að
stöðva hinn stórhættulega fíkniefna-
innflutning og bjargi þannig manns-
lífum en að þeir eyði tíma sínum í að
gramsa í innkaupapokum í leit að
Parmaskinku án innflutningsvott-
orðs til að geta svo sektað eiganda
hennar?
Þessar reglur og framkvæmd
þeirra fara eingöngu í taugarnar á al-
mennum borgurum, sem skilja ekki
tilganginn með þeim. Þær eru aukin-
heldur dæmi um þann tvískinnung,
sem við Íslendingar sýnum stundum
í viðskiptum við aðra. Erlendir ferða-
menn eru hvattir til þess hér á landi
að kaupa íslenzka matvöru og taka
með sér heim. Hún stendur þeim m.a.
til boða á efri hæðinni í Leifsstöð, á
meðan tollgæzlan gerir landbúnaðar-
vörur frá öðrum löndum upptækar á
neðri hæðinni og sektar grunlausa
ferðamenn.
Samherji hf. hefur tekið mikilvægtfrumkvæði í uppbyggingu fisk-
eldis á Íslandi. Þótt það eigi sér tölu-
verða sögu og margir hafi lagt þar
hönd á plóginn er ljóst að Samherji
er að hefja stórrekstur á sviði fisk-
eldis. Fyrirtækið stuðlar þannig að
því, að Íslendingar verði virkir þátt-
takendur í atvinnugrein, sem aug-
ljóslega á sér mikla framtíð. Það hef-
ur lengi verið ljóst, að það mundi
skipta miklu máli fyrir okkur Íslend-
inga, sem fiskveiðiþjóð, að eiga aðild
að þeirri þróun, sem er að verða í
fiskeldi. Til marks um vaxandi um-
svif Samherja í fiskeldi er sú stað-
reynd, að framleiðsla fyrirtækisins
og tengdra aðila nam á sl. ári um
3.300 tonnum af laxi og bleikju. Gert
er ráð fyrir að tvöfalda þetta fram-
leiðslumagn á yfirstandandi ári.
Í Morgunblaðinu í fyrradag var frá
því skýrt að Samherji hefði gert víð-
tækan samstarfssamning við norskt
fyrirtæki, sem er eitt af stærstu og
öflugustu fyrirtækjum heims á þessu
sviði. Samstarf fyrirtækjanna verður
í fiskeldi og sölu sjávarafurða.
Samhliða þessum samningi hefur
Samherji fjárfest í hinu norska fyr-
irtæki og keypt þar hlut fyrir 320
milljónir króna. Norska fyrirtækið
fær kauprétt á helmingshlut í fisk-
eldisstarfsemi Samherja. Þá mun
norska fyrirtækið gera kröfu til þess
að fóðurverksmiðjur, sem það skiptir
við, kaupi fiskimjöl og lýsi af Sam-
herja.
Augljóst er að þetta samstarf er
mjög mikilvægt fyrir okkur Íslend-
inga. Við erum því miður langt á eftir
Norðmönnum á þessu sviði. Með
fjárfestingu Samherja í norska fyr-
irtækinu og samningi um víðtækt
samstarf er líklegt að mikil þekking
á sviði fiskeldis færist inn í landið.
Fiskeldi á Íslandi hefur gengið í
gegnum miklar raunir á undanförn-
um áratugum. Frumherjarnir færðu
miklar fórnir til þess að byggja at-
vinnugreinina upp og sköpuðu með
því bæði þekkingu og reynslu hér
innanlands.
Nú er mikil endursköpun að verða
í þessari atvinnugrein. Framtak
hinna dugmiklu forystumanna Sam-
herja hf. í fiskeldi er mikið fagnaðar-
efni.