Morgunblaðið - 12.02.2003, Qupperneq 32

MINNINGAR
32 MIÐVIKUDAGUR 12. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
E
lskulegi Jón Guð-
mundsson! Með
glymjandi hanagali
heilsa jeg yður, án
þess jeg gefi nokk-
urn hlut eftir hananum sáluga,
sem gólaði fyrir Sankti Pjetur,
þegar klukkan var eitt kortjer
til fjögur, og Kristur beið eftir
honum.“ Þannig ávarpaði Bene-
dikt Gröndal vin sinn Jón Guð-
mundsson, síðar ritstjóra Þjóð-
ólfs, árið 1851, skömmu eftir
þjóðfundinn.
Ég sakna þess að fá ekki
lengur bréf. Hver vildi ekki fá
svona kveðju inn um lúguna?
Við tilhugsunina um bréf rifjast
upp fjaðurpenni, blek og frí-
merki. Og stundum glíman við
að lesa skrift-
ina, sem auð-
vitað er mis-
jafnlega skýr.
Einhvern
veginn tókst
móður minni
samt að stauta sig fram úr bréf-
um frá sonum sínum úr sveit-
inni. Þau byrjuðu alltaf á:
„Elsku mamma, það er gaman í
sveitinni.“ Jafnvel þótt stundum
væri hundleiðinlegt. Það brást
ekki að í bréfinu kom fyrir setn-
ingin: „Viltu senda mér …“ Eitt-
hvað var líka minnst á söknuð.
Og síðan komu nöfnin á öllum
beljunum.
Eftirvæntingin var mikil þar
sem ég var í sveit í Skógarnesi
þegar von var á mjólkurbílnum,
sem í huga lítils drengs þjónaði
fyrst og fremst því hlutverki að
dreifa bréfum á bæina. Þessi
bréf eru til enn þann dag í dag í
litlum kassa og geyma löngu
liðna og hjartkæra atburði. Vin-
kona móður minnar á svona lít-
inn kassa, sem einnig er fullur
af bréfum. Hún er svo flug-
hrædd að hún fer alltaf með
skókassann til góðrar vinkonu
sinnar með skipun um að brenna
bréfin ef hún skyldi farast.
„Mín góða og skemmtilega
vinkona! Gegnumsýrður af heil-
ögum innblæstri sem blóðmörs-
keppur í blásteinslegi, titrandi af
hamstola lyftingu, vaggandi af
ómþýðum englaröddum, er til
mín hljóma gegnum gengishrun
og öreigaóp vorrar vesölu jarð-
ar, tvíhendi ég pennastöngina
þér til dýrðar, þér til eilífrar
dýrðar og vegsömunar, and-
legrar umturnunar, sáluhjálpar
og syndakvittunar, hvar af þú
ljómar og forklárast eins og sól-
bakaður saltfiskur frammi fyrir
lambsins stól,“ skrifaði Þórberg-
ur Þórðarson árið 1923 í bréfi til
Láru.
Þótt Íslendingar séu ekki latir
við að senda jólakort hafa per-
sónulegar bréfasendingar dreg-
ist saman jafnt og þétt á und-
anförnum árum og áratugum.
Útlit er fyrir áframhaldandi
minnkun, enda er það í sam-
ræmi við þróunina erlendis.
Langt er liðið síðan ég fékk al-
vöru gluggalaust sendibréf inn
um lúguna.
Þegar meira var af bréfasend-
ingum byrjuðu þau öll eins – á
þökkum fyrir annað bréf. Og
þannig myndaðist löng og óslitin
bréfaþakkakeðja. Stundum var
þó samviskan svört, eins og í
bréfi Hildar Johnsen til Sigríðar
Sveinsdóttur árið 1868:
„Sigríður mín hjartakæra! Á
engum hlut sést það betur, hvað
tóm áform eru ónýt, en á bréfa-
skriftunum mínum. Það er mjög
langt síðan eg ætlaði að skrifa
þér svo innilega vel fyrir bréfið
þitt seinasta …“
Eftir langa tölu um hve Sig-
ríður er yndisleg ákveður Hildur
að koma sér að efninu:
„Nú kem eg til sögunnar,
segja rímnaskáldin, þegar búinn
er mansöngurinn. Eins segi eg
nú, að enduðum þessum for-
mála.“
Og hvað skyldi svo erindið
vera?
„Það er þá fyrst að segja þér,
að við lifum (fyrir guðs náð) allir
ættingjarnir sem hér eru og
hrærumst.“
Minna mátti það ekki vera!
Núorðið berst aðeins tölvu-
póstur og er hátíð ef hann byrj-
ar á „hæ“ eða „blessaður“. Oft-
ast nær byrjar hann bara í
miðju kafi og svo kemur röð af
skammstöfunum, sem aðeins
innvígðir skilja. Svo á tölvu-
póstur það til að fuðra upp í
hrókeringum dagsins, þegar
skipt er um tölvu eða vinnu.
Stílbrögðin eru líka önnur í
tölvupósti en bréfi; tölvupóstur
er meira spjall á meðan bréf eru
yfirveguð ræða. Það þarf lítið
tilefni til að fólk klambri saman
tölvupósti, en meira átak til að
setjast við bréfaskriftir.
Þá er ekki skynsamlegt að
setja hvað sem er í tölvupóst.
Það er nefnilega aldrei að vita
hvar afrit af tölvupósti hlaðast
niður. Né hver tekur upp á því
að valsa inn í póstkerfið. Þá er
öruggara að varðveita bréfin í
gamla forminu í litlum kassa.
Það má jafnvel fara þá leið að
geyma bréfin í bankahólfi, eins
og heldri rithöfundur gerir, og
ánafna svo Þjóðarbókhlöðunni
bréfin. Þannig rataði til mín
hugljúf kveðja Jóhanns Sig-
urjónssonar til bróður síns frá
því í ársbyrjun 1899, en bréfið
er varðveitt í Þjóðarbókhlöðunni.
Það hefst þannig:
„Væri eigi, vinur minn kæri,
vængirnir þungir,
svifi ég samstundis yfir
svellaða hjalla.
Heim til þín huga minn dreymir,
er hríðarnar kveða
lög, er þær léku á þeim dögum,
sem löngu eru gengnir.
Já, vinur minn góði, þrásinnis
flýgur hugur minn heim á leið til
þín, og oft á tíðum lifi ég upp
aftur liðna tímann, því að ör-
sjaldan lifir nokkur einungis fyr-
ir augnablik, fleiri eru þeir, sem
annaðhvort láta huga sinn dvelja
við umliðna ævidaga, eða þeir
vagga sér á vonum ókomna tím-
ans, og þannig rennur liðni tím-
inn, nútíminn og ókomni tíminn
saman í eitt.“
Póesía sem þessi hefði hæg-
lega getað glatast í tölvupósti.
Þó geta samskipti varðveist í
tölvupósti, einkum ef fólk prent-
ar út jafnóðum það sem það ætl-
ar að halda til haga. Og setur í
lítinn kassa.
Litlir
kassar
Þegar móðir mín fékk bréf frá sonum
sínum úr sveitinni byrjaði það
alltaf á: „Elsku mamma, það er gaman
í sveitinni.“ Jafnvel þótt stundum
væri hundleiðinlegt.
VIÐHORF
Eftir Pétur
Blöndal
pebl@mbl.is
✝ Hörður Sig-tryggsson fædd-
ist í Reykjavík 14.
september 1929.
Hann lést á Hrafn-
istu í Hafnarfirði 5.
febrúar síðastliðinn.
Hann var sonur Sig-
tryggs Árnasonar, f.
6. des 1902, d. 21.
ág. 1933, og Áslaug-
ar B. Árnadóttur, f.
4. jan 1909. Fóstur-
faðir Harðar var
Steingrímur Guð-
mundsson, f. 22.
apríl 1907, d. 25.
nóv. 1992. Systir Harðar er
Kristín, f. 5. mars 1931, var gift
Jóni Sigurðssyni kaupmanni, f.
26. ág. 1922, d. 6. nóv. 2002.
Hörður kvæntist Rannveigu
Sigurðardóttur, f. 10. júní 1935.
Börn þeirra eru: a)
Áslaug Björg, f. 24.
mars 1958, gift
Sverri Björnssyni,
f. 13. mars 1958,
dætur þeirra eru
Hrefna og Sunneva,
b) Sigurður Hauk-
ur, f. 13. nóv. 1959,
kvæntur Selmu
Baldvinsdóttur, f.
10. apríl 1958, börn
þeirra eru Íris
Dögg, Rakel Ýr og
Hörður Freyr og c)
Daði, f. 23. apríl
1969, sambýliskona
Maríanna Brynhildardóttir, f.
25. maí 1968, börn þeirra eru
Viktor, Nína og Diljá.
Útför Harðar verður gerð frá
Garðakirkju í dag og hefst at-
höfnin klukkan 15.
Nú er hann farinn eftir harða bar-
áttu við erfið veikindi. Baráttu sem
ekki gat endað nema á einn veg.
Hörður fékk Parkinsonsjúkdóminn
fyrir 15 árum. Hann tók því af æðru-
leysi og aldrei kvartaði hann yfir
hlutskipti sínu. Það var ekki náttúra
Harðar að kvarta. Hann vann allt sitt
líf af dugnaði og ósérhlífni þess sem
þarf að bjarga sér á eigin spýtur. En
hann var ekki nema fjögurra ára þeg-
ar hann missti föður sinn, Sigtrygg
Árnason, og ólst því upp hjá móður
sinni, Áslaugu Árnadóttur, sem lifir
son sinn. Áslaug giftist nokkrum ár-
um síðar Steingrími Guðmundssyni.
Hörður fór snemma að bjarga sér
sjálfur og og vann hina og þessa
vinnu framan af ævinni. Hann var
einn aðaltöffarinn í bænum þegar
hann keyrði kókbíl á sjötta áratugn-
um. En áður vann hann hin og þessi
störf. Vann í Heklu um tíma, keyrði
olíubíl hjá Olíufélaginu en að lokum
fann hann farveg sem honum líkaði
vel og gerðist leigubílstjóri. En
Hörður var enginn venjulegur leigu-
bílstjóri sem hangir á staur og bíður
næsta túrs. Til þess rann blóðið of
hratt í honum. Það var ríkt í náttúru
Harðar að vera sjálfs sín herra, ráða
ferðum sínum og komast áfram af
eigin afli. Hann var sjálfstæður og
sterkur persónuleiki. Kaupmanns-
náttúruna erfði hann frá föður sínum
og alla tíð var hann útsjónarsamur og
snjall að bjarga sér. Hann var stöð-
ugt á ferðinni í reddingum og snún-
ingum fyrir sig og aðra. Það veitti
víst ekki af því hann og Rannveig
Sigurðardóttir, eftirlifandi eiginkona
hans, réðust í að byggja einbýlishús á
Flötunum í hinu nýja en ört vaxandi
bæjarfélagi Garðahreppi. Með tvö
ung börn á tímum hafta og skömmt-
unar þurftu þau bæði á útsjónarsemi
og dugnaði að halda til að láta dæmið
ganga upp.
Það eru til margar skemmtilegar
frásagnir af því hvernig Hörður og
aðrir frumbýlingar í Garðabænum
fóru að því að byggja á tímum þegar
ekkert fékkst nema í gegnum klíku.
Eitt sinn vantaði Hörð og vini hans
klósett en þau voru skömmtunarvara
á þeim tímum. Þeir brugðu þá á það
ráð að hringja í verslunina og panta
eðalklósett fyrir ameríska sendiráð-
ið. Svo trilluðu þeir í búðina, sóttu
klósettin en þurftu að standa í stór-
stríði við að fá að staðgreiða þau því
sendiráðið var í reikningi, en það
tókst og þeir fengu glansandi fín kló-
sett í húsin sín. Þessi litla saga er
fróðleg fyrir okkur sem nú kaupum í
stórmörkuðum hvaðeina sem okkur
lystir og sýnir annan heim verslunar
og viðskipta sem þó er ekki fjarri
okkur í tíma.
Þau hjónin voru samhent í að koma
sér upp fallegu heimili og þremur
mannvænlegum börnum. Oft var fjör
á heimilinu þegar börnin voru að ala
foreldrana upp, því Hörður var
hvorki skaplaus né skoðanalaus mað-
ur. Á heimilinu voru menn og málefni
rædd af mikilli hreinskilni hversdags
og spari. Það var gaman í fjölskyldu-
boðunum að heyra þá félaga Hörð og
mág hans Jón í Straumnesi kryfja
málin. Sýndist mér þá oft að Hörður
væri af stráksskap sínum alltaf á
móti síðasta ræðumanni. En þannig
var Hörður, vildi enga lognmollu og
hafði strákslegan og stríðinn húmor.
Mér hefur alltaf verið minnisstæð-
ur okkar fyrsti fundur. Þannig var að
Hörður og Rannsý voru á Útsýnar-
kvöldi. Við Áslaug vorum byrjuð að
skjóta okkur saman og þetta kvöld
hélt Áslaug partí á Lindarflötinni. Ég
var staddur inni í herbergi þegar
Bjarni á Felli vinur minn kom
stökkvandi inn náfölur og óðamála:
„Stökktu út um gluggann, stökktu út
um gluggann!“ „Ha?“ sagði ég og
skildi ekki neitt í neinu. „Jú, pabbi
hennar Áslaugar er kominn, hann
hélt að ég væri þú, stökktu út um
gluggann!“ Mér þótti heldur lítil-
mannlegt að fara á flótta úr partíinu
og ákvað að mæta örlögum mínum í
stofunni, fór fram og kynnti mig fyrir
Herði. Ég veit ekki hvort ég var
svona miklu gæfulegri en Bjarni vin-
ur minn eða hvort Hörður hafði gert
sér leik að látunum sem áður höfðu
dunið yfir. En hann heilsaði mér af
ljúfmennsku, dró mig inn í eldhús,
gaf mér bjór (sem var sjaldséður lúx-
us á þessum árum) og spjallaði við
mig eins og við værum gamlir kunn-
ingjar. Þessi ljúfa hlið Harðar sneri
að mér allar götur síðan og vil ég nota
þetta tækifæri til að þakka fyrir það.
Hörður fór vel með fjármuni eins
og títt er um sjálfaflamenn. Og
kenndi börnum sínum bæði að fara
vel með fé og dugnað til vinnu. Hann
og Rannsý studdu dyggilega við bak-
ið á börnum sínum þegar þau fóru að
koma sér upp heimili og voru alltaf
boðin og búin að hjálpa, hvort sem
var við barnapössun eða fram-
kvæmdir. Hörður fylgdist alla tíð vel
með, bæði hvað var að gerast í fjöl-
miðlum og ekki síður bæjarlífinu.
Vegna starfs síns var hann mikið á
ferðinni og hitti mikið af fólki. Oft
undraðist ég hve vel hann fylgdist
með því hvað var í gangi í viðskiptum
og samskiptum fólks í bænum. Hörð-
ur sá um áratugaskeið um útkeyrslu
á samlokum fyrir Brauðbæ. Því starfi
sinntu hann og aðrir fjölskyldumeð-
limir af ósérhlífni alla sjö daga vik-
unnar. Samstarf Harðar og Bjarna
Árnasonar í Brauðbæ var langt og
farsælt og reyndist Bjarni honum vel
þegar veikindin sögðu til sín.
Hörður hafði yndi af ferðalögum.
Hann hafði vegna starfa síns fyrir
Útsýn tækifæri til að ferðast mikið.
Er óhætt að segja að fáar fjölskyldur
hafi farið jafn oft og víða og Hörður
og fjölskylda gerðu á sínum tíma
þegar sólarlandaferðir Íslendinga
voru að hefjast. Enda naut Hörður
þess að geta boðið fjölskyldu sinni
allt það besta. Hörður lagði skömmu
eftir seinni heimsstyrjöld upp í mikið
ferðalag. Hann keypti stóran amer-
ískan Víbon, safnaði saman fólki og
hélt til Evrópu, allar götur suður á
Sikiley. Það sýnir vel áræði og dugn-
að Harðar að skipuleggja og leggja í
slíka langferð þegar Evrópa var í
rústum eftir seinni heimsstyrjöldina.
Mér eru sérstaklega minnisstæðir
frá þeim tíma sem ég var að kynnast
Herði og fjölskyldu hinir hrikalega
flottu kaggar sem kallinn átti. Gljá-
fægðir amerískir drekar sem Hörður
og synirnir Sigurður og Daði púss-
uðu þannig að það mátti alltaf spegla
sig í lakkinu. Le Baron, Dodge Dart,
Dodge Aspen og fleiri eðalvagnar
voru vinnustaðir Harðar í gegnum
árin og óhætt að segja að enginn hef-
ur gengið betur um sinn vinnustað en
Hörður gerði. Enda gerði hann oft
góð kaup í bílaviðskiptum.
Það er til marks um hversu versl-
unaráráttan var Herði í blóð borin að
þegar hann var kominn á Hrafnistu
og orðinn svo lasinn að hann mátti
varla mæla seldi hann verðlítið frí-
merkjasafnið sitt einhverjum innan-
hússmanninum án þess að fjölskyld-
an hefði hugmynd um.
Elstu barnabörnin nutu samvista
við Hörð, en hann var orðinn of veik-
ur til að geta notið samvista við hin
yngri. Þótt hann gæti undir það síð-
asta sig hvergi hrært lýstist andlit
hans upp í brosi og blik kom í auga
þegar hann sá þau á Hrafnistu. Hörð-
ur dvaldi á Hrafnistu síðustu árin eft-
ir að Rannsý, sem af ósérhlífni sá um
hann eftir að hann veiktist, gat það
ekki lengur. Starfsfólkið á Hrafnistu
er frábært og sendir ljósgeisla inn í
líf gamalmennanna þar með góðri
umönnun og glaðlegri framkomu.
Síðustu árin í kyrrstöðu sjúkdóms-
ins hafa eflaust verið erfið manni sem
var alltaf á ferðinni á meðan hann var
í fullu fjöri. En nú er hann farinn og
enginn lifandi maður veit hvert hann
fór. Við sem eftir erum yljum okkur
við góðu minningarnar af samskipt-
um við Hörð. Þakka þér fyrir löng og
góð kynni Hörður minn – já og dótt-
urina.
Sverrir Björnsson.
Þegar við hugsum til þeirra sem
við höfum átt langa samleið með og
gerum okkur yfirlit yfir þau kynni
sjáum við að fjölbreytni einstakling-
anna er meiri en við blasir í daglegri
önn. Daglega horfum við á augna-
blikið, hinn líðandi dag, hvað snýr út
það skiptið. Mágur minn, Hörður
Sigtryggsson, var margbrotinn mað-
ur. Það sem að mér og mínum sneri
var aldrei annað en hjálpsemi og góð-
vild. Hann kippti mér úr sagnaheim-
inum og inn í nútímann með því að
leiða til mín góðan ökukennara og
vakti yfir fyrstu bílakaupunum. Sjálf-
ur var hann leigubílstjóri og vissi því
vel hvað hann var að gera. Þannig
þáði ég ráð og dáð frá mér eldri og
lífsreyndari manni, enda var ekki um
annað að ræða.
Það var oft sprettur á honum
Herði, kraftur og frumkvæði og þá
var gaman að horfa á hann. Þetta
mátti sjá þegar þau hjónin komu sér
upp myndarheimili á Lindarflöt 18 í
Garðabæ, sem þá hét Garðahreppur,
fyrir röskum fjörutíu árum. Þá var
bankakerfið ekki að ota lánum að
þeim sem vildu koma sér upp hús-
næði. Hörður og fleiri svöruðu þessu
með mikilli vinnu sem skilaði þeim að
settu marki. Mér fannst alltaf að
hann nyti sín best í mikilli vinnu. Ég
gleymi ekki handtökum hans hjá Víf-
ilfelli þegar hann var að lesta út-
keyrslubílinn kókkössum, en þar
hafði hann útvegað mér vinnu í jóla-
fríi á skólaárum mínum.
En Hörður var ekki allra manna
og átti stundum erfitt með geð sitt.
En þá gat líka verið stutt í smitandi
kæti og kostulegar frásagnir af
margvíslegum atvikum. Þá var líf og
fjör og engin lognmolla. Og við-
kvæmnin. Hún kom svo vel fram þeg-
ar hann ræddi um erfið örlög sumra
manna.
Mörg undanfarin ár átti Hörður
við erfiðan hrörnunarsjúkdóm að
stríða. Hann bar þá byrði af karl-
mennsku og jafnaðargeði sem varð
meira en áður. Hver maður þarf að
mæta örlögum sínum og við getum
ekki sett okkur í spor þeirra sem
þurfa að kljást við svo mikla erfið-
leika. En hann átti góða konu sem
gerði honum kleift að dveljast á
heimili sínu í Garðabæ lengur en
mögulegt var í raun og veru. Slík um-
hyggja ber í sér launin.
Síðustu árin dvaldist hann á
Hrafnistu í Hafnarfirði og naut þar
umönnunar eins og best verður á
kosið. Er ástæða til að þakka því
góða fólki þeirra stóra hlut.
Öllum aðstandendum votta ég
mína dýpstu samúð.
Haukur Sigurðsson.
HÖRÐUR
SIGTRYGGSSON