Morgunblaðið - 16.02.2003, Blaðsíða 22

22 SUNNUDAGUR 16. FEBRÚAR 2003 MORGUNBLAÐIÐ
ÆTLI þetta séu ekkieinhver verksum-merki frá dögumokkar Kára.“ Eitt-hvað á þessa leið
voru orð sem Kjartan Gunnarsson
lét falla þegar Sigurður Einarsson
frá Hvalnesi í Lóni vann að við-
haldi og endurnýjun á stigagangi í
átta íbúða fjölbýlishúsi Ásvalla-
götu 17. Kári sá, sem Kjartan
nefndi, er Kári Stefánsson, en for-
eldrar hans Stefán Jónsson frétta-
maður og alþingismaður og Sól-
veig Halldórsdóttir bjuggu um
skeið á annarri hæð hússins. Stef-
án var sá sem hvað mesta kátínu
vakti er hann útvarpaði hlátri
þeim, sem mun lifa í minningu út-
varpshlustenda. Það er sá hlátur
sem er innilegastur, hjartanlegast-
ur og rís ofar öðrum sem heyrst
hafa. Svo dátt hefir hefir aldrei
verið hlegið í Ríkisútvarpinu. Ein-
ar í Hvalnesi hló að hagfræðing-
um, sem stjórnuðu efnahags-
ráðstöfunum ríkisstjórnarinnar,
svo hátt segja sumir, að heyrðist
án útvarpstækja til Djúpavogs.
Sigurður húsvörður var að skafa
handrið í stigagangi þegar Kjartan
benti á skoru í handriðinu sem
minnti hann á æskubrek. Hyggjum
nánar að húsi því sem geymir
minningar margar, Ásvallagötu 17.
Það mun hafa verið í byrjun
fjórða áratugar aldarinnar sem
leið, tuttugustu aldar, að íbúðar-
húsum fjölgaði til muna á Sólvöll-
um í Reykjavík. Sólvallafélagið var
stofnað á þriðja áratugnum. Þar
var í forystu Ágúst J. Johnson
bankagjaldkeri. Hann stefndi að
því að fá fjársterka menn til þess
að reisa einbýlishús og mynda
einskonar fyrirmyndarhverfi.
Hann reið á vaðið og reisti sér hús
við Sólvallagötu. Á teikningu er
hann birti í auglýsingaskyni lét
hann þess getið að ýmsir góðborg-
arar ætluðu að reisa sér hús í
þessu hverfi. Nefndi Hjalta Jóns-
son konsúl o.fl.
Hús það sem hér verður fjallað
um var byggt á árinu 1935 og tald-
ist vera númer 17 við Ásvallagötu.
Um þær mundir gerðu Reykvík-
ingar sér leik að því að nefna göt-
urnar sem nú fjölgaði óðum í
þessu hverfi ýmsum kátlegum
heitum. Erfitt þótti ókunnugum að
rata og voru því göturnar nefndar
Séstvallagata, Finnstvallagata og
Ervallagata.
Heimiliskennari héraðslæknisins
Þeir sem stóðu að því að reisa
stórhýsi á horni Ásvallagötu og
Blómvallagötu voru Þórður Þor-
grímsson, sonur Þorgríms læknis
Þórðarsonar í Keflavík, og mág-
kona hans, Margrét Þorkelsdóttir.
Hún var ekkja Lúðvigs A. Þor-
grímssonar, en hann drukknaði í
Jökulsá á Dal er kláfferja sem
hann hafði sjálfur séð um að reist
væri féll í jökulfljótið.
Ludvig hafði stundað barna-
kennslu á Jökuldal í 17 ár en átti
nú að taka við starfi sparisjóðs-
stjóra í Keflavík.
Við fráfall hans breyttust hagir
Margrétar, ungrar ekkju hans, er
ættuð var úr Jökuldal, bóndadóttir
frá Arnórsstöðum.
Þórður og Margrét fengu til liðs
við sig sem sameignarmann og fé-
laga, fornvin fjölskyldunnar, Pál
Eggert Ólason háskólaprófessor
og fræðimann.
Páll Eggert hafði á yngri árum
verið heimiliskennari hjá héraðs-
lækninum í Borgum í Hornafirði
Þorgrími Þórðarsyni og konu hans
Jóhönnu Andreu Ludvgisdóttur.
Ludvig Arne Knudsen faðir Jó-
hönnu Andreu var bróðir hinna
nafnkunnu Landakotssystra í
Reykjavík.
Páll Eggert var fóstursonur
séra Eggerts Pálssonar prófasts á
Breiðabólstað í Fljótshlíð. Magnús
Eggert, sonur Páls, kveður hann
hafa orðið fyrir ógleymanlegri og
örlagaríkri reynslu er hann var á
fermingaraldri sendur til Þorvalds
á Eyri einhverra erinda á vegum
prófastsins. Þorvaldur, sem var
fyrirmynd Björns á Leirum í bók
Halldórs Laxness, Paradísarheimt,
hélt sveininum unga hjá sér í viku
og sátu þeir að sumbli. Taldi
Magnús að þessi vikudvöl hefði
haft djúp og varanleg áhrif á líf
Páls Eggerts.
Þrátt fyrir djúpstæða
hneigð til nautna og hóg-
lífis tókst Páli Eggert að
temja svo skapgerð sína
að hann hafði stjórn á
vínhneigð sinni. Tók hann
það ráð að „blása út“,
eins og sagt er og leið-
rétta kompásskekkju með
nokkrum svalldögum í
hópi góðra drykkju-
bræðra.
Páll Eggert var fjöl-
hæfur og skarpgáfaður.
Hann mun á unglingsár-
um hafa smitast af berkl-
um og varð að gera hlé á
námi sínu. Réðst hann þá
sem heimiliskennari að
Borgum. Kenndi börnum
læknishjónanna. Þau voru Björn,
Þórður, Anna og Einar. Páll Egg-
ert var söngvís og næmur á hljóm-
list. Lék sjálfur á orgel í Breiða-
bólstaðarkirkju við fermingu sína.
Hljóðfæri, orgelharmóníum, var á
heimili læknishjónanna. Þorgrímur
læknir lék sjálfur á það. Páll Egg-
ert mun oft hafa létt lund heim-
ilisfólks og hjúa
með því að taka
lagið. „Natten er
stille, tonerne
milde“ var í sér-
stöku uppáhaldi,
og að leika ætt-
jarðarlög, nor-
ræna söngva og
danslög. Einnig
var það lengi
geymt í minnum
hjúanna er hann
stýrði dansi, hvort
heldur var í stofu
og vistarverum á
Borgum eða á
spegilsléttum og
ísilögðum vötnum
og tjörnum.
„Væri ég sem
fuglinn frjáls þá flygi ég suðrí
Lón“ var söngtexti sem lengi
hljómaði í frásögnum vinnustúlkn-
anna.
Páll Eggert var þríkvæntur.
Fyrsta kona hans var Lára Páls-
dóttir bókavörður. Þau skildu.
Önnur kona Páls var Annika Sand-
holt. Hún var af kyni eskimóa.
Henni átti Páll Eggert að þakka
að hann lauk lögfræðiprófi. Hún
sagði að það væri nauðsynlegt að
hann aflaði sér réttinda með emb-
ættisprófi. Prófleysi yrði honum
fjötur um fót. Tekjulaus mætti
hann ekki vera.
Þriðja kona Páls Eggerts var
Margrét Magnúsdóttir frá Baugs-
stöðum í Flóa. Magnús Eggert
nefnir stundum frændsemi sína og
Ingibjargar Sólrúnar Gísladóttur.
Þau munu vera þremenningar af
Bergsætt.
Börn Páls Eggerts áttu mörg
hver heima á Ásvallagötu 17.
Gunnar, ritari Sveins Björnssonar
ríkisstjóra, Áslaug, starfsmaður
Ráðningarstofu Reykjavíkur;
Gerður, bankaritari í Útvegsbank-
anum.
Sveinn Jónasson framfærslu-
fulltrúi Reykjavíkur var um skeið
kvæntur Gerði.
Sveinn vann tangódanskeppni á
Hótel Borg. Seinni maður Gerðar
var Hjörtur Magnússon úr Borg-
arnesi, starfsmaður Tollstjóra,
skipaskráningar. Hann kvæntist
aftur. Er faðir Jóhanns skákmeist-
ara.
Páll var fésýslumaður mikill. Að
vera „fédrengur góður“ hljómaði í
hans eyrum eins og englasöngur.
Páll Eggert var rektor Háskóla
Íslands 1923–24. Magnús Pálsson,
sonur Páls Eggerts, segir að pró-
fessorum Háskólans hafi staðið
stuggur af staðföstum ásetningi
kvenna að stunda háskólanám.
Minnir að Páll Eggert hafi látið
þau orð falla að líklegast væri best
að veita Katrínu Thoroddsen lækni
prófskírteini háskólaborgara. Útlit
hennar benti ekki til þess að hún
ætti sér marga biðla. Mátti greina
þar drambsemi því eigi var Páll
smáfríður sjálfur, en bæði voru
þau sterkar persónur og nutu virð-
ingar. Síðan þetta gerðist eru liðin
rúm 80 ár. Á þeim tíma hefir kon-
um fjölgað svo að þær munu meiri-
hluti háskólanemenda.
Stórvirkir starfsmenn
Helgi Hjörvar, skrifstofustjóri
Útvarpsráðs var talinn fremstur
meðal jafningja og bar um skeið
„höfuð og herðar“ yfir samstarfs-
menn sína, ef svo má segja um
jafnlágvaxinn mann. Þegar Stefán
Jónsson fréttamaður kom til starfa
í fréttastofu Ríkisútvarpsins, beint
úr veraldarvolki sem starfsmaður
Bandaríkjahers ásamt Högna
Torfasyni, sem var félagi hans á
launaskrá Bandaríkjahers, má
segja að Ríkisútvarpinu hafi bæst
stórvirkir starfsmenn. Stefán og
Högni stóðu að gerð fjölda út-
varpsþátta sem geyma merkar
upplýsingar um þjóðlíf og atvinnu-
hætti.
Stefán situr hér í fyrirrúmi
vegna veru sinnar á Ásvallagötu.
Helgi Hjörvar og Jónas Þor-
bergsson höfðu lengi deilt um mál-
efni Ríkisútvarpsins, dagskrá og
Sögur frá Ásvallagötu
Sólveig Halldórsdóttir, Helga Stefánsdóttir, flugfreyja, f. 1945, Stefán Jónsson,
fréttamaður og alþingismaður, Halldór, f. 1950, Hjörleifur, arkitekt, f. 1947, Kári,
læknir, forstjóri Ísl. erfðagreiningar, f. 1949, Jón, útvarpsvirki, f. 1946.
Morgunblaðið/Jim Smart
Ásvallagata 17 rís á horni Ásvallagötu og Blómvallagötu, í því eru 8 íbúðir.
Fyrstu íbúar fluttu í húsið árið 1935. Guðjón Sæmundsson stóð fyrir smíði
hússins.
Íbúðarhúsum fjölgaði til
muna á Sólvöllum í Reykja-
vík á fjórða áratugnum, en
um þær mundir gerðu
Reykvíkingar sér leik að því
að nefna göturnar sem nú
fjölgaði óðum í þessu hverfi
ýmsum kátlegum heitum.
Pétur Pétursson rifjar hér
upp minningar tengdar
Ásvallagötu 17.
Kjartan Gunnarsson, fulltrúi skólastjórnar MR, ásamt ráðherrunum Halldóri E. Sigurðssyni og Magnúsi Torfa Ólafssyni.
Páll Eggert Ólason prófessor.
Margrét Þorkelsdóttir frá
Arnórsstöðum, ekkja
Lúðvigs Þorgrímssonar.
Morgunblaðið/Jim Smart
Björn Bjarnason cand.mag. frá Steinnesi bjó á efstu hæð. Hann lét setja tvo
kvisti á húsið. Hingað kom Vigdís Finnbogadóttir í fararbroddi nemenda Björns
og færði honum blóm. Björn kom á bláum slopp og veitti blóminu viðtöku. Oft
var glatt á hjalla hjá Birni að loknum vorprófum.