Morgunblaðið - 05.04.2003, Blaðsíða 20

VIÐSKIPTI/ATHAFNALÍF
20 LAUGARDAGUR 5. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ
þorsk á Íslandsmiðum og nær-
liggjandi hafsvæðum sl. þrjá ára-
tugi miðað við tímabilið 1920–1965
og þar af leiðandi lakari skilyrði
fyrir uppvöxt
þorsks við
Grænland og
göngur þorsks á
Íslandsmið. „Við
höfum bent á
óþekkt umfang
og hugsanleg
áhrif brottkasts,
dulda sóknar-
aukningu vegna
stöðugra tækni-
framfara, hugs-
anleg áhrif veiða á uppsjávarfiski
á afrakstur botnfiskstofna og
stækkun hvalastofna. Á síðustu
misserum hafa umræður um erfða-
breytileika í þorskstofni og mik-
ilvægi nýtingarinnar með tilliti til
stofnsamsetningar verið áberandi.
Verulegt átak hefur verið í rann-
sóknum á þessum þáttum á und-
anförnum árum.
Að mörgu að huga
Það eru því mörg álitaefnin
varðandi líffræði og nýtingu
þorskstofnsins og mikilvægt að
menn leiti markvisst leiða til að
öðlast betri skilning á orsakasam-
henginu. Hafrannsóknastofnunin
hefur tekið þátt í tugum funda á
sl. ári um þessi mál, hefur með
skipulegum hætti fengið vana sjó-
menn og útvegsmenn til samstarfs
um rannsóknirnar og mun á næst-
unni kynna nýjungar í miðlun
gagna sem gera mun fleirum kleift
að gera sjálfstæða skoðun á gögn-
um og greiningu þeirra. Þannig er
það von okkar að unnt verði að
efla þekkingu og styrkja um-
ræðuna um ábyrgar fiskveiðar.“
Jóhann segir að umræðan um
ástand fiskistofnanna verði að taka
tillit til allra þátta og hafa lang-
tíma uppbyggingu að leiðarljósi.
„ÞAÐ er eðlilegt og mikilvægt að
sjómenn og aðrir sem þekkingu og
áhuga hafa á sjósókn og fiskistofn-
um haldi uppi lifandi umræðu um
fiskifræði og skynsamlega nýtingu
fiskistofnanna. Það er ekki síst til
þess fallið að örva sérfræðinga og
efla rannsóknirnar ef umræðan er
fram sett af skynsemi og sann-
girni,“ segir Jóhann Sigurjónsson,
forstjóri Hafrannsóknastofnunar-
innar. Nokkuð hefur borið á gagn-
rýni á stofnunina vegna hægrar
uppbyggingar þorskstofnsins og
að stofnmælingar gefi ekki rétta
mynd af stöðu stofnsins.
Jóhann segir að enginn geti ver-
ið glaður yfir því að afrakstur
þorskstofnsins sé of lítill í dag
miðað við það sem hann gæti verið
ef allt væri með felldu. Þó aðferðir
Hafrannsóknastofnunarinnar séu
langt í frá óskeikular sé hins vegar
fjarri lagi að meginskýringar
ástandsins sé að leita í aðferða-
fræði við rannsóknir, svo sem
framkvæmd og túlkun togararalls-
ins. „Sannleikurinn er sá að tog-
ararall og aðrar staðlaðar aðferðir
óháðar fiskveiðunum eru grund-
vallaratriði þegar þróun veiða er
metin því tækniframfarir í veið-
unum gerir samanburð erfiðan til
langs tíma litið. Nærtækasta skýr-
ingin um ástand þorskstofnsins er
auðvitað alltof mikil þorskveiði
undanfarna fjóra áratugi þó síð-
asta áratuginn hafi verið stór
breyting á. Mikil sókn er megin
orsökin, á því er enginn vafi. Til
marks um ofveiðina er breyting á
aldurssamsetningu í afla þar sem
hlutfall kynþroska eldri fisks er
orðið hverfandi í dag miðað við
það sem áður var. Hafa verður í
huga að þorskafli umfram ráðgjöf
Hafrannsóknastofnunarinnar sl. 20
ár nemur á aðra milljón tonn.“
Jóhann segir að stofnunin hafi
einnig bent á aðra þætti, svo sem á
almennt óhagstæðari skilyrði fyrir
„Þorskurinn er langlíf skepna og
þó upp komi nokkrar aflahrotur
sem alls ekki þurfa að tengjast
stærri stofnstærð, er af og frá að
þörf sé að auka við aflaheimildir.
Til þess þarf að liggja fyrir grein-
ing á ýmsum öðrum þáttum. Full-
yrt er að nokkur tími líði frá því að
fiskifræðingar fá veiðiupplýsingar
í hendur þar til niðurstaða þeirra
liggi fyrir, jafnvel nokkrir mán-
uðir, og er það að hluta til rétt. En
eins og fyrr segir kemur það alls
ekki að sök við ákvörðun afla-
marks í langlífri fiskitegund og á
ekki að kasta rýrð á núverandi
fyrirkomulag mála.“
Verndun smáfisks og
hrygningarstofns nauðsynleg
Jóhann segir að starfsmenn
Hafrannsóknastofnunarinnar hafi
heyrt raddir sjómanna þess efnis
að fiskgengd hafi aukist á grunn-
slóð út af Vestfjörðum og norðan
lands. Það sé í samræmi við vænt-
ingar fiskifræðinga vegna uppvax-
andi árganga á uppeldisslóð, en
gagnstætt því sem sumir fullyrða,
að nú sé lag að auka veiði, er mik-
ilvægt að allir sameinist um að
vernda þessa vænlegu árganga svo
stofninn eigi einhverja von að
komast úr núverandi lægð. „Á
sama hátt er það nú afar brýnt
verkefni að friða stærsta hrygn-
ingarfiskinn, einkum hér suðvest-
anlands, sem sérfræðingar telja nú
hafa náð hættumörkum. Þess
vegna lagði Hafrannsóknastofnun-
in nýlega fram tillögur um minnk-
un leyfilegs möskva á þorsknetum
sem erfitt er að finna rök sem
mæla gegn. Á sama hátt og þetta
mun koma verr niður á tilteknum
veiðisvæðum og hluta veiðiflotans,
eins og verndun smáfisks vestan
og norðan lands, eru þetta alnauð-
synlegar aðgerðir til að snúa við
óheillavænlegri þróun,“ segir Jó-
hann.
Forstjóri Hafrannsóknastofnunarinnar segir of
mikla sókn í þorskstofninn undanfarna tvo áratugi
Umframaflinn á
aðra milljón tonna
Jóhann
Sigurjónsson
Svein Berg nefndi sem dæmi
áróður umhverfissamtaka gegn
þorski í Svíþjóð sem fullyrða að
þorskur sé í útrýmingarhættu. Það
hafi haft mikil áhrif á þorskneyslu
Svía og þorskútflutning Norða-
manna til Svíþjóðar. Svein Berg
sagði að eflaust mætti til sanns veg-
ar færa fullyrðingar umhverf-
issamtaka um þorsk í Eystrasalti en
alls ekki um þorsk í Barentshafi,
þar sem Norðmenn veiða mest af
þorskafla sínum. Norska fisk-
útflutningsráðið hefði vegna þessa
blásið til umfangsmikillar ráðstefnu
í Svíþjóð um þorsk sem vakið hefði
mikla athygli, m.a. í fjölmiðlum.
Sagði Svein að þannig hefði tekist
ÍSLENSKUR sjávarútvegur verður
að bregðast rétt við þeirri ógn sem
að greininni og ímynd hennar steðj-
ar úti á mörkuðunum, annars gætu
afleiðingarnar orðið uggvænlegar.
Þetta sagði Svein Berg, forstjóri
norska fiskútflutningsráðsins, á
Fiskiþingi í gær.
Svein Berg rakti á Fiskiþingi
hvaða aðferðum norska fiskútflutn-
ingsráðið hefði beitt við markaðs-
setningu víðsvegar um heiminn.
Ráðið annast markaðssetningu sjáv-
arafurða, öflun hvers konar mark-
aðsupplýsinga og skilgreinir mark-
aðsaðgengi og sér ennfremur um
almannatengsl fyrir norska sjávar-
útveginn í heild. Hann sagði að
norskur sjávarútvegur hefði fjár-
fest gríðarlega í markaðssetningu
og kynningu norskra sjávarafurða á
mörkuðum um allan heim en fullyrti
að markaðssetningin skilaði sér
margfalt í krónum og aurum. Ráðið
fær árlega um 3 milljarða íslenskra
króna til ráðstöfunar í formi skatts
sem tekinn er af útflutningi norskra
sjávarafurða. Til samanburðar má
nefna að Útflutningsráð Íslands fær
árlega um 300 milljónir króna til
ráðstöfunar úr ríkissjóði.
Berg sagði að þannig væri mikið
lagt upp úr því að gæta orðspors
norsks sjávarfangs á markaðnum,
enda væri til mikils að vinna en út-
flutningsverðmæti þess var um 313
milljarðar íslenskra króna á síðasta
ári eða 5–6% af heildarútflutningi
Norðmanna en um 15% þegar olía
og gas væri frátalið.
Öfgakenndar og órök-
studdar fullyrðingar
Svein Berg sagði sjávarútveginn
stöðugt þurfa að vera á varðbergi
fyrir þeirri ógn sem að greininni og
ímynd hennar steðjaði. Umræðan
um sjávarafurðir væri oft öfga-
kennd og órökstudd og það væri
ekki verjandi að sitja aðgerðarlaus
undir slíku og bíða þess að ástandið
lagaðist. Mikilvægi þess að bregðast
rétt við væri seint áréttað nógu oft.
Í því sambandi væri mikilvægt að
fulltrúar allra aðila í greininni;
stofnana, samtaka og fyrirtækja,
kæmu sér saman um viðbrögð og
aðgerðir. Þetta hefði norska fisk-
útflutningsráðið gert með góðum
árangri enda væri litið svo á í Nor-
egi að norski sjávarútvegurinn
hefði ekki efni á skakkaföllum
vegna mismunandi skilaboða innan
greinarinnar.
að koma réttum skilaboðum á fram-
færi til sænskra neytenda.
Hann sagðist þess fullviss að um-
ræða af þessu tagi héldi áfram,
hvort sem mönnum líkaði betur eða
verr. Þess vegna þyrfti að bregðast
við henni á réttan hátt, annars gætu
afleiðingarnar orðið uggvænlegar.
Í því sambandi mætti alls ekki úti-
loka samstarf við umhverfissamtök,
heldur vinna með þeim. Ekki væri
hægt að þverskallast við þeirri stað-
reynd að slík samtök væru komin til
að vera. Norska fiskútflutnings-
ráðið útilokaði því ekki samstarf við
neinn á meðan það þjónaði hags-
munum Norðmanna og norsks sjáv-
arútvegs.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Markaðssetn-
ing skilar sér
margfalt
Formaður norska fiskútflutningsráðs-
ins segir ímynd sjávarútvegsins stöð-
ugt ógnað af umhverfissamtökum
„BOÐSKAPURINN fyrir fyrningar-
leiðinni er í raun mun verri og hættu-
legri en boðskapurinn um að taka
upp fjölþrepa skattakerfi, eins slæm
hugmynd og það nú er. Við verðum
að leyfa verkunum að tala í sjávar-
útveginum og hætta að bjóða fyrir-
tækjunum og starfsfólki þeirra upp á
þá óvissu, sem það hefur mátt búa við
á undanförnum árum. Fyrirtækin
munu nú fara að greiða sérstakt
gjald fyrir aðgang sinn að auðlindinni
og er sú gjaldtaka umfram það sem
allar aðrar atvinnugreinar búa við.
Gefum sjávarútveginum frið til at-
hafna og áræðis svo hann geti staðið
undir fyrirhugaðri gjaldtöku sem
eigandinn, það er þjóðin leggur á
greinina,“ sagði Árni M. Mathiesen,
sjávarútvegsráðherra, í ávarpi sínu á
Fiskiþingi í gær.
Árni fjallaði um hugmyndir um
fyrningarleið í sjávarútvegi, að veiði-
heimildirnar yrðu teknar af núver-
andi handhöfum í áföngum og seldar
á uppboði. Hann sagði alla stjórn-
málaflokka stjórnarandstöðunnar
hafa boðað fyrningu veiðiheimilda. Í
henni fælist innköllun aflaheimilda í
áföngum sem síðan yrðu settar á
uppboð. „En hvað svo?“ spurði ráð-
herrann. „Iðulega hefur verið reynt
að gylla þessa leið aukinnar ríkisfor-
sjár með því að lýsa því yfir að hægt
yrði farið og svo framvegis. Málið er
alls ekki svona einfalt því tíminn er í
sjálfu sér enginn örlagavaldur í þess-
um efnum heldur er það aðferðin sem
slík. Sama dag og ákveðið væri að
fara þessa leið má öllum ljóst vera að
það myndi hafa þær alvarlegu afleið-
ingar að fyrirtækin myndu ekki njóta
trausts lánveitenda og þau veikari
leggja strax upp laupana og alger
óvissa um stöðu þeirra sterkari.“
Grunnhyggni
Árni sagði það grunnhyggni að
einstaka stjórnmálaflokkur skyldi
reyna að telja fólki trú um að hægt
væri að halda uppi sömu framleiðni
og hagsæld með því að taka aflaheim-
ildir frá einum og færa til annarra.
„Þetta held ég að flestir sem bera
hag íslensks sjávarútvegs og at-
vinnulífs fyrir brjósti, geti verið sam-
mála um.
Sjávarútvegsfyrirtækin eru undir-
staða íslensks atvinnulífs og hryggj-
arstykkið í íslenska hlutabréfamark-
aðnum. Því myndi innköllun
veiðiheimilda bitna á hlutabréfa-
markaðnum og efnahagslífinu öllu í
heild sinni og atvinna margra, ekki
bara þeirra sem starfa í sjávarútvegi,
vera í uppnámi,“ sagði Árni.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
Árni M. Mathiesen sjávarútvegsráðherra ávarpar 62. Fiskiþing.
Fyrningarleiðin
hættulegri en fjöl-
þrepa skattkerfi