Morgunblaðið - 11.04.2003, Page 4

Morgunblaðið - 11.04.2003, Page 4
FRÉTTIR 4 FÖSTUDAGUR 11. APRÍL 2003 MORGUNBLAÐIÐ UM 7 til 10% landsmanna lifa og búa við fátækt, að sögn Hörpu Njáls, en í gær kom út bók hennar Fátækt á Ís- landi við upphaf nýrrar aldar, sem Borgarfræðasetur gefur út í sam- vinnu við Háskólaútgáfuna. „Megin- niðurstaðan er sú að fátækt er stað- reynd á Íslandi,“ segir Harpa. Harpa Njáls stundaði nám í fé- lagsfræði við Háskóla Íslands og lauk MA-gráðu á sviði velferðar- rannsókna í febrúar í fyrra. Bókin er að hluta til byggð á lokaritgerð hennar en einnig rannsóknum und- anfarin fjögur ár. Um fjórðungur bókarinnar er viðtöl við fólk sem býr við fátæktaraðstæður. „Það er alger- lega nýtt inn í þessa umræðu að raddir þeirra fá að heyrast,“ segir Harpa, en hún greinir og lýsir stöðu fátækra á Íslandi við upphaf nýrrar aldar og segir það nýmæli að hún mæli fátækt út frá algildum fátækt- armörkum. „Mælingin felst m.a. í því að rannsaka hvort lágmarkstekjur, sem mótaðar eru af hinu opinbera með ákvörðunum um upphæðir líf- eyrisgreiðslna almannatrygginga, framfærslustyrkur félagsþjónustu sveitarfélaga og einnig tekjur ófag- lærðra á vinnumarkaði sem í mörg- um tilvikum vinna hjá ríki og borg, dugi fyrir lágmarksframfærslu- kostnaði,“ eins og skýrt er í bókinni. Hún byggir á skilgreiningu félags- málaráðuneytisins um þætti sem all- ir þurfi að geta veitt sér til að komast af í nútímasamfélagi. Hún segir að þessir þættir séu skilgreindir eins á öllum Norðurlöndum og sömu þættir og komi fyrir í mannréttindasátt- mála Sameinuðu þjóðanna. Hún færi þessa þætti til útgjalda og beri þá saman við tekjur fólks. „Ég kemst að þeirri niðurstöðu að fólk hefur ekki fyrir þessum lág- marksútgjöldum,“ segir hún og bendir á að þarna sé um að ræða líf- eyrisþega, sem hafi aðeins bætur frá hinu opinbera, sjúka, atvinnulausa og fólk sem sé á láglaunavinnu- markaði á Ís- landi, fólk sem taki laun sam- kvæmt kjara- samningum Efl- ingar, fólk sem vinni á leikskól- um og við umönn- un aldraðra. „Staðreyndin er sú að fólk er mjög illa sett, hefur ekki fyrir nauðþurft- um,“ segir hún, en í bókinni kemur fram að það vanti 40.000 til 50.000 kr. á mánuði miðað við nóvember 2000 til að standa undir nauðsynlegum framfærsluþætti. „Niðurstöður mín- ar sýna að fólk vantar 30% upp á að hafa fyrir þessu lágmarki. Þá er ég ekki að tala um upphæðir sem eiga að duga þannig að fólk geti farið í frí eða verið í félags- eða menningar- legri þátttöku.“ Harpa tekur mið af helstu rann- sóknum sem hafa verið gerðar á fá- tækt í íslensku samfélagi. Hún nefn- ir rannsókn Norrænu ráðherra- nefndarinnar um Þróun fátæktar á Noðrurlöndum, sem hafi tekið til ár- anna 1986 til 1995, en þar hafi Stefán Ólafsson og Karl Sigurðsson, sem hafi unnið íslenska hlutann 1996, komist að því að 10% þjóðarinnar lifi við aðstæður undir fátækramörkum. 1998 hafi 7% mælst búa við þessar aðstæður, en þá hafi atvinnuleysi minnkað. „Samt sem áður erum við með hátt hlutfall einstaklinga sem lifir og hefur lifað stöðugt í fátækt á Íslandi vegna þess að þeir hafa ekki haft bjargir til að komast út úr þessu,“ segir hún. „Það er óhætt að fullyrða að það eru milli 7 og 10% þjóðarinnar sem lifa og búa við þess- ar aðstæður.“ Í ljósi þessara niðurstaðna eru settar fram nokkrar tillögur til úr- bóta, m.a. að skerðingarmörk tekna út frá barnabótum verði hækkuð og færð að raunverulegum framfærslu- kostnaði eða fari í 150.000 kr. miðað við stöðuna eins og hún var fyrir 18 mánuðum. Það þýddi að 65,5% ein- stæðra foreldra fengju óskertar barnabætur í stað 11,4%, en Harpa segir í niðurlagi bókarinnar að út- gjöld ríkisins myndu aukast um 2,5 milljarða vegna þessa. Þá leggur hún til að frítekjumörk vegna lífeyris verði hækkuð og að skerðingarhlut- föll á tekjur öryrkja umfram frí- tekjumörk verði lækkuð úr 45% í 20% skerðingu. „Ef vilji ráðamanna er til þess að draga úr fátækt í íslensku samfélagi þarf að taka kerfið út á heildstæðan hátt,“ segir hún og bætir við að nið- urstöður sýni að þetta hafi verið til- viljunarkennt á undanförnum árum. Harpa Njáls Um 7 til 10% þjóðar- innar búa við fátækt Rannsóknir Hörpu Njáls komnar út í bókinni Fátækt á Íslandi við upphaf nýrrar aldar RÍKIÐ þarf að greiða fyrrverandi toll- verði 9,5 milljónir í bætur vegna þess að hann var látinn sæta gæsluvarð- haldi óþarflega lengi og vikið úr starfi án þess að fyrir því væru lagaskilyrði. Hæstaréttur dæmdi með þessum hætti í gær og hækkaði þar með bæt- urnar sem honum vorum dæmdar af Héraðsdómi Reykjavíkur um 4,5 millj- ónir. Einn dómari skilaði sératkvæði. Tollvörðurinn var handtekinn í upphafi árs 1997 vegna gruns um að hafa tvisvar átt þátt í ólöglegum inn- flutningi á áfengi en hann gaf tvívegis bráðabirgðaleyfi fyrir því að gámar færu út af tollsvæði án skoðunar en í þeim var áfengið falið. Var hann úr- skurðaður í gæsluvarðhald sem síðan var tvívegis framlengt. Manninum var í fyrstu veitt lausn úr starfi um stundarsakir og síðan vikið úr starfi að fullu. Ákæra var ekki gefin út fyrr en ríflega 4½ ári síðar en Héraðsdóm- ur Reykjavíkur sýknaði hann þá af öllum kröfum ákæruvaldsins. Maðurinn krafðist skaðabóta vegna handtöku og gæsluvarðhalds að ósekju, missis embættis og dráttar á málsmeðferð. Hæstiréttur taldi að fullt tilefni hefði verið til handtöku mannsins en að varðhaldið hafi verið óþarlega langt svo skeikaði tveimur vikum. Dráttur málsins væri enn- fremur óhæfilegur og óútskýrður en rannsókn málsins lauk endanlega í júní 1998. Þar sem sakir á hendur manninum sönnuðust ekki hafi laga- skilyrðum til þess að víkja manninum úr starfi ekki verið fyrir hendi. Garðar Gíslason, einn hæstaréttar- dómara, skilaði séráliti en hann var ósammála meirihlutanum um að skort hafi skilyrði til að vísa mann- inum úr starfi fyrir fullt og fast. Taldi hann að tollvörðurinn hafi brotið gegn starfsskyldum sínum og þess vegna hefði grunur fallið á hann. Bæturnar væru hæfilegar 1,5 milljón. Ragnar Aðalsteinsson hrl. flutti málið f.h. mannsins og Skarphéðinn Þórisson hrl. fyrir ríkið. Guðrún Er- lendsdóttir, Haraldur Henrysson, Hrafn Bragason og Pétur Kr. Haf- stein mynduðu meirihluta dómsins. Fyrrverandi toll- verði dæmdar 9,5 milljónir í bætur ANDERS Fogh Rasmussen, for- sætisráðherra Danmerkur, gerði víðreist í gær, á öðrum degi op- inberrar heimsóknar sinnar hing- að til lands. Forsætisráðherrann sem er staddur hér ásamt eig- inkonu sinni, skoðaði meðal annars Bláa lónið og Hitaveitu Suðurnesja í Svartsengi. Þá snæddi hann há- degisverð í boði Ólafs Ragnars Grímssonar, forseta Íslands á Bessastöðum. Eftir hádegi hélt forsætisráð- herrann og fylgdarlið í skoð- unarferð um Heimaey og skoðaði m.a. Eldfell. Boðið var upp á rúg- brauð sem var seytt í gíg Eldfells, og hákarl sem skolað var niður með brennivíni. Frá Vest- mannaeyjum hélt forsætisráð- herrann aftur til meginlandsins. Vegna veðurs var ekki hægt að skoða Gullfoss og Geysi en danski ráðherrann snæddi kvöldverð á Þingvöllum með Davíð Oddssyni forsætisráðherra og frú. Ráð- herrann hélt til Danmerkur í bítið í morgun. Dimmviðri breytti ferðaáætlun Sökum dimmviðris sem skyndi- lega skall á varð TF-LÍF, þyrla Landhelgisgæslunnar, að lenda á Kjósarskarðsvegi á Mosfellsheiði þegar hún var á leið til Þingvalla síðdegis í gær með danska for- sætisráðherrann, Anders Fogh Rasmussen, og fylgdarlið hans. Ferðaáætluninni var breytt og rúta send eftir fylgdarliði ráð- herrans til að komast á áfanga- stað. Beið Davíð Oddsson á Þing- völlum eftir hinum danska starfsbróður sínum og bauð hon- um þar til kvöldverðar eftir að hafa farið í skoðunarferð um stað- inn við leiðsögn Sigurðar Líndal. Morgunblaðið/Sigurgeir Danski forsætisráðherrann og frú í heimsókn í Vestmannaeyjum ásamt Þorsteini Pálssyni sendiherra og fleiri gestum. Morgunblaðið/Jim Smart Anders Fogh Rasmussen, forsætisráðherra Dana, snæddi hádegisverð á Bessastöðum í boði forseta Íslands. Hér ræða hann og forseti Íslands við Sigríði A. Þórðardóttur, formann utanríkismálanefndar, og Atla Heimi Sveinsson tónskáld. Eiginkona forsætisráðherrans, Anne-Mette Rasmussen, sést einnig á tali við Sigurð Helgason, forstjóra Flugleiða, og Ástríði Thorarensen, eiginkonu Davíðs Oddssonar forsætisráðherra. Snæddi rúgbrauð úr gíg Eldfells Ljósmynd/Gunnar Vigfússon Biðin á Kjósarskarðsvegi var stutt og á myndinni eru dönsku forsætisráð- herrahjónin, Anders Fogh og Anne-Mette Rasmussen, á tali við Ólaf Dav- íðsson, ráðuneytisstjóra í forsætisráðuneytinu, í skjóli þyrlunnar. STJÓRN Kvenréttindafélags Ís- lands hefur ákveðið að kæra Flug- leiðir (Icelandair) til kærunefndar jafnréttismála fyrir auglýsingar flug- félagsins sem félagið telur gefa í skyn fjörugt næturlíf á Íslandi og að ís- lenskar konur séu auðfengnar til skyndikynna. Þorbjörg I. Jónsdóttir, formaður Kvenréttindafélags Íslands, sagði við Morgunblaðið að ákveðið hefði verið að kæra á grundvelli 18. greinar jafn- réttislaga, en þar segir að „auglýs- andi, og sá sem hanni og birti auglýs- ingu, skuli sjá til þess að auglýsingin sé öðru kyninu ekki til minnkunar, lítilsvirðingar eða stríði gegn jafnri stöðu og jafnrétti kynjanna á nokk- urn hátt.“ Auglýsingarnar sem félagið vísar einkum til hafa birst víða erlendis undir slagorðunum „Dirty Weekend“ og „One night stand“. Þorbjörg sagði kæruna einnig byggjast á heildarút- liti og stefnu auglýsinga Icelandair og því viðhorfi sem virtist vera uppi gagnvart ferðalögum til Íslands. „Við viljum fá rökstutt álit kæru- nefndar á því hvort verið sé að lítils- virða konur með þessari auglýsinga- stefnu. Við höfum fengið ítrekuð tilmæli og ábendingar víða að. Fjöl- margir, jafnt Íslendingar sem útlend- ingar, skilja auglýsingarnar þannig að verið sé að vísa til fjörugs nætur- lífs á Íslandi með auðfengnum kon- um. Þetta er ekki einhver misskiln- ingur örfárra sem ekki kunna ensku,“ sagði Þorbjörg. Kvenréttindafélagið kærir Flugleiðir 19 ÁRA piltur hefur játað á sig vopn- að rán í Sparisjóði Hafnarfjarðar, hinn 1. apríl síðastliðinn. Pilturinn var handtekinn á föstudag og úr- skurðaður í gæsluvarðhald að kröfu lögreglunnar. Jafnhliða því sem hann játaði verknaðinn vísaði hann lögreglunni á talsverðan hluta ránsfengsins en ekki fæst uppgefið hversu há fjár- hæð það er. Þegar pilturinn var handtekinn var þegar búið að eyða hluta fengsins. Játar ránið í Sparisjóði Hafnarfjarðar

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.